Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng hệ thống bài tập và phương pháp giải bài toán oxit axit CO2, SO2 phản ứng với dung dịch kiềm R(OH)2

MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
2
1.1.1. Cơ sở lý luận 
2
1.1.2. Cơ sở thực tiễn .
2
1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU .
3
1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
3
1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 
3
CHƯƠNG 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
2.1. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI TOAÙN OXIT AXIT CO2, SO2 PHAÛN ÖÙNG VÔÙI DUNG DÒCH KIEÀM DAÏNG R(OH)2
4
2.1.1. Baûn chaát cuûa phaûn öùng giöõa oxit axit CO2 (hoaëc SO2) vôùi dung dòch kieàm daïng R(OH)2.
4
2.1.2. Phöông phaùp xaùc ñònh muoái taïo thaønh.
4
2.2. CAÙC DAÏNG BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG CUÏ THEÅ
5
2.2.1. Daïng 1: Xaùc ñònh muoái taïo thaønh khi bieát soá mol cuûa oxit vaø bazô.
5
2.2.2. Daïng 2: Bieän luaän khoái löôïng muoái theo soá mol cuûa oxit hoaëc bazô
7
2.2.2.1.Bieän luaän khoái löôïng cuûa muoái theo soá mol cuûa oxit
7
2.2.2.2. Bieän luaän khoái löôïng cuûa muoái theo soá mol cuûa bazô
8
2.2.2.3. Bieän luaän löôïng chaát tham gia döïa vaøo khoái löôïng cuûa muoái.
9
2.2.2.4. Oxit axit CO2 (hoaëc SO2) taùc duïng vôùi hoãn hôïp kieàm R(OH)2 vaø MOH
14
2.3. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM 
17
2.3.1 Kết quả đạt được ..
17
2.3.2 Bài học kinh nghiệm 
18
CHÖÔNG 3: KEÁT LUAÄN VAØ KHUYEÁN NGHÒ
19
3.1. KEÁT LUAÄN
19
3.2. KHUYEÁN NGHÒ
19
CHÖÔNG 1. 
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU
1.1. HÖÔNG 2.
NOÄI DUNG ÑEÀ TAØI
2.1. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI TOAÙN OXIT AXIT CO2, SO2 PHAÛN ÖÙNG VÔÙI DUNG DÒCH KIEÀM DAÏNG R(OH)2
2.1.1. Baûn chaát cuûa phaûn öùng giöõa oxit axit CO2 (hoaëc SO2) vôùi dung dòch kieàm daïng R(OH)2.
Giaû söû daãn V lit CO2 (hoaëc SO2) ôû ñktc vaøo dung dòch chöùa b mol kieàm R(OH)2, phaûn öùng xaûy ra theo trình töï sau:
Ñaàøu tieân, phaûn öùng taïo ra muoái trung hoøa, ñeán khi nRCO3 = nR(OH)2 = b thì keát tuûa ñaït cöïc ñaïi.
	CO2 + R(OH) ® RCO3¯ + H2O	(1)
	 b	 b	 b	(mol)
Neáu tieáp tuïc suïc khí CO2 (hoaëc SO2) vaøo thì keát tuûa RCO3 bò tan daàn vaø chuyeån thaønh muoái axit R(HCO3)2. Khi nCO2 (hoaëc SO2) = 2b thì keát tuûa tan hoaøn toaøn.
	CO2 + H2O + RCO3 ® R(HCO3)2	(2)
	 b	 b	b	(mol)
	Toång hôïp (1) vaø (2) ta coù phöông trình chung:
	2CO2 + R(OH)2 ® R(HCO3)2	(3)
	 2b	 b	 b	(mol)
Nhö vaäy, tuøy thuoäc vaøo soá mol cuûa kieàm vaø oxit axit maø muoái taïo thaønh coù theå laø muoái trung hoøa hoaëc muoái axit hoaëc caû 2 muoái.
	+ Neáu chæ taïo ra muoái trung hoøa thì chæ coù phaûn öùng (1).
	+ Neáu chæ taïo ra muoái axit thì chæ coù phaûn öùng (3).
	+ Neáu taïo ra hoãn hôïp 2 muoái thì xaûy ra caû phaûn öùng (1) vaø (2).
2.1.2. Phöông phaùp xaùc ñònh muoái taïo thaønh.
Caên cöù vaøo baûn chaát cuûa phaûn öùng, ta coù theå keát luaän nhanh loaïi muoái taïo thaønh döïa vaøo tæ leä soá mol cuûa kieàm vôùi oxit.
	Neáu ñaët k = = thì ta coù:
K
Quan heä mol
Muoái taïo thaønh
Ghi chuù
K £ 0,5
b £ 2a
Muoái axit R(HCO3)2
K < 0,5 thì CO2 dö
0,5 < K < 1
a < b < 2a
Hoãn hôïp 2 muoái
Vöøa ñuû
K ³ 1
b ³ a
Muoái trung hoøa RCO3
K > 1 thì R(OH)2 dö
2.2. CAÙC DAÏNG BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG CUÏ THEÅ:
2.2.1. Daïng 1: Xaùc ñònh muoái taïo thaønh khi bieát soá mol cuûa oxit vaø bazô.
Caùc böôùc giaûi:
	- Böôùc 1: Laäp tæ leä soá mol: k = 
	- Böôùc 2: Laäp PTHH theo keát quaû tính toaùn ôû treân.
	- Böôùc 3: Thöïc hieän caùc pheùp tính döïa vaøo PTHH.
Caùc ví duï minh hoïa:
Ví duï 1: Daãn 6,72 lít CO2 ôû ñktc loäi qua 120 ml dung dòch Ba(OH)2 1M. Tính khoái löôïng muoái taïo thaønh sau phaûn öùng.
Höôùng daãn :	; = 0,12 x 1 = 0,12 mol
	=> = = 0,4 < 0,5
	Vaäy muoái axit Ba(HCO3)2 taïo thaønh vaø CO2 dö.
	PTHH: 2CO2 + Ba(OH)2 ® Ba(HCO3)2
	 0,24	 0,12	 0,12	(mol)
	=> = 0,12 x 259 = 31,08 gam.
Ví duï 2: Neáu cho 100 gam dung dòch muoái Na2SO3 12,6% phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi dung dòch axit H2SO4 roài daãn toaøn boä löôïng khí SO2 sinh ra vaøo 100ml dung dòch Ca(OH)2 1,5M thì muoái naøo taïo thaønh ? Khoái löôïng bao nhieâu ?
Höôùng daãn
	Ta coù: 	= = 0,1 mol
	= 0,1 x 1,5 = 0,15 mol
	PTHH: Na2SO3 + H2SO4 ® Na2SO4 + SO2 + H2O
	 0,1	 0,1	(mol)
	=>	= = 1,5 > 1 
Vaäy: muoái trung hoøa CaSO3 taïo thaønh vaø Ca(OH)2 dö
PTHH: SO2 + Ca(OH)2 ® CaSO3 + H2O
	 0,1	 0,1	(mol)
	=> = 0,1. 120 = 12 gam
Löu yù: Neáu bieát phaûn öùng taïo ra hai muoái thì baøi toaùn coù nhieàu caùch giaûi khaùc nhau.
Giaû söû daãn a mol oxit CO2 (hoaëc SO2) vaøo dung dòch chöùa b mol R(OH)2, phaûn öùng taïo ra hoãn hôïp 2 muoái RCO3 vaø R(HCO3)2 thì baøi toaùn coù caùc caùch giaûi sau:
Caùch 1: Phöông phaùp noái tieáp
CO2 + R(OH)2 ® RCO3¯ + H2O
 b	 b	b	(mol)
CO2 + RCO3 + H2O ® R(HCO3)2
(a-b)	(a-b)	 (a-b)	(mol)
Keát quaû phaûn öùng taïo ra: (2b - a) mol RCO3;	(a - b) mol R(HCO3)2.
Caùch 2: Phöông phaùp song song
Goïi x, y laàn löôït laø soá mol cuûa 2 muoái RCO3 vaø R(HCO3)2. ta coù:
CO2 + R(OH)2 ® RCO3 + H2O
 x	 x	x	(mol)
2CO2 + R(OH)2 ® R(HCO3)2
 2y	 y	 y	(mol) 
	Ta coù heä phöông trình: Giaûi heä ta ñöôïc x, y
Caùch 3: Phöông phaùp hôïp thöùc
Coù theå goïp thaønh 1 phöông trình sao cho tyû leä soá mol bazô với mol oxit phuø hôïp vôùi tyû soá K.
Ví duï minh hoïa: Daãn 0,3 mol khí CO2 vaøo dung dòch chöùa 0,2 mol Ca(OH)2. Tính khoái löôïng muoái taïo thaønh. Bieát H = 100%.
Höôùng daãn
	Ta coù 0,5 <= » 0,6 <1
	Vaäy phaûn öùng taïo ra hoãn hôïp 2 muoái CaCO3 vaø Ca(HCO3)2
Baøi toaùn coù 3 caùch giaûi:
Caùch 1: Phöông phaùp noái tieáp.
CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3¯ + H2O
 	 0,2	 0,2	0,2	(mol)
	CO2 + CaCO3 + H2O ® Ca(HCO3)2
	 0,1	 0,1	 0,1	(mol)
Vaäy: Sau phaûn öùng: = 0,2 - 0,1 = 0,1 mol	=> = 10 gam
	 = 0,1 mol	=> = 16,2 gam
Caùch 2: Phöông phaùp song song
Goïi x, y laàn löôït laø soá mol cuûa 2 muoái CaCO3 vaø Ca(HCO3)2. ta coù:
CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O
 x	 x	x	(mol)
2CO2 + Ca(OH)2 ® Ca(HCO3)2
 2y	 y	 y	(mol) 
	Ta coù heä phöông trình: 	Giaûi heä ta ñöôïc: 
	=> = 10 gam;	= 16,2 gam
Caùch 3: Phöông phaùp hôïp thöùc
	Ta coù: = => PTHH chung:
	3CO2 + 2Ca(OH)2 ® CaCO3 + Ca(HCO3)2 + H2O
	 0,3	 0,2	 0,1	0,1	(mol)
	=> = 10 gam;	= 16,2 gam
2.2.2. Daïng 2: Bieän luaän khoái löôïng muoái theo soá mol cuûa oxit hoaëc bazô
2.2.2.1.Bieän luaän khoái löôïng cuûa muoái theo soá mol cuûa oxit.
	- Tröôøng hôïp 1: Giaû söû muoái taïo thaønh laø muoái trung hoøa => nmuoái = noxit
	- Tröôøng hôïp 2: Giaû söû muoái taïo thaønh laø muoái axit => nmuoái £ noxit
	- Tröôøng hôïp 3: Giaû söû taïo ra hoãn hôïp 2 muoái, ta coù: 0,5 < <1
	=> m muoái axit < m muoái trung hoøa + mmuoái axit < mmuoái trung hoøa
Ví duï: Haáp thuï hoaøn toaøn 0,672 lit khí SO2 vaøo dung dòch Ba(OH)2. Hoûi muoái naøo taïo thaønh? Khoái löôïng bao nhieâu?
Höôùng daãn:
	Ta coù:	0,03 mol
	Vì chöa bieát tæ leä soá mol neân coù theå xaûy ra 3 tröôøng hôïp:
- Tröôøng hôïp 1: Giaû söû phaûn öùng chæ taïo ra muoái trung hoøa BaSO3
	PTHH:	Ba(OH)2 + SO2 ® BaSO3 + H2O
	 0,03	0,03	(mol)
	=> = 0,03 x 217 = 6,51 gam
-Tröôøng hôïp 2: Phaûn öùng chæ taïo ra muoái axit Ba(HSO3)2 
	=> 
	PTHH:	2SO2 + Ba(OH)2 ® Ba(HSO3)2
	Vì = = 0,015
	=> ≤ 0,015 x 299 = 4,485 gam
- Tröôøng hôïp 3: Giaû söû phaûn öùng taïo ra hoãn hôïp 2 muoái
	 PTHH:	Ba(OH)2 + SO2 ® BaSO3 + H2O	(1)
	2SO2 + Ba(OH)2 ® Ba(HSO3)2	(2)
	Vì taïo ra hoãn hôïp 2 muoái neân ta coù:	0,5 < <1
	ó	0,5 < < 1	ó 0,015 < < 0,03
	Theo (1) vaø (2) ta luoân coù 
4,485 < < 6,51
2.2.2.2. Bieän luaän khoái löôïng cuûa muoái theo soá mol cuûa bazô
- Tröôøng hôïp 1: Giaû söû muoái taïo thaønh laø muoái trung hoøa 
=> nmuoái £ nbazô 	
- Tröôøng hôïp 2: Giaû söû muoái taïo thaønh laø muoái axit => nmuoái = nbazô
	- Tröôøng hôïp 3: Giaû söû taïo ra hoãn hôïp 2 muoái, ta coù: 0,5 < <1
	=> mmuoái trung hoøa < mmuoái trung hoøa + mmuoái axit < mmuoái axit
Ví duï: Suïc khí SO2 vaøo 100 ml dung dòch Ca(OH)2 0,5M. Hoûi muoái naøo taïo thaønh? Khoái löôïng bao nhieâu?
Höôùng daãn:	Ta coù:	= 0,1 x 0,5 = 0,05 mol
	Vì chöa bieát tæ leä soá mol neân coù theå coù 3 tröôøng hôïp:
- Tröôøng hôïp 1: Giaû söû chæ taïo ra muoái trung hoøa CaSO3 => 
	PTHH:	SO2 + Ca(OH)2 ® CaSO3
	=> => ≤ 0,05 x 120 = 6 gam
-Tröôøng hôïp 2: Giaû söû chæ taïo ra muoái axit Ca(HSO3)2 
	=> 
PTHH:	2SO2 + Ca(OH)2 ® Ca(HSO3)2
	 0,05	 0,05	(mol)
=> = 0,05 x 202 = 10,1 gam
- Tröôøng hôïp 3: Giaû söû phaûn öùng taïo ra hoãn hôïp 2 muoái.
	PTHH:	SO2 + Ca(OH)2 ® CaSO3	(1)
	2SO2 + Ca(OH)2 ® Ca(HSO3)2	(2)
	Vì taïo ra hoãn hôïp 2 muoái neân ta coù:	
0,5 < <1	ó 0,5 << 1	
	Theo (1) vaø (2) ta luoân coù 	
=> 
	 6 < < 10,1
2.2.2.3. Bieän luaän löôïng chaát tham gia döïa vaøo khoái löôïng cuûa muoái.
Cô sôû lyù thuyeát:
	- Neáu bieát khoái löôïng 1 muoái trung hoøa (hoaëc axit) thì bieän luaän 2 tröôøng hôïp:
	+ Tröôøng hôïp 1: Chæ coù 1 muoái taïo thaønh theo ñeà cho.
	+ Tröôøng hôïp 2: Taïo ra hoãn hôïp 2 muoái.
- Neáu bieát khoái löôïng keát tuûa chöa cöïc ñaïi () thì bieän luaän theo 2 tröôøng hôïp:
	+ Tröôøng hôïp 1: mol oxit thieáu, phaûn öùng chæ taïo ra muoái trung hoøa.
+ Tröôøng hôïp 2: mol oxit dö so vôùi kieàm neân hoøa tan moät phaàn keát tuûa.
- Neáu soá mol keát tuûa < mol CO2 thì cuõng bieän luaän theo 2 tröôøng hôïp:
+ Tröôøng hôïp 1: mol CO2 dö (tröôøng hôïp naøy thöôøng voâ lyù).
+ Tröôøng hôïp 2: mol oxit dö so vôùi kieàm neân hoøa tan moät phaàn keát tuûa.
- Neáu bieát khoái löôïng muoái chung thì bieän luaän theo 3 tröôøng hôïp:
+ Tröôøng hôïp 1: Phaûn öùng chæ taïo ra muoái axit.
+ Tröôøng hôïp 2: Phaûn öùng chæ taïo ra muoái trung hoøa.
+ Tröôøng hôïp 3: Phaûn öùng taïo ra hoãn hôïp 2 muoái, roài giaûi theo phöông phaùp song song.
* Lưu ý: Ñoái vôùi tröôøng hôïp neáu bieát soá mol keát tuûa chöa cöïc ñaïi thì cuõng coù theå aùp duïng phöông phaùp khaûo saùt ñoà thò ñeå giaûi.
Nếu:	0 < n¯ < thì baøi toaùn coù 2 nghieäm x1 vaø x2.
Vôùi x1 = n¯;	x2 = .
nR(OH)2
 noxit
 x1 a x2	 2a
a
Caùc ví duï minh hoïa:	
Ví duï 1: Suïc töø töø V lít khí SO2 ôû ñktc vaøo 100 ml dung dòch Ba(OH)2 1,5M, thu ñöôïc 23,3 gam keát tuûa. Tính giaù trò cuûa V.
Höôùng daãn:
Caùch 1:
	Ta coù : = 0,15 mol;	= 0,1 mol..
	Vì n¯ coù caùc tröôøng hôïp sau:
- Tröôøng hôïp 1: Ba(OH)2 dö => muoái taïo thaønh chæ coù BaSO3
	PTHH:	SO2 + Ba(OH)2 ® BaSO3 + H2O
	 0,1	0,1	(mol)
	=> = 0,1 x 22,4 = 2,24 lít
- Tröôøng hôïp 2: SO2 heát nhöng ñaõ hoøa tan moät phaàn keát tuûa.
	PTHH:	SO2 + Ba(OH)2 ® BaSO3 + H2O	(1)
	 0,15 0,15	0,15	(mol)
	Theo (1) thì = 0,15mol, nhưng theo đề thì = 0,1mol => bò hoøa tan: 0,15 – 0,05 = 0,1 mol
	SO2 + H2O + BaSO3 ® Ba(HSO3)2	(2)
	0,05	0,05	(mol)
	=> = (0,15 + 0,05) x 22,4 = 4,48 lít
Caùch 2: AÙp duïng phöông phaùp khaûo saùt ñoà thò, ta coù:
	0 < = 0,1 < = 0,15
	Vaäy baøi toaùn coù hai nghieäm x1 vaø x2
	Với x1 = = 0,1 mol;	
x2 = = 2 x 0,15 – 0,1 = 0,2 mol
=> = 0,1 x 22,4 = 2,24 lít vaø = 0,2 x 22,4 = 4,48 lít
nBaSO3
nSO2
 0,1 0,15 0,2	0,3
 0,15
0,1
Ví dụ 2: Daãn 10 lít hoãn hôïp khí A goàm O2 vaø CO2 (ño ôû ñktc) vaøo bình ñöïng 0,02 mol Ca(OH)2. Sau khi phaûn öùng keát thuùc, loïc rieâng keát tuûa, laøm khoâ, caân naëng 1gam. Haõy tính % theo theå tích moãi khí trong hoãn hôïp A.
Höôùng daãn:
Caùch 1:
	Ta coù:	 = 0,01mol; = 0,02 mol
	Ta thaáy:	=> keát tuûa chöa cöïc ñaïi neân coù 2 tröôøng hôïp:
- Tröôøng hôïp 1: dö
	PTHH:	CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O	
	0,01	0,01	(mol)
	=>	%V CO2 = ; %VO2 = 97,76%
- Tröôøng hôïp 2: CO2 heát nhöng ñaõ hoøa tan ñöôïc moät phaàn CaCO3
	PTHH:	CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O	(1)	
	0,02	0,02	(mol)
	Theo (1) thì = 0,02mol, nhưng theo đề thì = 0,01mol 
=> bò hoøa tan = 0,02 – 0,01 = 0,01 mol
	CO2 + H2O + CaCO3 ® Ca(HCO3)2
	0,01	 0,01	0,01	(mol)
	=>	%V CO2 = ; %VO2 = 93,28%
Cách 2: AÙp duïng phöông phaùp khaûo saùt ñoà thò, ta coù:
	0 < = 0,01mol < = 0,02 mol
	=> Baøi toaùn coù 2 nghieäm x1, x2
	Với x1 = = 0,01mol;
	x2 = 2 – x1 = 2 x 0,02 – 0,01 = 0,03 mol
	=>	
	Và	
nCaCO3
nCO2
 0,01 0,02 0,03 0,04
 0,02
0,01
Ví duï 3: Hoøa tan hoaøn toaøn 30 gam muoái CaCO3 baèng axit HCl. Haáp thuï hoaøn toaøn löôïng khí sinh ra vaøo 100 ml dung dòch Ba(OH)2 aM, thu ñöôïc 14,95 gam muoái axit Ba(HCO3)2. Tính giaù trò cuûa a.
Höôùng daãn	Ta coù: = 0,3 mol
	PTHH:	CaCO3 + 2HCl ® CaCl2 + CO2 + H2O
	 0,3	 0,3	(mol)
	Theo PTHH =>	 = 0,3 mol
	Theo ñeà:	= 0,05 mol
	Ta thaáy:	=> baøi toaùn coù 2 tröôøng hôïp.
- Tröôøng hôïp 1: CO2 dö
	PTHH:	2CO2 + Ba(OH)2 ® Ba(HCO3)2
	 0,05	 0,05	(mol)
	=> a = 0,5M
- Tröôøng hôïp 2: CO2 heát nhöng ñaõ hoøa tan moät phaàn keát tuûa BaCO3
	PTHH:	CO2 + Ba(OH)2 ® BaCO3 + H2O
	 (0,3–0,05)	 (0,3- 0,05)	(mol)
	CO2 + BaCO3 + H2O ® Ba(HCO3)2
	 0,05	0,05	(mol)
	=> a = 2,5M
Ví duï 4: Daãn 10 lít hoãn hôïp khí A goàm CO vaø CO2 (ñktc) vaøo 100 ml dung dòch Ba(OH)2 2M. Coâ caïn hoãn hôïp saûn phaåm thu ñöôïc 42,5 gam muoái. Tính % theå tích moãi khí trong hoãn hôïp A. Bieát H = 100%.
Höôùng daãn: 
Vì ñeà cho 42,5 gam muoái laø khoái löôïng muoái chung neân coù caùc tröôøng hôïp sau:
- Tröôøng hôïp 1: 42,5 gam chæ toaøn laø muoái BaCO3
	=> = ; = 0,2 mol
	PTHH:	CO2 + Ba(OH)2 ® BaCO3 + H2O
	 0,22	0,22	(mol)
	Theo PTHH: = 0,22 > 0,2 => Voâ lyù.
- Tröôøng hôïp 2: 42,5 gam chæ toaøn laø muoái Ba(HCO3)2
	=> = 
	PTHH:	2CO2 + Ba(OH)2 ® Ba(HCO3)2
	 0,16	 0,16	(mol)
	Theo PTHH: = 0,16 Voâ lyù.
- Tröôøng hôïp 3: Phaûn öùng taïo ra hoãn hôïp 2 muoái
	Ñaët x, y laàn löôït laø soá mol cuûa BaCO3 vaø Ba(HCO3)2
	PTHH:	CO2 + Ba(OH)2 ® BaCO3 + H2O
	 x	 x	 x	(mol)
	2CO2 + Ba(OH)2 ® Ba(HCO3)2
	 2y	 y	 y	(mol)
	Ta coù heä pt: Giaûi heä ta ñöôïc 
	=> = x + 2y = 0,25 mol.	Vaäy:	%VCO2 = 56%;	%VCO = 44%
2.2.2.4. Oxit axit CO2 (hoaëc SO2) taùc duïng vôùi hoãn hôïp kieàm R(OH)2 vaø MOH
Cô sôû lí thuyeát:
	Khi suïc khí CO2 hoaëc SO2 vaøo dung dòch chöùa hoãn hôïp kieàm daïng R(OH)2 vaø MOH thì caùc phaûn öùng xaûy ra theo trình töï sau:
	CO2 + R(OH)2 ® RCO3 + H2O	(1)
	CO2 + MOH ® M2CO3 + H2O	(2)
	CO2 + H2O + M2CO3 ® 2MHCO3	(3)
	CO2 + H2O + RCO3 ® R(HCO3)2	(4)
Nhaän xeùt:
	- Neáu löôïng keát tuûa cöïc ñaïi () thì phaûn öùng (4) khoâng xaûy ra. Luùc naøy bieän luaän baøi toaùn theo 3 tröôøng hôïp:
	+ TH1: Chæ xaûy ra phaûn öùng (1)
	+ TH2: Xaûy ra (1) vaø (2)
	+ TH3: Xaûy ra caû (1), (2) vaø (3)
	- Neáu keát tuûa khoâng cöïc ñaïi (). Luùc naøy bieän luaän baøi toaùn theo 2 tröôøng hôïp:
	+ TH1: Chæ xaûy ra (1) vaø R(OH)2 dö
	+ TH2: Xaûy ra caû (1), (2), (3) vaø (4) nhöng löôïng keát tuûa RCO3 chæ tan moät phaàn.
Caùc ví duï minh hoaï:
Ví duï 1:Nhieät phaân hoaøn toaøn m gam muoái MgCO3, thu ñöôïc V lít khí CO2 (ñktc). Daãn toaøn boä löôïng CO2 naøy vaøo 2 lít dung dòch A chöùa KOH 0,1M vaø Ca(OH)2 0,05M thì thu ñöôïc 8 gam keát tuûa. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng coù theå xaûy ra vaø tính giaù trò cuûa m. Giaû thieát caùc phaûn öùng ñeàu xaûy ra hoaøn toaøn.
Höôùng daãn
	Ta coù:	n KOH = 2 x 0,1 = 0,2 mol; n Ca(OH)2 = 2 x 0,05 = 0,1 mol
	n CaCO3 = = 0,08 mol
	Nhaän xeùt: keát tuûa chöa cöïc ñaïi => baøi toaùn coù 2 tröôøng hôïp:
TH1: 
TH2: Keát tuûa CaCO3 bò tan moät phaàn
=> Caùc phöông trình xaûy ra nhö sau:
MgCO3 MgO + CO2	(1)
CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O	(2)
CO2 + 2KOH ® K2CO3 + H2O	(3)
CO2 + K2CO3 + H2O ® 2KHCO3	(4)
CO2 + CaCO3 + H2O ® Ca(HCO3)2	(5)
- Xeùt tröôøng hôïp 1: => chæ xaûy ra phaûn öùng (2)
=> = = 0,08 mol
Theo (1) => m = 0,08 x 84 = 6,72 gam
- Xeùt tröôøng hôïp 2: CaCO3 bò hoaø tan moät phaàn => xaûy ra caû (2), (3), (4), (5).
Töø (2), (3), (4), (5) => n CO2 = + + 
	= 0,1 + 0,2 + (0,1 – 0,08) = 0,32 mol
=> m = 0,32 x 84 = 26,88 gam.
Ví duï 2:Daãn 30 lit hoãn hôïp khí goàm SO2 vaø O2 vaøo 2 lít dung dòch chöùa Ba(OH)2 0,2M vaø NaOH 0,3M, thu ñöôïc 86,8 gam keát tuûa.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng coù theå xaûy ra.
Tính % theå tích moãi khí trong A.
Höôùng daãn
	Ta coù:n Ba(OH)2 = 2 x 0,2 = 0,4 mol; n NaOH = 0,3 x 2 = 0,6 mol
	n BaSO3 = = 0,4 mol
	Nhaän xeùt: n BaSO3 = n Ba(OH)2 => keát tuûa cöïc ñaïi => caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra nhö sau:
	SO2 + Ba(OH)2 ® BaSùO3 + H2O	(1)
	SO2 + 2NaOH ® Na2SO3 + H2O	(2)
	SO2 + Na2SO3 + H2O ® 2NaHSO3	(3)
	b) Tính % theå tích moãi khí trong hoãn hôïp A.
	Baøi toaùn coù 3 tröôøng hôïp xaûy ra nhö sau:
	- TH1: Chæ xaûy ra phaûn öùng (1)
	=> n SO2 = n BaSO3 = 0,4 mol
	=> %V SO2 = = 29,9%	=> %VO2 = 70,1 %
	- TH2: Chæ xaûy ra (1) vaø (2)
	=> n SO2 max = n Ba(OH)2 + n NaOH	= 0,4 + 0,3 = 0,7 mol
	=> %VSO2 == 52,3 %	=> %VO2 = 47,7 %
	Vaäy 22,9% < % VSO2 < 52,3%
- TH3: Ñaõ xaûy ra caû (1), (2) vaø (3)
=> n SO2 max = n Ba(OH)2 + n NaOH 	= 0,4 + 0,6 = 1 mol
=> %VSO2 == 74,7 %	=> %VO2 = 25,3%
Vaäy 52,3% < %VSO2 < 74,7%
	 Nguyeãn Ñöùc Hoanh
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Baûng 2: Danh muïc caùc taøi lieäu tham khaûo
TT
Teân taøi lieäu
Taùc giaû
1
Reøn kó naêng giaûi baøi taäp hoaù hoïc 9
Huyønh Beù
2
Hoaù hoïc cô baûn vaø naâng cao
Ngoâ Ngoïc An
3
Baøi taäp traéc nghieäm hoaù hoïc 9
PGS Nguyeãn Xuaân Tröôøng
4
OÂn taäp kieán thöùc vaø luyeän giaûi nhanh caùc baøi taäp traéc nghieäm THPT
PGS Nguyeãn Xuaân Tröôøng
5
Saùch giaùo khoa Hoaù hoïc 9
Leâ Xuaân Troïng (chuû bieân)
6
Phöông phaùp giaûi toaùn hoaù voâ cô 
Quan Haùn Thaønh
7
Hoaù hoïc cô baûn vaø naâng cao
Quan Haùn Thaønh
8
Boài döôõng hoaù hoïc THCS
Vuõ Anh Tuaán
9
Mạng Internet: http//baigiangbachkim.com.vn.
PHUÏ LUÏC
ÑEÀ KIEÅM TRA ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ SAU KHI AÙP DUÏNG ÑEÀ TAØI.
I. ÑEÀ KIEÅM TRA
Caâu 1 (2 ñieåm): Neáu cho 100 gam dung dòch muoái Na2CO3 10,6% phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi dung dòch axit H2SO4 roài daãn toaøn boä löôïng khí CO2 sinh ra vaøo 100ml dung dòch Ca(OH)2 1,5M thì muoái naøo taïo thaønh ? Khoái löôïng bao nhieâu ?
Caâu 2 (3 ñieåm): Daãn 10 lít hoãn hôïp khí A goàm N2 vaø CO2 (ño ôû ñktc) vaøo bình ñöïng 0,05 mol Ca(OH)2. Sau khi phaûn öùng keát thuùc, loïc rieâng keát tuûa, laøm khoâ, caân naëng 2gam. Haõy tính % theo theå tích moãi khí trong hoãn hôïp A.
Caâu 3 (2 ñieåm): Coù 3 loï maát nhaõn, moãi loï ñöïng moät chaát raén sau: NaOH, Ba(OH)2, NaCl. Baèng phöông phaùp hoaù hoïc, haõy phaân bieát caùc chaát ñöïng trong moãi loï treân.
Caâu 4 (3 ñieåm): Haõy hoaøn thaønh sô ñoà phaûn öùng sau.
(6)
Na2SO3
S SO2 SO3 H2SO4 Na2SO4 BaSO4
II. ÑAÙP AÙN VAØ BIEÅU ÑIEÅM.
Caâu hoûi
Ñaùp aùn
Ñieåm
Caâu 1
(2 ñieåm)
Ta coù: 	= = 0,1 mol
0,25ñ
= 0,1 x 1,5 = 0,15 mol
0,25ñ
PTHH: Na2CO3 + H2SO4 ® Na2SO4 + CO2 + H2O
	 0,1mol	 0,1mol
0,5ñ
=>	= = 1,5 > 1 
Vaäy: muoái trung hoøa CaCO3 taïo thaønh vaø Ca(OH)2 dö
0,25ñ
PTHH: CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O
	 0,1mol	 0,1mol
0,5ñ
=> = 0,1. 100 = 10 gam
0,25ñ
Caâu 2
(3ñieåm)
Ta coù:	 = 0,02mol; = 0,05 mol
Ta thaáy:	
=> keát tuûa chöa cöïc ñaïi neân coù 2 tröôøng hôïp:
0,75ñ
- Tröôøng hôïp 1: dö
PTHH:	CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O	
	0,02mol	0,02mol
=>%V CO2 = ; %VN2 = 95,52%
1,0ñ
Tröôøng hôïp 2: CO2 heát nhöng ñaõ hoøa tan ñöôïc moät phaàn CaCO3
PTHH:	CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O	
	0,05 mol 0,05mol 0,05mol
bò hoøa tan = 0,05 – 0,02 = 0,03 mol
	CO2 + H2O + CaCO3 ® Ca(HCO3)2
	0,03mol	 0,03mol	
=>%VCO2 = ; %VN2 = 82,08%
1,25ñ
Caâu 3
(2 ñieåm)
Trích moãi loï moät ít laøm maãu thöû, sau ñoù hoaø tan 3 maãu thöû vaøo nöôùc.
0,5ñ
Nhuùng quì tím vaøo 3 dung dòch taïo thaønh, dung dòch laøm quì tím khoâng ñoåi maøu laø NaCl, hai dung dòch coøn laïi laøm quì tím hoaù xanh. 
0,5
Cho dung dòch Na2SO4 vaøo hai dung dòch treân, dung dòch coù keát tuûa traéng laø Ba(OH)2, dung dòch khoâng phaûn öùng laø NaOH
0,5ñ
PTHH: Na2SO4 + Ba(OH)2 ® BaSO4¯traéng + 2NaOH
0,5ñ
Caâu 4
(3 ñieåm)
(1)	S + O2 SO2
0,5ñ
(2)	2SO2 + O2 2SO3
0,5ñ
(3)	SO3 + H2O ® H2SO4
0,5ñ
(4)	H2SO4 + 2NaOH ® Na2SO4 + 2H2O
0,5ñ
(5)	Na2SO4 + BaCl2 ® BaSO4 + 2NaCl
0,5ñ
(6)	SO2 + 2NaOH ® Na2SO3 + H2O
0,5ñ