Giáo án Ngữ văn lớp 9 - Tiết 121 đến 125 - Năm học 2013-2014

 TUẦN 26
Tiết
Tên bài dạy
121
Sang thu
122,123
Nói với con
124
Nghĩa tường minh và hàm ý
125
Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Ngày soạn: 21/02/2014
Ngày dạy: 24/02/2014 – 28/02/2014
SANG THU
 Hữu Thỉnh
I/Mục tiêu cần đạt
1/Kiến thức
	-Vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa và những suy nghĩ mang tính triết lý của tác giả.
-Phân tích được những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu.
2/Kỹ năng
	-Thể hiện những suy nghĩ, cảm nhận về một hình ảnh thơ, một khổ thơ.
-Rèn luyện thêm năng lực cảm thụ thơ ca.
II/Tiến trình dạy học
1/Ổn định lớp
2/Kiểm tra bài: 
3/Giớithiệu bài :
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung ghi bảng
-Hs: đọc chú thích
-Gv: Hãy nêu những nét chính về nhà thơ?
 Nhiều vần thơ thu của ông mang cảm xúc bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo đang biến chuyển nhẹ nhàng.
-Gv: Giới thiệu khái quát về bối cảnh thời gian, không gian mà nhà thơ miêu tả.
-Gv: Sự biến đổi của đất trời lúc sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ đâu, qua chhi tiết nào?
-Gv: Em hiểu “gió se” là gió như thế nào?
 Nhà thơ chợt nhận ra tín hiệu của sự chuyển mùa từ ngọn gió se(nhẹ khô và hơi lạnh) mang theo hương ổi(ổi đang vào độ chín)
-Gv: Như vậy tín hiệu chuyển mùa bắt đầu từ đâu và qua hiện tượng gì?
-Gv: Em hiểu câu thơ “Sương cùng chình qua ngõ” như thế nào?
 Tác giả nhân hóa làn sương. Nó đi qua ngõ có vẻ cố ý đi chậm hơn mọi ngày.
-Gv: Các từ “bỗng, hình như”gợi lên tâm trạng, cảm xúc gì của nhà thơ?
-Gv: Hình ảnh thiên nhiên sang thu được tiếp tục phát hiện bằng những hình ảnh, chi tiết nào?
-Gv: Tại sao sông dềnh dàng mà chim vội vã?
 Dòng sông bắt đầu cạn, chảy chậm lại, trôi một cách thanh thản. Chim vội vã vì sợ lạnh phải đi tránh rét ở những miền đất ấm hơn.
-Gv: Hình ảnh đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu, em hiểu như thế nào?
 Đây là một liên tưởng, tưởng tượng của tác giả. Sự thật không hề có đám mây như thế. Nhưng chính hàm ảnh này làm cho người đọc cảm nhận về không gian, thời gian thật là đẹp.
-Gv: Thiên nhiên sang thu còn được gợi ra qua hình ảnh nào?
 -Nắng cuối hạ vẫn còn nhưng nhạt dần.
-Gv: Theo em nét riêng của thời điểm giao mùa hạ - thu này được nhà thơ thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh câu thơ nào?
-Hs: Thảo luận, ý kiến, chứng minh.
-Gv: Em hiểu như thế nào hai dòng cuối bài thơ?
 Hai dòng cuối hiểu với hai tầng nghĩa: Ý nghĩa tả thực về thiên nhiên và tính ẩn dụ của hình ảnh. Chính nhà thơ tâm sự; với hình ảnh có giá trị tả thực về hiện tượng thiên nhiên này, ông muốn gởi gắm suy ngẫm của mình-khi con người đã từng trãi thì cũng vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.
-Gv: Cảm giác giao mùa được diễn tả qua từ ngữ trạng thái nào?
 Sự tinh tế của nhà thơ thể hiện trong những từ ngữ diễn tả cảm giác, trạng thái: bỗng, phả vào, chùng chình, hình như, dềnh dàng, vắt nửa mình
-Hs: Đọc ghi nhớ
-Gv: Dựa vào các hình ảnh, bố cục của bài thơ, viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của nhà thơ trước sự chuyển biến của đất trời lúc sang thu.
-Gv:Gợi ý học sinh về nhà viết
I/Tìm hiểu chung
1/Tác giả
-Hữu Thỉnh sinh 1942
-Ông là nhà thơ viết nhiều, viết hay về những con người, cuộc sống ở nông thôn, về mùa thu.
2/Tác phẩm
-Bài thơ sáng tác cuối 1977
II/Đọc - hiểu văn bản
1/Sự biến đổi của đất trời lúc sang thu
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
->Tín hiệu sự chuyển mùa từ ngọn gió se, mang theo hương ổi, lan vào không gian.
=>Sự chuyển mùa đột ngột, bất ngờ. Tâm trạng ngỡ ngàng, ngạc nhiên.
2/Sự biến chuyển trong không gian lúc sang thu
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
=> Cảm giác giao mùa được diễn tả qua dòng sông, cánh chim và đám mây thật là đẹp.
-Lúc này cũng bớt đi tiếng sấm cùng những cơn mưa rào.
3/Câu thơ đặc sắc
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi
->Lúc sang thu, bớt đi những tiếng sấm bất ngờ, hàng cây không còn bị bất ngờ, bị giật mình nữa.
*Ghi nhớ (SGK)
III/Luyện tập
4/Củng cố:
5/Dặn dò: Về học bài thơ, học bài, soạn bài.
NÓI VỚI CON
 Y Phương
I/Mục tiêu cần đạt
1/Kiến thức
-Cảm nhận được tình cảm thắm thiết của cha mẹ đối với con, tình yêu quê hương sâu nặng cùng niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ bền bỉ của dân tộc mình qua lời thơ của Y Phương.
2/Kỹ năng
	-Phân tích cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh, gợi cảm của thơ ca miền núi.
-Bước đầu hiểu được cách diễn tả độc đáo, qua hình ảnh.
II/Tiến trình dạy và học
1/Ổn định lớp
2/Kiểm tra bài: Đọc bài thơ “Sang thu”. Sự biến đổi đất trời lúc sang thu ntn?
3/Giới thiệu bài:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung ghi bảng
-Hs: Đọc chú thích
-Gv: Hãy nêu những nét chính về nhà thơ?
 Bài thơ nằm trong cảm hứng rộng, phổ biến: Lòng thương yêu con cái, ước mong thế hệ sau tiếp nối xứng đáng, phát huy truyền thống tổ tiên, quê hương vốn là tình cảm cao đẹp của người Việt Nam bao đời nay.
-Hs: Đọc bài thơ
-Gv: Bố cục bài thơ chia làm mấy đoạn? Nội dung từng đoạn?
 +Đoạn 1: “Từ đầu nhất trên đời”: Con lớn lên trong tình thương yêu, sự nâng đỡ của cha mẹ, trong cuộc sống lao động nên thơ của quê hương.
 +Đoạn 2(còn lại): Lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm mong ước con hãy kế tục xứng đáng truyền thống ấy.
-Gv: Hãy chỉ ra những câu thơ nói lên con được lớn lên trong tình thương của cha mẹ, trong sự đùm bọc của quê hương?
-Gv: Cha mẹ có ý nghĩa như thế nào với con?
-Gv: Em hiểu người đồng mình là gì?
 Chú thích 1
-Gv: Cuộc sống lao động của “người đồng mình” được gợi lên qua những hình ảnh nào?
-Gv: Cuộc sống lao động của “người đồng mình”như thế nào?
-Gv: Rừng núi quê hương miêu tả như thế nào?
-Gv: Em nhận xét rừng núi quê hương trên như thế nào?
 Thiên hiên che chở, nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn, lối sống.
-Gv: Người cha nói với con những đức tính cao đẹp nào của “người đồng mình”?
-Gv: Đây là những đức tình gì của “người đồng mình”?
-Gv: Qua đức tính đó cha mong muốn con phải như thế nào?
 Từ đó người cha mong muốn con phải có nghĩa tình với quê hương đất nước, biết chấp nhận và vượt qua gian nan thử thách bằng ý chí, bằng niềm tin của mình.
-Gv: Người cha còn nói với con những điều gì về “người đồng mình”?
-Gv: Em nhận xét người đồng mình như thế nào?
-Gv: Từ đó cha mong ước con phải như thế nào?
-Gv: Em cảm nhận như thế nào về tình cảm của người cha đối với con trong bài thơ?
-Hs:(Thảo luận):Tình cảm yêu thương trìu mến, thiết tha và niềm tin tưởng của người cha qua lời nói với con
-Gv: Điều lớn lao nhất mà người cha truyền tới được cho con qua những lời này, theo em là gì?
-Gv: Hãy nhận xét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?
+Giọng điệu thiết tha trìu mến
+Xây dựng các hình nảh cụ thể mà có tính khái quát, mộc mạc mà giàu chất thơ.
I/ Tìm hiểu chung
1/Tác giả:
-Y Phương sinh năm 1928
2/Tác phẩm:
II/ Đọc - hiểu văn bản
1/Tình yêu thương của cha mẹ
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
->Con lớn lên từng ngày trong tình yêu thương, trong sự nâng đón và mong chờ của cha mẹ.
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
->Cuộc sống lao động cần cù, êm đềm và vui tươi
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
->Rừng núi quê hương thơ mộng và nghĩa tình.
2/Những đức tính cao đẹp của “người đồng mình” và mong ước của người cha.
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Không lo cực nhọc
->Người đồng mình sống vất vả mà mạnh mẽ, bền bỉ gắn bó với quê hương.Cha khuyên con có nghĩa tình thuỷ chung với quê hương.
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
  nghe con
->Người đồng mình mộc mạc nhưng giàu chí khí, niềm tin. Cha mong muốn con biết tự hào với truyền thống quê hương.
3/Tình cảm của cha đối với con.
 Điều lớn lao nhất mà người cha muốn truyền cho con là lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tin khi bước vào đời.
4/Củng cố:
5/Dặn dò : Về học thuộc bài thơ, học bài, xem trước bài tiếp theo.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I/Mục tiêu cần đạt
1/Kiến thức
	-Khái niệm nghĩa tường minh và hàm ý
-Học sinh xác định được nghĩa tường minh và hàm ý
2/Kỹ năng
-Nhận biết được nghĩa tường minh và hàm ý trong câu
-Giải đoán nghĩa hàm ý trong câu văn cụ thể
-Sử dụng hàm ý trong giao tiếp
II/Tiến trình dạy và học
1/Ổn định lớp
2/Kiểm tra bài:
3/Giới thiêu bài:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung ghi bảng
-Hs: Đọc ví dụ
-Gv: Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì?
-Gv: Vì sao anh không nói thẳng điều đó với ông hoạ sỹ và cô gái?
 Anh không nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng, vì muốn che dấu tình cảm của mình.
-Gv: Câu thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
 Câu thứ 2 không chứa ẩn ý.
-Gv: Câu thứ 2 không chứa ẩn ý là câu có nghĩa tường minh.Còn câu thứ nhất có hàm ý. 
-Gv: Vậy thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý?
-Hs: Đọc ghi nhớ
-Hs: Đọc lại trích dẫn 1
-Gv: Câu nào cho thấy hoạ sỹ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên?
-Gv: Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
-Gv: Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn?
-Gv: Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?
 Qua hình ảnh này, có thể thấy cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng.Cô ngượng vì kín đáo để khăn lại làm kỷ vật cho người thanh niên, thế mà anh thật thà tưởng cô để quên, nên gọi để trả lại.
-HJs: Đọc bài tập 2
-Gv: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trên?
-Hs: Đọc bài tập 3
-Gv: Tìm câu chứa hàm ý và cho biết nội dung chứa hàm ý.
-Hs: Đọc bài tập 4
-Gv: Câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không?
I/Phân biệt ngghĩa tường minh và hàm ý
1/Ví dụ:
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
2/Nhận xét
-Anh thanh niên muốn nói “Anh rất tiếc”
*Ghi nhớ: sgk
II/Luyện tập
1/Bài tập 1
a)Câu:Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy
->Từ “tặc lưỡi”cho thấy hoạ sỹ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên.
b)Từ ngữ
-mặt đỏ ửng (ngượng)
-nhận lại chiếc khăn (không tránh được)
Quay vội đi (quá ngượng)
2/Hàm ý của câu
-Tuổi già cần nước chè: Ở Lào Cai đi sớm quá.
-ông hoạ sỹ chưa kịo uống nước chè đấy.
3/Tìm câu chứa hàm ý
-Cơn chín rồi
-Hàm ý “ông vô ăn cơm đi”
4/Câu in đậm
-Không chứa hàm ý
4/Củng cố:
5/Dặn dò: Về học bài, xem trước bài tiếp theo.
NGHỊ LUẬN VỀ ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I/Mục tiêu cần đạt
1/Kiến thức
-Hiểu rõ thế nào là bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
-Nắm rõ các yêu cầu đối với bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ để có cơ sở tiếp thu, rèn luyện tốt về kiểu bài này.
2/Kỹ năng
	-Nhận diện được bài nghị luận về đoạn thơ bài thơ.
	-Tập làm văn bản về một đạo thơ, bài thơ.
II/Tiến trình dạy và học
1/Ổn định lớp
2/Kiểm tra bài cũ
3/Giới thiệu bài:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung ghi bảng
-Hs: Đọc văn bản
-Gv: Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì?
-Gv: Văn bản nêu lên những luận điểm gì về hình ảnh mùa xuân trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”?
-Gv: Để chứng minh cho các luận điểm, người viết đã sử dụng các luận cứ như thế nào?
-Gv: Hãy xác định các phần mở bài, thân bài, kết bài của văn bản?
-Gv: Hãy nhận xét bố cục của văn bản trên như thế nào?
 Giữa các phần có liên kết tự nhiên về ý nghĩa diễn đạt.
-Gv: Cách diễn đạt của người viết trong từng đoạn văn như thế nào?
 Lời văn toát lên những rung động trước sự đặc sắc của hình ảnh, giọng điệu thơ, sự đồng cảm với nhà thơ Thanh Hải.
-Hs: Đọc ghi nhớ
-Gv:Ngoài các luận điểm đã nêu về hình ảnh về mùa xuân trong bài “Mùa xuân nhổnh” ở văn bản trên, hãy suy nghĩ và nêu thêm các luận điểm khác nữa về bài thơ đặc sắc này?
I/Tìm hiểu bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ.
1/Văn bản
2/Nhận xét:
a)Vấn đề nghị luận cảu văn bản:
-Hình ảnh mùa xuân và tình cảm thiết tha của Thanh Hải trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”.
b)Những luận điểm:
-Hình ảnh trong bài thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa.
-Hình ảnh mùa xuân rạo rực của thiên nhiên, đất nước trong cảm xúc thiết tha, triều mến của nhà thơ.
-Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ thể hiện sự khát vọng hoà nhập, dâng hiến
=>Để chứng minh cho các luận điểm, người viết đã chọn giảng bình các câu thơ, hình ảnh đặc sắc, đã phân tích giọng điệu trữ tình, kết cấu của bài thơ.
c)Bố cục văn bản :
*Mở bài: “Từ đầuđáng trân trọng”
*Thân bài: “Hình ảnh mùa xuâncủa mùa xuân”
*Kết bài:Còn lại
d)Cách diễn đạt:
-Người viết trình bày những cảm nghĩ, đánh giá của mình.
*Ghi nhớ
II/Luyện tập
*Viết thêm các luận điểm
4/Củng cố:
5/Dặn dò: Về nhà học bài, soạn bài: Cách làm bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ.