Giáo án Ngữ văn lớp 8 - Tiết 1 đến 4 - Năm học 2010-2011 - Nguyễn Thị Hiền

TUẦN 1
Tiết
Tên bài dạy
1,2
Tôi đi học
3
Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ
4
Tính thống nhất của chủ đề văn bản
Ngày soạn: 23/8/2015
Ngày dạy : 24/8/2015- 29/8/2015
TÔI ĐI HỌC
 Thanh Tịnh
I/Mục tiêu cần đạt:
1:Kiến thức:
-Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời.
-Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh.
2/Kĩ năng:
-Đọc hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm
-Trình bày những suy nghĩ, tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản thân 
II/Tiến trình dạy và học:
1/Ổn định
2/Kiểm tra vở soạn:
3/Bài mới:Trong cuộc đời của mỗi con người ,những kỉ niệm tuổi học trò thường được lưu giữ lâu bền trong trí nhớ. Đặc biệt là những kỉ niệm về buổi đầu tiên đến trường
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung ghi bảng
-HS: Đọc phần chú thích
-GV:Em hãy nêu những nét chính giới thiệu về tác giả Thanh Tịnh?
 Từ năm 1933, ông đi làm ở các sở tư rồi vào nghề dạy học.Khoảng thời gian đi học với những kỉ niệm về trường lớp,học trò và nguồn cảm hứng cho ông trong sáng tác.
-GV:Em hãy kể tên tác phẩm chính của Thanh Tịnh?
-GV:Em hãy nêu xuất xứ của văn bản tôi đi học ?
-HS: Đọc văn bản
-GV:Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì?(Tự sự)
-GV:Bố cục của văn bản gồm mấy phần?
 -Phần 1(Từ đầu .ngọn núi): Tâm trạng cảm giác của nhân vật tôi trên con đường cùng mẹ đến trường.
 -Phần 2(Tiếp theo.nữa):Tâm trạng cảm giác nhân vật tôi khi đến trường
 -Phần 3(Còn lại): Nhân vật tôi đón nhận giờ học đầu tiên
-GV:Những gì đã gợi lên trong lòng nhân vật tôi kỉ niệm về buổi tựu trường?
 Vào những ngày cuối thutựu trường
-GV: Đọc toàn bộ truyện ngắn ,em thấy những kỉ niệm này được nhà văn diễn tả theo trình tự như thế nào?
 Từ hiện tại nhớ về quá khứ,theo trình tự thời gian:Trên đường cùng mẹ đền trường ,lúc đến trường và lúc đond nhận giờ học đầu tiên
-GV:Tìm những hình ảnh , chi tiết chứng tỏ tâm trạng hồi hộp ,cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi trên con đường cùng mẹ đến trường?
-GV:Chi tiết nào cho thấy những thay đổi trong lòng cậu bé ?
 Cậu thay đổi ngay từ trong hành vi lẫn nhận thức ,thấy mình chững chạc ,không còn ngày ra đồng nữa
-GV:Tuy đã ra vẻ chững chạc như vậy nhưng đôi lúc cậu bé lại ngây ngô rất buồn cười, hãy tìm những chi tiết thể hiện những nét đáng yêu ấy?
 Cẩn thận nâng niu mấy quyển vở,vừa lúng túng ,vừa muốn thử sức mìnhchắc người thạo mới cầm nổi bút thước
-GV:Em có nhận xét gì về tâm trạng của nhân vật “Tôi”trên con đường cùng mẹ đến trường?
-GV:Tìm những chi tiết miêu tả tâm trạng ngỡ ngàng, cảm giác mới lạ của nhân vật tôi khi đến trường?
 Sân trường Mĩ Lý dày đặc cả người. Người nào áo quần cũng sạch sẽ.
-GV:Khi đến trường cái nhìn của cậu bé về ngôi trường trước và sau khi đi học có gì khác nhau? Vì sao lại có sự khác nhau đó?
 Trước kia đối với tôi trương còn là một nơi xa lạ, nhưng hôm nay,tôi thấy trường vừa xinh xắn vcừa oai nghiêm
-Gv:Trước sự khác biệt đó tâm trạng của cậu bé như thế nào?
-Gv:Tâm trạng của nhân vật lúc nghe thầy gọi và khi phải rời tay mẹ để vào lớp như thế nào?
--Gv:Qua phân tích, em nhận xét tâm trạng của nhân vật “tôi” như thế nào?
Vì các em chưa bao giờ phải rời xa mẹ như lúc này.
-Gv:Bước vào lớp, cái nhì của nhân vật “tôi” đối với bạn bè, mọi vật xung quanh như thế nào?
 Đoạn văn miêu tả rất tinh tế tâm lý trẻ thơ:lúc đầu sợ hãi nhưng rồi cũng dễ dàng thích nghi với môi trường mới cảm thấy gần gũi với thầy giáo, bạn bè, lớp học.
-Gv:Nhân vật tôi bước vào giờ học đầu tiên như thế nào?
-Gv:Qua phân tích trên, em thấy tâm trạng của nhân vật khi đón giờ học đầu tiên như thế nào?
-Gv:Em có cảm nhận về thái độ của mẹ nhân vật và cá bậc phụ huynh đối với các em bé lần đầu tiên đi học như thế nào?
-Gv:Thái độ và cử chỉ của ông đốc đồi với các em bé như thế nào?
-Gv:Thầy giáo đón nhận học trò mới như thế nào?
-Gv:Qua tấm lòng của các bậc phụ huynh và thầy cô giáo, chúng ta nhận ra trách nhiệm của người lớn đối với học sinh như thế nào?
-Gv:Miêu tả nhân vật “tôi”tác giả sử dụng những hình ảnh so sánh nào? Em có nhận xét gì về hình ảnh so sánh đó? 3 so sánh
 +những cảm giác nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng
 +Ý nhĩa ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang tren ngọn núi
 +Họ như con chim non đứng trên bờ tổnhìn quãng trời rộng
->Nhờ đó ý nghĩa của nhân vật được cảm nhận cụ thể rõ ràng.
-Gv:Em hãy cho biết nội dung của truyện ngắn này và nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật?
 Tâm trạng ngỡ ngàng lạ lẫm của một cậu bé lần đầu tiên đi học được miêu tả bằng ngòi bút giàu chất trữ tình.
-Hs: Đọc ghi nhớ
-Gv:Phát biểu cảm nghĩ của em về dòng cảm xúc của nhân vật “tôi”trong truyện ngắn “Tôi đi học”?
I/Đọc – Tìm hiểu chú thích
1/Tác giả:
-Thanh Tịnh (1911 – 1988)
-Quê ở ngoại thành Huế
2/Tác phẩm
-Trích trong tập “Quê mẹ” 1941
II/Tìm hiểu văn bản
1/Tâm trạng cảm giác của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên đi học
a)Trên con đường cùng mẹ đến trường
-Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ.
-Cảnh vật cung quanh tôi đều thay đổi
-tôi thấy mình trang trọng và đứng đắn .
-tôi bặm tay ghìnhưng một quyển vở cũng xệch
-Tôi muốn thử sức mình
=>Tâm trạng hồi hộp, cảm giác mới mẻ, sự hồn nhiên đáng yêu.
b)Khi đến trường
-Trường vừa xinh xắn vừa oai nghiêm.
-Lòng tôi đâm ra lo sợ vẫn vơ
-Nghe gọi đến tên, tôi tự nhiên gật mình và lúng túng.
=>Tâm trạng ngỡ ngàng lo sợ khi sắp bước sang một môi trường khác và phải xa mẹ, xa nhà.
c)Khi ngồi trong lớp đón nhận giờ học đầu tiên.
-Tôi nhìn bàn ghếrồilà vật của riêng mình.
-Tôi nhìn người bạn tí hon ngồi bên tôilòng vẫn không thấy xa lạ
-Tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ
=>Cảm giác gần gũi với lớp học, với bạn bè, tự tin, nghiêm túc khi bước vào giờ học.
2/Thái độ, cử chỉ của người lớn đối với các em
-Mẹ tôi âu yếm
-Ông đốc nhìn chúng tôi bằng cặp mắt hiền từ, cảm động.
-Một thầy giáo trẻ tuổi, gương mặt tươi cười, đang đón chúng tôi trước cửat lớp.
=.Tấm lòng yêu thương, tinh thần trách nhiêm của gia đình và nhà trường đối với thế hệ tương lai.
*Ghi nhớ :sgk
III/Luyện tập
-Phân tích cảm xúc thiết tha,trong trẻo của nhân vật
4/Củng cố: Tâm trạng, cảm giác của nhân vật tôi được trình bày theo trình tự gì?
5/Dặn dò: Học bài, xem trước bài “Cấp độ khái quát của từ ngữ”.
CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT CỦA NGHĨA TỪ NGỮ
I/Mục tiêu cần đạt:
1/Kiến thức
-Hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ.
2/Kĩ năng:
-Thông qua bài học, rèn luyện tư duy trong việc nhận thức mối qua hệ giữa cái chung và cái riêng.Thực hành so sánh ,phân tích các cấp độ khái quát về nghĩa của từ
II/Tiến trình dạy và học
1/Ổn định lớp
2/Kiểm tra bài: Kiểm tra vở
3/Giới thiêu bài: Ở lớp 7 các em đã học về từ đồng nghĩa và từ trái nhĩa là hai mối qua hệ về nghĩa của từ.Hôm nay các em sẽ đi tìm hiểu mối qua hệ khác về nghĩa của từ ngữ qua bài “Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ”
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung ghi bảng
-Gv:Em hãy nhắc lại:Thế nào là từ đồng nghĩa? Có mấy loại đồng nghĩa?
 Từ đồng nghĩa:những từ có nghĩa tương tự nhau. Có hai loại: đồng nghĩa hoàn toàn (má - mẹ) và đồng nghĩa không hoàn toàn(ăn – xơi).
-Gv:Thế nào là từ trái nghĩa?
 Từ trái nghĩa:là những từ có nghĩa trái ngược nhau ( sống - chết).
-Gv:Vẽ sơ đồ lên bảng
-Gv:Nghĩa của từ động vật rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của từ thú, chim, cá? Vì sao?
 Rộng hơn, vì nói đến động vật là bao gồm cả thú, chim, cá
-Gv:Nghĩa của từ “thú” rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của từ voi, hươu? Vì sao?
 Rộng hơn, vì nói đến thú là bao gồm cả voi, hưu
-Gv: Đặt câu hỏi tương tự với những trường hợp còn lại.
-Gv:Nghĩa của từ thú, chim, cá rộng hơn nghĩa của từ nào, đồng thời hẹp hơn nghĩa của từ nào?
 Thú, chim, cá rộng hơn nghĩa của từ “voi, hưu, tu hú, sáo, cá rô, cá thu” đồng thời hẹp hợn nghĩa của từ động vật.
-Gv: Vẽ sơ đồ lên bảng
-Gv:Khi nào thì từ ngữ được coi là nghĩa rộng hay nghĩa hẹp đối với từ ngữ khác?
-Gv:Có phải bao giờ một từ ngữ chỉ có nghĩa rộng(hoặc nghĩa hẹp) hay không?
-Hs: Đọc ghi nhớ sgk
-Hs: Đọc bài tập 1
-Gv:Em hãy lập sơ đồ?
-Hs: Đọc bài tập 2
-Gv:Tìm từ ngữ có nghĩa rộng so với ngiĩa của từ ngữ?
-Hs: Đọc bài tập 3
Gv:Tìm các từ ngữ có ngghĩa được bao hàm trong phạm vi9
-Hs: Đọc bài tập 4
-Gv:Chỉ ra những từ ngữ không thuộc phạm vi nghĩa của mỗi nhóm từ ngữ?
-Hs: Đọc bài tập 5
Tìm từ nghĩa rộng và hẹp?
I/Từ nhĩa rộng, từ nghĩa hẹp
Động vật
cá
chim
thú
Voi, hươu tu hú, sáo cá rô, cá thu
*Mối quan hệ về nghĩa được biểu thị bằng sơ đồ:
 Động vật
	 Chim
Thú 
Tu hú, sáo
Voi, hươu
Cá rô, cá thu
	 Cá
*Ghi nhớ:sgk
II/Bài tập
1/Lập sơ đồ:
2/Từ ngữ có nghĩa rộng
a)Từ nghĩa rộng là: chất đốt
b)Từ nghĩa rộng là: nghệ thuật
c)Từ nghĩa rộng là: thức ăn
d)Từ nghĩa rộng là: nhìn
e)Từ nghĩa rộng là: đánh
3/Từ có nghĩa bao hàm
a)Xe cộ:xe đạp, xe máy, ôtô
b)Kim loại: sắt, đồng, chì, thiết
4/Những từ ngữ không thuộc phạm vi:
a)Thuốc lào
b)Thủ quỹ
c)Bút điện
d)Hoa tai
5/Từ nghĩa rộng: khóc
Từ nghĩa hẹp: nức nở, sụt sùi
4/Củng cố:Khi nào một từ được coi là nghĩa rộng(hay nghĩa hẹp)so với từ ngữ khác
5/Dặn dò:Về nhà làm các bài tập còn lại, học bài
TÍNH THỐNG NHÁT VỀ CHỦ ĐỀ CỦA VĂN BẢN
I/Mục tiêu cần đạt:
1/Kiến thức:
-Nắm được chủ đề của văn bản, tính thống nhất về chủ đề của văn bản
2/Kĩ năng:
-Đọc –hiểu và có khả năng bao quát toàn bộ văn bản.
-Biết viết một văn bản bảo đảm tính thống nhất về chủ đề;biết xác định và duy trì đối tượng trình bày, lựa chọn,sắp xếp các phần sao cho văn bản tập trung nêu được ý kiến, cảm xúc của mình.
II/Tiến trình dạy và học
1/Ổn định lớp
2/Kiểm tra bài:
3/Giới thiệu bài:Một văn bản khác hẳn với những câu văn lộn xộn do nó có tính mạch lạc và tính liên kết.Chính những điều này sẽ làm cho văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề.
Hoạt động cảu giáo viên và học sinh
Nội dung ghi bảng
-Hs: Đọc lại văn bản “Tôi đi học”
-Gv:Tác giả nhớ lại những kỷ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình?
-Gv:Những hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng gì trong lòng tác giả?
-Gv:Như vậy vấn dề trọng tâm được tác giả đặt ra qua nội dung cụ thể của văn bản là gì?
 Tâm trạng, cảm giác của một câu bé lần đầu tiên đi học.
-Gv:Nội dung trả lời các câu hỏi trên chính là chủ đề của văn bản “Tôi đi học”.Hãy phát biểu chủ đề của văn bản này?
-Gv:Em hiểu thế nào là chủ đề của văn bản?
--Hs: Đọc ghi nhớ 1 sgk
-Gv:Căn cứ vào đâu em biết văn bản “Tôi đi học” nói lên những kỷ niệm của tác giả về buổi tựu trừơng đầu tiên?
-Gv:Hãy tìm những chi tiết miêu tả tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi’trong buổi tựu trường đầu tiên?
-Gv:Tìm những chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật ‘tôi” khi cùng mẹ đến trường, khi cùng các bạn vào lớp?
 Tất cả những chi tiết đều tập trung để biểu hiện chủ đề của văn bản: Những kỷ niệm hồn nhiên, trong sáng của “tôi”trong ngày đầu tiên đến trường. Đó chính là tính thống nhất chủ đề của văn bản.
-Gv:Từ việc phân tích trên, em hãy cho biết thế nào tính thoóng nhất chủ đề của văn bản?
-Gv:Tính thống nhất đó được thể hiện ở những phương diện nào?Làm thế nào để viết được những văn bản bảo đảm tính thống nhất của chủ đề?
-Hs: Đọc ghi nhớ :sgk
-Hs: Đọc văn bản “Rừng cọ quê tôi”
-Gv:Hãy cho biết văn bản trên viết về đối tượng nào và về vấn đề gì?
-Gv:Các đoạn văn đã trình bày đối tượng và vấn đề theo thứ tự nào?
-Gv:Theo em có thể thay đổi trật tự sắp xếp này được không? Vì sao?
Không, vì các phần được bgố trí theo các phần đã định.
-Gv:Em hãy nêu chủ đề của văn bản?
-Gv:Chủ đề ấy được thể hiện trong toàn văn bản, từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân.Em hãy chứng minh.
-Gv;Tìm các từ ngữ các câu tiêu biểu thể hiện chủ đề văn bản?
I/Chủ đề của văn bản
*Văn bản: Tôi đi học
-Kỷ niệm: Lần đầu tiên đi học
+Trên cion đường cúng mẹ đến trường:Tâm trạng hồi hộp, cảm giác mới mẻ, vừa lúng túng vừa muốn khẳng định mình.
+Khi đến trường: Tâm trạng ngỡ ngàng lo sợ khi nghe gọi tên và rời tay mẹ vào lớp
+Khi vào lớp: Cảm giác gần gũi, thân thiện với mọi vật, bạn bè.
=>Chủ đề văn bản: Những kỷ niệm hồn nhiên, trong sáng của tác giả về buổi đầu tiên đến trường.
II/Tính thống nhất về chủ đề của văn bản.
1/Những căn cứ để xác định chủ đề văn bản “Tôi đi học”
-Nhan đề: Tôi đi học
-Các từ ngữ: “những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường”, “lần đầu tiên đến trường”
-Các câu: 
+Hôm nay tôi đi học
+Hằng năm cứ vào cuối thutrường.
Tôi quên thế nào được cảm giác
Hai quyển vở mớibắt đầu thấy nặng
+Tôi bặm tay ghìcũng xêch.
2/Những chi tiết miêu tả tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ.
a)Trên đường đi học:
-Con đường quen đi lại lắm lần
->Hôm nay thấy lạ
-Không lội sông, thả diều, nô dùa.
->Thấy mình trạng trong, đứng đắn
b)Trên sân trường
-Trường xinh xắn, oai nghiêm
->Lo sợ vẫn vơ
-Dúi đầu vào lòng mẹ khóc
c)Trong lớp học
-Có những hôm đi chơi suốt cả ngàyvẫn không thấy xa nhà,xa mẹ 
->Chưa lần nào thấy xa mẹ như lần này.
*ghi nhớ: sgk
III/Luyện tập
1/Phân tích tính thống nnhất chủ đề văn bản “Rứng cọ quê tối”
-Văn bản: nói về cây cọ ở vùng Sông Thao, quê hương của tác giả.
-Thứ tự trình bày: miêu tả dáng cây cọ, sự gắn bó của cây cọ với tuổi thơ tác giả, tác dụng của cây cọ, tình cảm gắn bó của cây cọ với người dân Sông Thao.
*Chủ đề: Vẻ đẹp và ý nghĩa của rừng cọ quê tôi
-Chủ đề thể hiện toàn đoạn văn;các ý văn bản miêu tả:hình dáng, sự gắn bó tác dụng của cây cọ.
-Miêu tả hình dáng của cây cọ
-Nêu sự gắn bó của cây cọ với nhân vật
-Công dụng cảu cây cọ đối với cuộc sống
4/Củng cố-dặn dò: Về làm bài tập 1,2 học bài, soạn bài “Trong lòng mẹ”