Các công thức cần nhớ môn: Sinh Học

BÀI 1: GEN- MÃ DI TRUYỀN-VÀ QUÁ TRÌNH TỰ NHÂN ĐÔI ADN
DẠNG 1: TÍNH SỐ NU CỦA ADN ( HOẶC CỦA GEN )
1)Đối với mỗi mạch: Trong AND, 2 mạch bổ sung nhau nên số nu và chiều dài của 2 mạch bằng nhau.
A1 = T2 ; T1 = A2 ; G1 = X2 ; X1 = G2 
	Mạch 1:	A1	T1	G1	X1	
	Mạch 2:	
	T2	A2	X2	G2 
2)Đối với cả 2 mạch: Số nu mỗi loại của AND là số nu loại đó ở 2 mạch.
 A = T = A1 + A2 = T1 + T2 = A1 + T1 = A2+ T2 
G = X = G1 + G2 = X1 + X2 = G1 + X1 = G2 + X2
%A + %G = 50% = N/2
%A1 + %A2 = %T1 + %T2 = %A = %T
2
%G1 + %G2 = %X1 + % X2 = %G = %X
 2 2
	+Do mỗi chu kì xoắn gồm 10 cặp nu = 20 nu nên ta có:
 N = 20 x C (số chu kì xoắn)
	+Mỗi nu có khối lượng là 300 đơn vị cacbon nên ta có:
N = khối lượng phân tử AND 
300
DẠNG 2: TÍNH CHIỀU DÀI
Mỗi mạch có N/2 nu, chiều dài của 1 nu là 3,4 A0 .
L = N x 3,4 A0
 2
1 micromet (µm) = 104 A0.
1 micromet = 106nanomet (nm).
1 mm = 103 µm = 106 nm = 107 A0 . 
1g=1012pg (picrogam)
DẠNG 3: TÍNH SỐ LIÊN KẾT HIDRO VÀ SỐ LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ
1)Số liên kết Hidro: 
A của mạch này liên kết với T của mạch kia bằng 2 liên kết hidro.
G của mạch này liên kết với X của mạch kia bằng 3 liên kết hidro.
H = 2A + 3G
2)Số liên kết cộng hóa trị:
Trong mỗi mạch đơn, 2 nu kế tiếp nối với nhau bằng một liên kết hóa trị, vậy N/2 nu sẽ có số liên kết hóa trị là N/2 – 1 liên kết.
	 Số liên kết hóa trị giữa các nu trong cả 2 mạch của AND là: ( N/2 – 1 )2 = N – 2 
Trong mỗi nu có một liên kết hóa trị ở axit photphoric với đường C5H10O4.
N – 2 + N = 2N – 2 .
 Số liên kết hóa trị trong cả phân tử AND là: 
DẠNG 4: TÍNH SỐ NU TỰ DO CẦN DÙNG
1)Qua 1 đợt nhân đôi:
Atd = Ttd = A = T 
Gtd = Xtd = G = X
2)Qua nhiều đợt tự nhân đôi:
Tổng số AND tạo thành:
AND tạo thành = 2x 
Số ADN con có 2 mạch hoàn toàn mới:
AND con có 2 mạch hoàn toàn mới = 2x – 2 
Số nu tự do cần dùng: 
Atd = Ttd = A( 2x – 1 )
 Gtd = Xtd = G( 2x – 1 )
Ntd = N( 2x – 1 )
DẠNG 5: TÍNH SỐ LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ ĐƯỢC HÌNH THÀNH VÀ PHÁ VỠ
1)Qua 1 đợt tự nhân đôi:
Hphá vỡ = HADN 
Hhình thành = 2 x HADN 
HThình thành = 2( N/2 – 1 )H = ( N – 2 )H
2)Qua nhiều đợt tự nhân đôi:
Hbị phá vỡ = H( 2x – 1 )
HThình thành = ( N – 2 )( 2x – 1 )
DẠNG 6: TÍNH THỜI GIAN TỰ SAO
TGtự sao = N
	 Tốc độ tự sao
TGtự sao = dt N
	 2
dt là thời gian tiếp nhận và liên kết 1 nu .
DẠNG 7: TÍNH SỐ CÁCH MÃ HÓA CỦA ARN VÀ SỐ CÁCH SẮP ĐẶT A AMIN TRONG CHUỖI POLIPEPTIT
Các loại a.amin và các bộ ba mã hoá: Có 20 loại a amin thường gặp trong các phân tử prôtêin như sau :
1) Glixêrin : Gly 	 2) Alanin : Ala 	3) Valin : Val 	 	4 ) Lơxin : Leu 
5) Izolơxin : Ile 	 6 ) Xerin : Ser	 7 ) Treonin : Thr 	 	8 ) Xistein : Cys
9) Metionin : Met	 10) A. aspartic : Asp	11)Asparagin : Asn 	12) A glutamic : Glu 
13) Glutamin :Gln 14) Arginin : Arg 	 	15) Lizin : Lys 	16) Phenilalanin :Phe
17) Tirozin: Tyr 18) Histidin : His 	 19) Triptofan : Trp 	20) Prôlin : pro 
Bảng bộ ba mật mã 
U
X
A
G
U
U U U
U U X phe
U U A
U U G Leu
U X U 
U X X 
U X A Ser 
U X G
U A U	Tyr
U A X
U A A **
U A G **
U G U 
U G X	Cys
U G A **
U G G Trp
U
X
A
G
X
X U U 
X U X	Leu
X U A
X U G
X X U
X X X Pro
X X A 
X X G
X A U	His
X A X
X A A 
X A G 	Gln
X G U 
X G X 
X G A Arg
X G G 
U
X A G
A
A U A 
A U X He
A U A
A U G * Met
A X U 
A X X Thr
A X A 
A X G 
A A U Asn
A A X 
A A A
A A G Lys
A G U 
A G X Ser
A G A 
A G G Arg
U
X A 
G
G
G U U 
G U X Val
G U A
G U G * Val
G X U 
G X X 
G X A Ala
G X G 
G A U 
G A X Asp
G A A 
G A G Glu 
G G U 
G G X 
G G A 	Gli
G G G 
U 
X
A
G
Kí hiệu : * mã mở đầu 	; ** mã kết thúc 
BÀI 2+3: QUÁ TRÌNH SAO MÃ VÀ DỊCH MÃ-ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG GEN
DẠNG 1: TÍNH SỐ RIBONUCLEOTIT CỦA ARN
rN = rA + rU + rG + rX = N/2
rN = khối lượng phân tử ARN
300
DẠNG 2: TÍNH CHIỀU DÀI VÀ SỐ LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ CỦA ARN
1)Chiều dài:
LARN = rN x 3,4 A0
LARN = LADN = N x 3,4 A0
	 2
2)Số liên kết cộng hóa trị:
HTARN = 2rN – 1 
Trong mỗi ribonu: rN 
Giữa các ribonu: rN – 1
Trong phân tử ARN : 
DẠNG 3: TÍNH SỐ RIBONUCLEOTIT TỰ DO CẦN DÙNG
1)Qua một lần sao mã:
rNtd = N
2
rAtd = Tgốc ; rUtd = Agốc 
rGtd = Xgốc ; rXtd = Ggốc 
Số phân tử ARN = số lần sao mã = k
rNtd = k.rN
2)Qua nhiều lần sao mã:
rAtd = k.rA = k.Tgốc ; rUtd = k.rU = k.Agốc 
rGtd = k.rG = k.Xgốc ; rXtd = k.rX = k.Ggốc 
DẠNG 4: TÍNH SỐ LIÊN KẾT HIDRO VÀ LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ
1)Qua một lần sao mã:
Hđứt = Hhình thành = HADN
2)Qua nhiều lần sao mã:
Hphá vỡ = k.H
Hhình thành = k( rN – 1 )
DẠNG 5: TÍNH THỜI GIAN SAO MÃ
TGsao mã = dt .rN
TGsao mã = rN
	 Tốc độ sao mã
1)Đối với mỗi lần sao mã:
dt là thời gian để tiếp nhận một ribonucleotit.
2)Đối với nhiều lần sao mã: (k lần)
TGsao mã = TGsao mã một lần + ( k – 1 )Δt
Δt là thời gian chuyển tiếp giữa 2 lần sao mã liên tiếp.
DẠNG 6: CẤU TRÚC PROTEIN
1)Số bộ ba sao mã:
Số bộ ba sao mã = N = rN
	 2 x 3 3
2)Số bộ ba có mã hóa axit amin:
Số bộ ba có mã hóa axit amin = N – 1 = rN – 1 
	 2 x 3	 3
3)Số axit amin của phân tử Protein:
Số a.a của phân tử protein = N – 2 = rN – 2 
	 2 x 3	 3
DẠNG 7: TÍNH SỐ AXIT AMIN TỰ DO CẦN DÙNG
1)Giải mã tạo thành 1 phân tử Protein:
Số a.a tự do = N – 1 = rN – 1 
	 2 x 3	 3
Số a.a trong chuỗi polipeptit = N – 2 = rN – 2 
	 2 x 3 	3
2)Giải mã tạo thành nhiều phân tử Protein: (n lần)
P = k.n
Tổng số Protein tạo thành: 	k : là số phân tử mARN.
	n : là số Riboxom trượt qua.
Tổng số a.a tự do cung cấp:
a.atd = P. = k.n. 
Tổng số a.a trong các chuỗi polipeptit hoàn chỉnh:
a.aP = P.
DẠNG 8: TÍNH SỐ PHÂN TỬ NƯỚC – SỐ LIÊN KẾT PEPTIT
Số phân tử nước giải phóng để tạo 1 chuỗi polipeptit:
Số phân tử H2O giải phóng = rN – 2 
	 3
Số liên peptit được tạo lập = = a.aP - 1
Số phân tử nước giải phóng để tạo nhiều chuỗi polipeptit:
H2Ogiải phóng = P.
Peptit = P. = P( a.aP – 1 )
DẠNG 9: TÍNH SỐ tARN
Nếu có x phân tử giải mã 3 lần à số a.a do chúng cung cấp là 3x.
Nếu có y phân tử giải mã 2 lần à số a.a do chúng cung cấp là 2y.
Nếu có z phân tử giải mã 1 lần à số a.a do chúng cung cấp là z.
Tổng số a.a cần dùng là: 3x + 2y + z = ∑a.a tự do cần dùng
DẠNG 10: SỰ CHUYỂN DỊCH CỦA RIBOXOM TRÊN mARN
1)Vận tốc trượt của riboxom trên ARN:
Tốc độ giải mã = số bộ ba của mARN
	 t
2)Thời gian tổng hợp một phân tử Protein: Là thời gian riboxom trượt hết chiều dài mARN ( từ đầu nọ đến đầu kia ).
3)Thời gian mỗi riboxom trượt qua hết mARN:
	 Δt 	 Δt
1
n
3
2
Δt : khoảng thời gian riboxom phía sau trượt chậm hơn riboxom phía trước.
Riboxom 1: t
Riboxom 2: t + Δt
Riboxom 3: t + 2 Δt
Riboxom 4: t + 3 Δt
Riboxom n: t + (n – 1) Δt
DẠNG 11: TÍNH THỜI GIAN TỔNG HỢP CÁC PHÂN TỬ PROTEIN
t = L 
 V 
1)Của một mARN: Chia làm 2 giai đoạn
Thời gian kể từ lúc riboxom thứ nhất tiếp xúc đến khi nó rời khỏi mARN.
t’ = ∑Δt = t1 + t2 + t3 + + tn
 t’ = ∑Δl
	V
Thời gian kể từ riboxom thứ nhất rời khỏi mARN đến khi riboxom cuối cùng rời khỏi mARN.
Δl là khoảng cách giữa 2 riboxom kế tiếp.
Vậy thời gian tổng hợp các phân tử protein là:
T = t + t’ = L + ∑Δl
	 V V
Nếu các riboxom (n) cách đều nhau trên mARN, ta có:
T = t + t’ = L + ( n – 1 ) Δl
	 V
2)Của nhiều mARN thông tin sinh ra từ 1 gen có cùng số riboxom nhất định trượt qua không trở lại:
∑T = k.t + t’ 
Nếu không kể đến thời gian chuyển tiếp giữa các mARN:	 
 k là số phân tử mARN.
Nếu thời gian chuyển tiếp giữa các riboxom là Δt thì ta có công thức:
∑T = k.t + t’ + ( k – 1 )Δt
DẠNG 12: TÍNH SỐ AXIT AMIN TỰ DO CẦN DÙNG ĐỐI VỚI 
CÁC RIBOXOM CÒN TIẾP XÚC VỚI mARN
∑ a.atd = a1 + a2 + + ax 
x là số riboxom.
a1 ,a2 : số a.a trong chuỗi polipeptit của Riboxom 1, Riboxom 2, .
	 ax	 a3 	 a2	 a1
Sx = [2a1 + ( x – 1 )d]
Nếu các riboxom cách đều nhau thì ta có:
Số hạng đầu a1 = số a.a của R1.
Công sai d: số a.a ở Riboxom sau kém hơn Riboxom trước.
Số hạng của dãy x: số Riboxom đang trượt trên mARN.
 BÀI 4: ĐỘT BIẾN GEN
DẠNG 1: THAY ĐỔI LIÊN KẾT HIĐRÔ
-Mất :
 + Mất 1 ( A – T ) : Số liên kết hiđrô giảm 2 .
 + Mất 1 ( G – X ) : Số liên kết hiđrô giảm 3 .
-Thêm :
 + Thêm 1 ( A – T ) : Số liên kết hiđrô tăng2 .
 +Thêm1 ( G – X ) : Số liên kết hiđrô tăng 3 .
-Thay :
 + Thay 1 ( A – T ) bằng 1 (G – X) : Số liên kết hiđrô tăng 1 .
 + Thay 1 ( G – X ) bằng 1 (A – T) : Số liên kết hiđrô giảm1 .
c) 5 – BU:
- g©y ®ét biÕn thay thÕ gÆp A – T b»ng gÆp G – X 
- s¬ ®å: A – T ¦ A – 5 –BU ¦ 5-BU – G ¦ G – X
d) EMS:
- g©y ®ét biÕn thay thÕ G –X b»ng cÆp T –A hoÆc X – G
- s¬ ®å: G – X ¦ EMS – G ¦ T (X) – EMS ¦ T – A hoÆc X – G
DẠNG 2 : LIÊN QUAN ĐẾN CHIỀU DÀI GEN
a) Chiều dài không thay đổi :Thay số cặp nucleotit bằng nhau .
b) Chiều dài thay đổi : 
-Mất : Gen đột biến ngắn hơn gen ban đầu .
-Thêm : Gen đột biến dài hơn gen ban đầu
-Thay cặp nucleotit không bằng nhau.
DẠNG 3 : LIÊN QUAN ĐẾN PHÂN TỬ PROTÊIN :
a)Mất hoặc thêm : Phân tử protein sẽ bị thay đổi từ axitamin có nucleotit bị mất hoặc thêm .
b)Thay thế :
-Nếu bộ ba đột biến và bộ ba ban đầu cùng mã hóa 1 axitamin thì phân tử protein sẽ không thay đổi .
- Nếu bộ ba đột biến và bộ ba ban đầu mã hóa aa khác nhau thì phân tử protein có 1 aa thay đổi .
DẠNG 4: PHÂN LOẠI ĐỘT BIẾN ĐIỂM
+ Đột biến Câm: xảy ra bazo thứ 3 của 1 bộ ba nhưng aa không bị thay đổi
+ Đột biến dịch khung: Xen mất Nu khung sẽ đọc thay đổi
+ Đột biến Vô nghĩa: - tạo bộ ba quy định mã kết thúc
+ Đột biến nhầm nghĩa- thay đổi bộ ba và làm xuất hiện bộ ba mới
BÀI 5: NHIỄM SẮC THỂ
DẠNG 1: TÍNH SỐ TẾ BÀO CON TẠO THÀNH
Từ một tế bào ban đầu:
A = 2x
Từ nhiều tế bào ban đầu:
 a1 tế bào qua x1 đợt phân bào à số tế bào con là a12x1.
 a2 tế bào qua x2 đợt phân bào à số tế bào con là a22x2.
	Tổng số tế bào con sinh ra :
∑A = a12x1 + a22x2 + 
DẠNG 2: 
2n.2x
TÍNH SỐ NST TƯƠNG ĐƯƠNG VỚI NGUYÊN LIỆU ĐƯỢC CUNG CẤP TRONG QUÁ TRÌNH TỰ NHÂN ĐÔI CỦA NST
Tổng số NST sau cùng trong tất cả các tế bào con:
Tổng số NST tương đương với NLCC khi 1 tế bào 2n qua x đợt nguyên phân là:
∑NST = 2n.2x – 2n = 2n(2x - 1 )
Số NST chứa hoàn toàn nguyên liệu mới:
∑NSTmới = 2n.2x – 2.2n = 2n(2x – 2 )
+ Số NST MTrường NB CC ở thế hệ cuối cùng: 2n.(2k-1)
DẠNG 3
TÍNH THỜI GIAN NGUYÊN PHÂN
1)Thời gian của một chu kì nguyên phân:
	Là thời gian của 5 giai đoạn, có thể được tính từ đầu kì trung gian đến hết kì cuối.
2)Thời gian qua các đợt nguyên phân:
DẠNG 4
TÍNH SỐ GIAO TỬ HÌNH THÀNH VÀ SỐ HỢP TỬ TẠO RA
1)Tạo giao tử( đực XY, cái XX ):
Tế bào sinh tinh qua giảm phân cho 4 tinh trùng gồm 2 loại X và Y.
Số tinh trùng hình thành = số tế bào sinh tinh x 4.
Số tinh trùng X hình thành = số tinh trùng Y hình thành.
Tế bào sinh trứng qua giảm phân chỉ cho 1 tế bào trứng loại X và 3 thể định hướng (sau này sẽ biến mất ).
Số trứng hình thành = số tế bào trứng x 1.
Số thể định hướng = số tế bào trứng x 3.
2)Tạo hợp tử:
	Một tinh trùng loại X kết hợp với trứng tạo thành một hợp tử XX, một tinh trùng Y kết hợp với trứng tạo thành hợp tử XY.
Số hợp tử XX = số tinh trùng X thụ tinh.
Số hợp tử XY = số tinh trùng Y thụ tinh.
3)Hiệu suất thu tinh (H):
H thụ tinh của tinh trùng = Số tinh trùng thụ tinh X 100%
	 Tổng số tinh trùng hình thành
H thụ tinh của trứng = Số trứng thụ tinh X 100%
	 Tổng số trứng hình thành
DẠNG 5: Xác định tần số xuất hiện các tổ hợp gen khác nhau về nguồn gốc NST
a. Tổng quát:
 Để giải các bài toán về nguồn gốc NST đối với loài sinh sản hữu tính, GV cần phải giải thích cho HS hiểu được bản chất của cặp NST tương đồng: một có nguồn gốc từ bố, một có nguồn gốc từ mẹ.
 Trong giảm phân tạo giao tử thì:
- Mỗi NST trong cặp tương đồng phân li về một giao tử nên tạo 2 loại giao tử có nguồn gốc khác nhau ( bố hoặc mẹ ).
- Các cặp NST có sự PLĐL, tổ hợp tự do . Nếu gọi n là số cặp NST của tế bào thì: 
* Số giao tử khác nhau về nguồn gốc NST được tạo nên = 2n . 
→ Số tổ hợp các loại giao tử qua thụ tinh = 2n . 2n = 4n
Vì mỗi giao tử chỉ mang n NST từ n cặp tương đồng, có thể nhận mỗi bên từ bố hoặc mẹ ít nhất là 0 NST và nhiều nhất là n NST nên:
* Số giao tử mang a NST của bố (hoặc mẹ) = Cna
→ Xác suất để một giao tử mang a NST từ bố (hoặc mẹ) = Cna / 2n .
- Số tổ hợp gen có a NST từ ông (bà) nội (giao tử mang a NST của bố) và b NST từ ông (bà) ngoại (giao tử mang b NST của mẹ) = Cna . Cnb
→ Xác suất của một tổ hợp gen có mang a NST từ ông (bà) nội và b NST từ ông (bà) ngoại = 
 Cna . Cnb / 4n
b. VD
 Bộ NST lưỡng bội của người 2n = 46.
- Có bao nhiêu trường hợp giao tử có mang 5 NST từ bố?
- Xác suất một giao tử mang 5 NST từ mẹ là bao nhiêu?
- Khả năng một người mang 1 NST của ông nội và 21 NST từ bà ngoại là bao nhiêu?
 Giải
* Số trường hợp giao tử có mang 5 NST từ bố: 
 = Cna = C235
* Xác suất một giao tử mang 5 NST từ mẹ:
 = Cna / 2n = C235 / 223 .
* Khả năng một người mang 1 NST của ông nội và 21 NST từ bà ngoại:
 = Cna . Cnb / 4n = C231 . C2321 / 423 = 11.(23)2 / 423 
DẠNG 6: TỶ LỆ GIAO TỬ VÀ SỐ KIỂU TỔ HỢP NST KHÁC NHAU
-Số loại giao tử hình thành : 2n + x x (x≤n): Số cặp NST có trao đổi đoạn .
-Tỉ lệ mỗi loại giao tử : 1/2n . hoặc 1/2n + x 
-Số loại hợp tử = Số loại giao tử ♀. Số loại giao tử ♂.
- Số kiểu tổ hợp NST khác nhau: 3n
BÀI 6: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
III-Đột biến cấu trúc NST : Có 4 dạng 
1.Mất đoạn : A B C D E ● F G H Đột biến A D E ● F G H 
2.Lặp đoạn : A B C D E ● F G H Đột biến A B C B C D E ● F G H 
3.Đảo đoạn : A B C D E ● F G H Đột biến A D C B E ● F G H 
4.Chuyển đoạn :
a)Chuyển đoạn trong cùng 1 NST :
A B C D E ● F G H Đột biến A B E ● F C D G H 
b)Chuyển đoạn giữa 2 NST khác nhau :
 -Chuyển đoạn tương hổ :
A B C D E ● F G H M N O C D E ● F G H
 Đột biến
M N O P Q ● R A B P Q ● R 
 -Chuyển đoạn không tương hổ :
A B C D E ● F G H C D E ● F G H
 Đột biến
M N O P Q ● R A B M N O P Q ● R 
VD ở người: Mất đoạn ở cặp NST số 21 hoặc 22 gây bệnh bạch cầu ác tính
	3 NST số 13 – 15 : sứt môi, thừa ngón, chết yểu
3 NST số16 -18 : ngón trỏ dài hơn ngón giữa, tai thấp, hàm bé
BÀI 7 : ĐỘT BIỄN SỐ LƯỢNG NST
DẠNG 1 : THỂ LỆCH BỘI :
a/ Các dạng :
-Thể khuyết (không) : 2n – 2 ; Thể khuyết kép  : 2n – 2 - 2 .
-Thể 1: 2n – 1 ; Thể 1 kép : 2n – 1 – 1 .
-Thể 3: 2n + 1 ; Thể 3 kép : 2n + 1+ 1 .
-Thể 4: 2n + 2 ; Thể 4 kép : 2n + 2 + 2 .
 (n: Số cặp NST) .
DẠNG ĐỘT BIẾN
SỐ TRƯỜNG HỢP TƯƠNG ỨNG VỚI CÁC CẶP NST
Số dạng lệch bội đơn khác nhau
 Cn1 = n
Số dạng lệch bội kép khác nhau
 Cn2 = n(n – 1)/2!
Có a thể lệch bội khác nhau
 Ana = n!/(n –a)!
+ VD
Bộ NST lưỡng bội của loài = 24. Xác định:
- Có bao nhiêu trường hợp thể 3 có thể xảy ra?
- Có bao nhiêu trường hợp thể 1 kép có thể xảy ra?
- Có bao nhiêu trường hợp đồng thời xảy ra cả 3 đột biến; thể 0, thể 1 và thể 3?
 Giải
* Số trường hợp thể 3 có thể xảy ra:
2n = 24→ n = 12
Trường hợp này đơn giản, lệch bội có thể xảy ra ở mỗi cặp NST nên HS dễ dàng xác định số trường hợp = n = 12. Tuy nhiên GV nên lưu công thức tổng quát để giúp các em giải quyết được những bài tập phức tạp hơn .
Thực chất: số trường hợp thể 3 = Cn1 = n = 12
* Số trường hợp thể 1 kép có thể xảy ra:
HS phải hiểu được thể 1 kép tức đồng thời trong tế bào có 2 thể 1.
Thực chất: số trường hợp thể 1 kép = Cn2 = n(n – 1)/2 = 12.11/2 = 66
* Số trường hợp đồng thời xảy ra cả 3 đột biến: thể 0, thể 1 và thể 3:
GV cần phân tích để HS thấy rằng:
- Với thể lệch bội thứ nhất sẽ có n trường hợp tương ứng với n cặp NST.
- Với thể lệch bội thứ hai sẽ có n – 1 trường hợp tương ứng với n – 1 cặp NST còn lại.
- Với thể lệch bội thứ ba sẽ có n – 2 trường hợp tương ứng với n – 2 cặp NST còn lại. 
Kết quả = n(n – 1)(n – 2) = 12.11.10 =1320. Tuy nhiên cần lưu ý công thức tổng quát cho HS.
-Thực chất: số trường hợp đồng thời xảy ra 3 thể lệch bội = Ana = n!/(n –a)! = 12!/(12 – 3)!
 = 12!/9! = 12.11.10 = 1320
b/ Lệch bội trên NST thường của người: Hội chứng Down: 
- Cặp NST thứ 21 của người bệnh Down có 3 NST (2n+1; 47), của người bình thường là 2 NST.Do 1 trứng mang 2 NST 21 x 1 t/trùng bình thường)
là nam (nữ), cổ ngắn, gáy rộng và dẹt
 khe mắt xếch, lông mi ngắn và thưa
 các ngón tay ngắn, cơ thể chậm phát triển
 si đần, vô sinh.
- Sự tăng tỉ lệ trẻ mới sinh mắc bệnh Down theo tuổi người mẹ
Phụ nữ không nên sinh con khi tuổi đã ngoài 40.
E Vì khi tuổi người mẹ càng cao, các tế bào bị lão hóa g cơ chế phân ly NST bị rối loạn
c/ Thể dị bội ở cặp NST giới tính của người:
1. Hội chứng XXX (2n+1;47) - Cặp NST số 23 có 3NST X - Nữ, buồng trứng và dạ con không phát triển, rối loạn kinh nguyệt, khó có con
2. H.C Tớcnơ XO (2n-1; 45): - Cặp NST số 23 chỉ có 1NST X - Nữ, lùn, cổ ngắn, không có kinh nguyệt, si đần.
3. H.C Klinefelter XXY: (2n+1;47) : - Cặp NST 23 có 3 NST là XXY - Nam, bị bệnh mù màu, thân cao, chân tay dài, si đần và thường vô sinh
+ Cách viết giao tử thể ba 2n+1 (dễ nhầm với 3n) 
- Thực vật: Cơ thể 2n+1 ở hoa đực chỉ cho hạt phấn n có khả năng thụ tinh (giao tử n+1 bất thụ)
	Hoa cái cho cả giao tử n và n+1 có khả năng thụ tinh
- VD1: KG aaa và Aaa ở hoa cái theo sơ đồ sau
- Hoa đực: aaa chỉ chi giao tử a; Aaa: cho 1/3A+2/3ª có khả năng thụ tinh (từ sơ đồ trên)
DẠNG 2: THỂ ĐA BỘI
a. Các dạng
-Đa bội chẵn : Tứ bội (4n) ,Lục bội (6n) , Bát bội (8n) ...
-Đa bội lẻ : Tam bội (3n) , Ngũ bội (5n) , Thất bội (7n) ...
b.Cách viết giao tử :     
+ Đối với kiểu gen AAAa: cá thể này tạo hai loại giao tử với tỉ lệ.
+ Đối với kiểu gen Aaaa: cá thể này tạo 3 loại giao tử với tỉ lệ.
* Tứ bội (4n) :
AAAA → 100% AA 
AAAa → 1/2AA : 1/2Aa
AAaa → 1/6AA :1/6Aa : 1/6aa
Aaaa → 1/2Aa : ½ aa 
aaaa → 100 % aa
*Tam bội (3n) :
AAA → ½ AA :1/2 A
AAa → 1/6AA: 2/6 A : 2/6 Aa : 1/6ª
Aaa → 1/6A: 2/6 Aa : 2/6 a : 1/6aa
aaa → ½ aa : ½ a 
DẠNG 3: BÀI TOÁN NGƯỢC CHO TỶ LỆ ĐỒNG HỢP LẶN=> KG P
+1/6 aaaa = 1/6 loại giao tử aa x 100% loại giao tử aa.
BÀI 11+12 QUY LUẬT PHÂN LY VÀ PHÂN LY ĐỘC LẬP
DẠNG 1: PHƯƠNG PHÁP CHUNG GIẢI BÀI TẬP
1.Trường hợp 1 : Đề bài cho đầy đủ các kiểu hình ở đời sau áp dụng Ql phân ly độc lập:
+ Bước 1 : tìm trội lặn và quy ước gen
- Trội lặn: 3 phương pháp: 
* Do đầu bài cho
* F1 đồng tính (100%) KH nào đó, thì đó là KH trội
* Xét tỷ lệ tính trạng: KH nào đi với 3 là trội VD Cao/thấp=3/1
- Quy ước gen: Trội chữ cái In hoa, lặn chữ cái thường
+ Bước 2 : Xét sự di truyền của từng cặp tính trạng ở đời sau :
 3/1→ định luật 2 của Menđen ==> Kiểu gen của cá thể đem lai : Aa x Aa .
 1/2/1→ trội không hoàn toàn ==> Kiểu gen của cá thể đem lai : Aa x Aa .
 1/1 → là kết quả của phép lai phân tích ==> Kiểu gen của cá thể đem lai : Aa x aa .
+ Bước 3 : Xét sư di truyền các cặp tính trạng ở đời sau : nhân tỷ lệ KH các phép lai riêng ở bước 2 nếu trùng với tỷ lệ KH của đầu bài=> tuân theo quy luật Phân ly độc lập
+ Bước 4 : Viết sơ đồ lai .
2. Trường hợp 2 : Đề bài chỉ cho 1 loại kiểu hình ở đời sau :
a) Lai 2 cặp tính trạng : Sẽ gặp một trong các tỉ lệ sau :
 -2 tính trạng lặn : 6,25 % = 1/16 .
 - 1 trội , 1 lặn : 18,75 % = 3/16 .
b) Lai 3 cặp tính trạng : Sẽ gặp một trong các tỉ lệ sau :
 -3 tính trạng lặn : 1,5625 % = 1/64 .
 -2 tính trạng lặn , 1 tính trạng trội : 4,6875 % = 3/64 .
 -1 tính trạng lặn , 2 tính trạng trội : 14,0625 % = 9/64 .
DẠNG 2: TÍNH SỐ LOẠI VÀ TÌM THÀNH PHẦN GEN CỦA GIAO TỬ
1)Số loại giao tử: Không tùy thuộc vào số cặp gen trong KG mà tùy thuộc vào số cặp gen dị hợp. Trong đó:
KG của cá thể gồm 1 cặp gen dị hợp sẽ sinh ra 21 loại giao tử.
KG của cá thể gồm 2 cặp gen dị hợp sẽ sinh ra 22 loại giao tử.
KG của cá thể gồm 3 cặp gen dị hợp sẽ sinh ra 23 loại giao tử.
 Số loại giao tử của cá thể có KG gốm n cặp gen dị hợp = 2n tỉ lệ tương đương.
2)Thành phần gen của giao tử:
Sử dụng sơ đồ phân nhánh Auerbac qua các ví dụ sau:
Ví dụ 1: AaBbDd
A
a
 B
B
B
 b
D
d
D
D
D
d
D
d
 ABD	 ABd	 AbD Abd aBD aBd abD	 abd
Ví dụ 2: AaBbDDEeFF
A
a
B
B
B
b
D
D
D
D
E
e
E
e
E
e
E
e
F
F
F
F
F
F
F
F
ABDEF ABDeF AbDEF AbDeF aBDEF aBDeF abDEF abDe
DẠNG 3: TÍNH SỐ KIỂU TỔ HỢP – KIỂU GEN – KIỂU HÌNH 
VÀ CÁC TỈ LỆ PHÂN LI Ở ĐỜI CON
1)Kiểu tổ hợp:
Số kiểu tổ hợp = số giao tử đực x số giao tử cái
Chú ý: Khi biết số kiểu tổ hợp à biết số loại giao tử đực, giao tử cái à biết số cặp gen dị hợp trong kiểu gen của cha hoặc mẹ.
2)Số loại v