Giáo án Bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Việt 5

LUYỆN TỪ VÀ CÂU
Tõ ®¬n, tõ phøc
I môc tiªu:
- HiÓu thÕ nµo lµ tõ ®¬n, tõ phøc.
- BiÕt ph©n biÖt, x¸c ®Þnh tõ ®¬n, tõ phøc .
II ho¹t ®éng d¹y häc
A Kiểm tra:
- ThÕ nµo lµ tõ ®¬n? Cho vÝ dô? 
- ThÕ nµo lµ tõ phøc? Cho vÝ dô? 
B LuyÖn tËp
Bµi 1. T×m tõ ®¬n, tõ phøc trong c©u nãi sau cña B¸c Hå:
T«i/ chØ/ cã/ mét/ ham muèn/ ham muèn/ tét bËc/ lµ /lµm sao/ cho /n­íc ta/ ®­îc/ ®éc lËp/ tù do/, ®ång bµo/ ta/ ai /còng/ cã /c¬m/ ¨n/, ¸o/ mÆc/, ai/ còng/ ®­îc/ häc hµnh/.
Bài 2: Dùng dấu gạch chéo tách các từ trong 2 câu sau rồi ghi lại các từ đơn, từ phức:
 Bởi /tôi/ ăn uống/ điều độ/ và/ làm việc/ chừng mực/ nên/ tôi /chóng/ lớn/ lắm/. Cứ/ chốc chốc/ tôi/ lại /trịnh trọng/ và /khoan thai/ đưa/ hai/ chân /lên /vuốt /râu/.
- Từ phức: ăn uống, điều độ, làm việc, chừng mực, chốc chốc, trịnh trọng, khoan thai.
- Từ đơn: là các từ còn lại.
Bài 3: Các chữ in đậm dưới đây là 1 từ phức hay 2 từ đơn:
a/ Hùng vừa được bố mua cho một chiếc xe đạp.
b/ Xe đạp nặng quá, đạp mỏi cả chân.
c/ Vườn nhà em có nhiều loại hoa: Hoa hồng, hoa cúc, hoa nhài.
d/ Màu sắc của hoa cũng thật phong phú: Hoa hồng, hoa tím, hoa vàng.
(c¸c tõ in ®Ëm trong c©u a, c©u c lµ tõ phøc; c©u b, c©u d lµ hai tõ ®¬n)
Bài 4: Nghĩa của các từ phức: Nhà cửa, ăn uống, sách vở, có gì khác so với nghĩa của các từ đơn: Nhà, cửa, ăn, uống, sách, vë?
- Nghĩa của các từ phức mang tính khái quát, tổng hợp.
- Nghĩa cña các từ đơn trên mang tính chi tiết, cụ thể.
Bài 4:Tìm chỗ sai trong các câu dưới đây và sửa lại cho đúng:
- Bạn Huy đang nấu cơm nước.
- Bác nông dân đang cày ruộng nương.
- Mẹ cháu vừa đi chợ búa.
- Em có một người bạn bè rất thân.
HD: các danh từ mang nghĩa khái quát như cơm nước không kết hợp được với từ mang nghĩa cụ thể như nấu, cày, đi.. hoặc với từ chỉ số ít (một) đứng trước. Cách chữa: bỏ các tiếng nước, nương, búa, bè.
VD: Bạn Huy đang nấu cơm.
Bµi 5: T×m tõ ®¬n, tõ phøc cã trong c¸c c©u sau:
Chó/ chuån chuån n­íc/ tung c¸nh/ bay /vät lªn/. C¸i bãng/ chó/ nhá xÝu/ l­ít /nhanh/ trªn/ mÆt hå/. MÆt hå /tr¶i/ réng/ mªnh m«ng /vµ/ lÆng sãng.
Bµi 6: Cho c¸c kÕt hîp hai tiÕng sau: xe ®¹p, xe m¸y, xe cé, m¸y bay, ®¹p xe, kÐo xe, khoai luéc, luéc khoai, b¸nh r¸n, r¸n b¸nh, móa h¸t, tËp h¸t, tËp móa, b¸nh kÑo
 H·y x¸c ®Þnh trong nh÷ng kÕt hîp trªn kÕt hîp nµo lµ tõ phøc, kÕt hîp nµo lµ 2 tõ ®¬n?
Bµi 7: Ph©n lo¹i c¸c tõ trong hai khæ th¬ sau theo cÊu t¹o cña chóng:
 a) "C«/ d¹y/ em/ tËp/ viÕt /
 Giã/ ®­a/ tho¶ng/ h­¬ng/ lµi/ 
 N¾ng/ ghÐ /vµo /cöa /líp /
 Xem/ chóng em/ häc/ bµi /
 Nh÷ng/ lêi /c« gi¸o/ gi¶ng/ 
 Êm/ trang /vë /th¬m tho /
 Yªu th­¬ng/ em /ng¾m /m·i 
 Nh÷ng/ ®iÓm/ m­êi /c«/cho ."
b)"BiÓn/ lu«n/ thay ®æi /theo/ mµu s¾c/ m©y trêi/ .Trêi/ ©m u/ m©y m­a/, biÓn/x¸m xÞt /nÆng nÒ/ .Trêi/ Çm Çm /gi«ng giã/, biÓn /®ôc ngÇu/ giËn d÷ /.Nh­ /mét/ con ng­êi /biÕt/ buån vui/,biÓn/ lóc /tÎ nh¹t/ l¹nh lïng/, lóc/ s«i næi/, h¶ hª/,lóc/ ®¨m chiªu/, g¾t gáng/ ."
c)"Hå /vÒ /thu/, n­íc /trong v¾t/, mªnh m«ng/.Tr¨ng /táa/s¸ng/ räi/ vµo /c¸c /gîn sãng /l¨n t¨n/.ThuyÒn /ra/ khái/ bê/ th×/ h©y hÈy/ giã/ ®«ng nam /, sãng/ vç/ rËp r×nh/. Mét/l¸t/, thuyÒn /vµo /gÇn /mét /®¸m/ sen/. B©y giê/, sen /trªn/ hå /®·/ gÇn/ tµn /nh­ng/ cßn /l¬ th¬/ mÊy/ ®ãa hoa /në /muén ..."
LUYỆN TỪ VÀ CÂU 
Tõ ghÐp, tõ l¸y
I môc tiªu: Sau bài học, giúp học sinh:
- HiÓu thÕ nµo lµ tõ ghÐp, tõ l¸y.
- BiÕt ph©n biÖt, x¸c ®Þnh tõ ghÐp cã nghÜa tæng hîp, tõ ghÐp cã nghÜa ph©n lo¹i; tõ l¸y.
- BiÕt tao tõ ghÐp cã nghÜa tæng hîp, tõ ghÐp cã nghÜa ph©n lo¹i, tõ l¸y tõ tiÕng cho tr­íc,
II ho¹t ®éng d¹y häc
A Kiểm tra:
- ThÕ nµo lµtõ ghÐp? Cã mÊy lo¹i tõ ghÐp. Cho vÝ dô? 
- ThÕ nµo lµ tõ l¸y? Cã mÊy kiÓu tõ l¸y. Cho vÝ dô? 
* L­u ý:
- Nh÷ng tõ nh­: ba ba, chuån chuån, ch«m ch«m, ®u ®ñ, th»n l»n, cµo cµo... kh«ng ®­îc coi lµ tõ l¸y mÆc dï gi÷a c¸c tiÕng t¹o thµnh tõ cã quan hÖ vÒ mÆt ©m thanh.
- Nh÷ng tõ mµ cã h×nh thøc ©m thanh ngÉu nhiªn gièng tõ l¸y nh­ng mçi tiÕng cña tõ ®Òu cã nghÜa th× ®ã lµ tõ ghÐp (vÝ dô: thóng mñng, ®¸nh ®Ëp, häc hµnh, san sÎ, t­¬i tèt, t­íng t¸, t­¬i c­êi, bao bäc, ®i ®øng, ...)
- Nh÷ng tõ nh­: ån ·, Çm Ü, Ðp uæng, Ýt ái, Êm øc, ao ­íc, yÕu ít, o Ðp, Õ Èm, oi ¶,..., Ø eo, Êp óng, o¸i ¨m, án În, ìm ê ... ®Òu gièng nhau vÒ mÆt ©m thanh lµ khuyÕt phô ©m ®Çu, mÆt kh¸c chóng ®Òu cã gi¸ trÞ biÓu c¶m cao nªn chóng lµ tõ l¸y.
- Nh÷ng tõ cã h×nh thøc ©m thanh gièng nhau nh­ng biÓu hiÖn trªn ch÷ viÕt kh¸c nhau còng lµ nh÷ng tõ l¸y (vÝ dô: cuèng quýt, cång kÒnh, cãt kÐt ,...)
- CÇn ph©n biÖt mét sè tõ ghÐp H¸n - ViÖt cã h×nh thøc ©m thanh ngÉu nhiªn gièng nhau: th©n thiÕt, khoan kho¸i, khÈn kho¶n, n¨n nØ, huy hoµng, khñng khiÕp, cÇn mÉn. 
* §Ó ph©n biÖt tõ ghÐp víi tõ l¸y : x¸c ®Þnh nghÜa cña mçi tiÕng trong tõ ®ã, nÕu c¶ hai tiÕng ®Òu cã nghÜa th× ®ã ch¾c ch¾n lµ tõ ghÐp, nÕu c¶ hai tiÕng ®Òu kh«ng cã nghÜa râ rµng th× ®ã lµ tõ l¸y, mét tiÕng cã nghÜa vµ mét tiÕng kh«ng th× còng cã thÓ lµ tõ l¸y.
B LuyÖn tËp
Bài 1: Đọc đoạn văn sau:
	Biển luôn thay đổi theo màu sắc mây trời... trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu giận dữ... như một con người biết buồn, vui, biển lúc tẻ nhạt, lạnh lùng, lúc sôi nổi, hả hê, lúc đăm chiêu, gắt gỏng.
(Theo Vũ Tú Nam)
a. Tìm các từ ghép trong đoạn văn trên rồi chia thành 2 nhóm: từ ghép có nghĩa tổng hợp; từ ghép có nghĩa phân loại.
b. Tìm các từ láy trong đoạn văn trên rồi chia thành 3 nhóm: từ láy âm đầu; láy vần; láy tiếng.
HD: * tổng hợp: mây trời; mây mưa; thay đổi; màu sắc; dông gió; giận dữ; buồn vui; tẻ nhạt.
 * phân loại:đục ngầu; con người.
Láy âm đầu: nặng nề; xám xịt; lạnh lùng; hả hê; gắt gỏng.
Láy vần: sôi nổi
Láy tiếng: ầm ầm 
Bài 2: Chia các từ sau thành hai nhóm: Từ ghép có nghĩa phân loại và từ ghép có nghĩa tổng hợp:
Ruộng đồng, làng xóm, núi non, gò đống, bờ bãi, xe ®¹p, màu sắc, đường sá, xe cộ, nhà cửa, quần áo, sách vở, thuyền nan, sông ngòi, đèn đuốc, ®Ìn ®iÖn, cöa hiÖu.
(Từ ghép có nghĩa phân loại : xe ®¹p, thuyÒn nan, ®Ìn ®iÖn, cña hiÖu, mµu s¾c)
Bµi 3: "B¶n lµng ®· thøc giÊc. §ã ®©y, ¸nh löa hång bËp bïng trªn c¸c bÕp. Ngoµi bê ruéng ®· cã b­íc ch©n ng­êi ®i, tiÕng nãi chuyÖn r× rÇm, tiÕng gäi nhau Ý íi.
	T¶ng s¸ng, vßm trêi cao xanh mªnh m«ng. Giã tõ ®Ønh nói thæi xuèng m¸t r­îi..."
a) T×m tõ l¸y cã trong ®o¹n v¨n trªn.
b) Trong c¸c tõ l¸y ®ã tõ nµo lµ l¸y ©m, l¸y vÇn, l¸y c¶ ©m vµ vÇn?
Bµi 3: H·y t×m 5 tõ ghÐp, 5 tõ l¸y nãi vÒ t×nh c¶m, phÈm chÊt cña con ng­êi? §Æt c©u víi mét trong nh÷ng tõ võa t×m ®­îc.
(Tõ ghÐp: yªu th­¬ng, hiÕu th¶o, lÔ phÐp, gan d¹, dòng c¶m,...
Tõ l¸y: ch¨m chØ, s¹ch sÏ, gän gµng, nÕt na, dÞu dµng, nÒn n·,..)
Bµi 4: XÕp c¸c tõ sau thµnh hai nhãm thÝch hîp, ®Æt tªn cho mçi nhãm: ch©m chäc, chËm ch¹p, mª mÈn, mong ngãng, nhá nhÑ, mong mái, t­¬i tèt, t­¬i t¾n, ph­¬ng h­íng, dÎo dai, m¨y m¾n.
(nhãm 1: tõ ghÐp gồm các từ: châm chọc, mong ngóng, nhỏ nhẹ, tươi tốt, phương hướng, dẻo dai.
- Nhóm 2 tõ l¸y; là các từ còn lại...)
Bµi 5: T¹o 2 tõ ghÐp cã nghÜa ph©n lo¹i, 2tõ ghÐp cã nghÜa tæng hîp, 1 tõ l¸y tõ mçi tiÕng sau: nhá, s¸ng, l¹nh
(tæng hîp: nhá bÐ, nhá xinh; s¸ng trong, s¸ng t­¬i; l¹nh gi¸, l¹nh buèt
Ph©n lo¹i: nhá xÝu, nhá tÝ; s¸ng choang, s¸ng rùc; l¹nh tanh, l¹nh ng¾t
L¸y: nhá nh¾n, s¸ng sña, l¹nh lÏo
Bài 6: T×m 1 tõ l¸y, 1tõ ghÐp cã nghÜa ph©n lo¹i, 1tõ ghÐp cã nghÜa tæng hîp trong ®ã cã tiÕng vui, tr¾ng, ®á, xanh. 
Bài 7) T×m 2 tõ l¸y, tõ ghÐp nãi vÒ ®øc tÝnh cña nh÷ng häc sinh giái.
Bài 8) Cho mét sè tõ sau: thËt thµ, b¹n bÌ, h­ háng, san sÎ, b¹n häc, ch¨m chØ, g¾n bã, b¹n ®­êng, ngoan ngo·n, gióp ®ì, b¹n ®äc, khã kh¨n
	H·y xÕp c¸c tõ trªn thµnh 3 nhãm
a)Tõ ghÐp cã nghÜa tæng hîp.
b)Tõ ghÐp cã nghÜa ph©n lo¹i.
c) Tõ l¸y.
Bµi 9 : H·y chän nhãm chØ cã c¸c tõ l¸y :
a) th¬m th¶o,c­êi cît, mÖt mái, nhá nhÑ, phè ph­êng, ch©m chäc, ph­¬ng h­íng , ®Êt ®ai, gËy géc , .
b) nhÝ nh¶nh, thong th¶, ®ñng ®Ønh, rãc r¸ch.
c) chî bóa, gµ quÐ, tre pheo, bÕp nóc, ®­êng s¸, c¬m n­íc, chã m¸.
d)vui mõng, vui vÎ, vui lßng, vui nhén,v ui s­íng, vui ch©n, vui thó, vui thÝch, vui t­¬i.
--------------------------------------------------------
LUYỆN TỪ VÀ CÂU
danh tõ
i môc tiªu: Sau bài học, giúp học sinh:
- VËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ danh tõ ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc danh tõ trong c¸c bµi tËp ®· cho.
- BiÕt mét sè mÑo x¸c ®Þnh danh tõ; n¾m ®­îc quy t¾c viÕt hoa danh tõ riªng.
ii ho¹t ®éng d¹y häc
A. Kiểm tra:
Danh tõ lµ nh÷ng tõ cã ý nghÜa kh¸i qu¸t chØ sù vËt, hiÖn t­îng, vµ c¸c kh¸i niÖm trõu t­îng:
- Ý nghÜa kh¸i qu¸t: danh tõ lµ nh÷ng tõ chØ sù vËt (ng­êi, loµi vËt, ®å vËt ,, c¸c hiÖn t­îng thiªn nhiªn, c¸c hiÖn t­îng x· héi (v¨n ho¸ tinh thÇn..)
- ĐÆc ®iÓm ng÷ ph¸p:
* Danh tõ cã thÓ lµm chñ ng÷, vÞ ng÷, tr¹ng ng÷, bæ ng÷, ®Þnh ng÷ trong c©u ( danh tõ kh«ng trùc tiÕp lµm vÞ ng÷ nh­ng khi lµm vÞ ng÷ th­êng cã tõ "lµ" ®øng tr­íc : Ng­êi lµ Cha lµ B¸c lµ Anh.)
* Danh tõ cã thÓ kÕt hîp víi c¸c tõ chØ sè l­îng ë tr­íc: n¨m, hai, bèn,, nh÷ng, c¸c, mÊy, mäi,  , c¶, tÊt c¶, hÕt th¶y, vµ c¸c tõ chØ ®Þnh ë sau: nµy, kia, Êy, nä
- C¸c tõ thuéc nhãm ®éng tõ, tÝnh tõ khi kÕt hîp víi nçi, niÒm, sù, cuéc, mïi, vÞ, c¸i,... th× trë thµnh danh tõ (vd: niÒm vui, nçi buån, cuéc kh¸ng chiÕn, mïi th¬m, vÞ ngät, c¸i ®Ñp...)
 - §Æc ®iÓm: (nh­ trªn).
 - C¸c tiÓu lo¹i danh tõ : 
a) Danh tõ chung:
- Danh tõ tæng hîp :chØ gép nh÷ng sù vËt cïng lo¹i (nhµ cöa, chim chãc, c©y cèi, m¸y mãc, bµn ghÕ, vî chång )
- Danh tõ chØ ®¬n vÞ:
 +) Danh tõ chØ ®¬n vÞ tù nhiªn: c¸i, chiÕc, tê, quyÓn, ng«i, hßn, h¹t, sîi
 +) Danh tõ chØ ®¬n vÞ tËp thÓ : bé, cÆp, ®µn, bÇy, d·y, bã,
 +) Danh tõ chØ ®¬n vÞ ®o l­êng : mÐt, sµo, t¹ ,, c©n , lÝt ,.
 +) Danh tõ chØ ®¬n vÞ thêi gian: mïa,ngµy, th¸ng.
 +) Danh tõ chØ ®¬n vÞ sù viÖc: lÇn, l­ît, trËn, chuyÕn, 
 +) Danh tõ chØ ®¬n vÞ hµnh chÝnh: x·, huyÖn, ban, ngµnh, m«n,
- Danh tõ chØ vËt thÓ: chØ ng­êi, ®éng vËt, thùc vËt, ®å vËt.
- Danh tõ chØ chÊt liÖu: g¹o, muèi, x¨ng ,
- Danh tõ trõu t­îng: biÓu hiÖn c¸c kh¸i niÖm trõu t­îng: chÝnh trÞ, ph¸p luËt, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, t­ t­ëng, tinh thÇn, th¸i ®é, quan hÖ, t×nh c¶m ,
- Danh tõ chØ hiÖn t­îng: sÊm, chíp, b·o,...
b. Danh tõ riªng: tªn ng­êi, tªn ®Þa danh, ...: B¸c Hå, ViÖt Nam, ... Danh tõ riªng ®­îc viÕt hoa.
 LuyÖn tËp:
Bài 1: Danh từ là từ như thế nào? hãy tìm 5 danh từ để: 
a. Chỉ người
b. Chỉ vật
c. Chỉ hiện tượng.
d. Chỉ khái niệm.
e. Chỉ đơn vị.
Bµi 2: X¸c ®Þnh c¸c danh tõ cã trong ®o¹n v¨n sau:
"N¾ng r¹ng trªn n«ng tr­êng. Mµu xanh m¬n mën cña lóa ¸nh lªn c¹nh mµu xanh ®Ëm nh­ mùc cña nh÷ng ®¸m cãi cao. §ã ®©y, nh÷ng m¸i ngãi cña nhµ héi tr­êng, nhµ ¨n, nhµ m¸y nghiÒn cãi,në nô c­êi t­¬i ®á."
Bµi 3: §äc ®o¹n v¨n sau:
"ë lµng ng­êi Th¸i vµ lµng ng­êi X¸, ®Õn mïa ®i lµm n­¬ng th× trªn sµn, d­íi ®Êt mäi nhµ ®Òu v¾ng tanh. Trªn n­¬ng, mçi ng­êi mét viÖc. Ng­êi lín th× ®¸nh tr©u ra cµy. C¸c cô giµ nhÆt cá, ®èt l¸  MÊy chó bÐ ®i t×m chç ven suèi ®Ó b¾c bÕp thæi c¬m chiÒu ... Lò chã nhung nh¨ng ch¹y sña om c¶ rõng.
a) X¸c ®Þnh c¸c danh tõ cã trong ®o¹n v¨n trªn?
b) Ph©n chia c¸c danh tõ ®ã thµnh c¸c tiÓu lo¹i danh tõ nh­ ®· häc?
Bài 4: Tìm danh từ trong đoạn văn sau:
	Mùa xuân đã đến. Những buổi chiều hửng ấm, từng đàn/chim én từ dãy núi đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò đuổi nhau xập xè quanh những mái nhà. Những ngày/ mưa phùn, người ta thấy trên những bãi soi dài nổi lên ở giữa sông, những con/giang, con/sếu cao gần bằng người theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá.
Bài 5: Tìm các danh từ chung và danh từ riêng trong đoạn văn sau:
	Ôm quanh Ba Vì là bát ngát đồng bằng, mênh mông hồ nước với những Suối Hai, Đồng Mô,, Ao Vua,... nổi tiếng vẫy gọi. Mướt mát rừng keo những đảo Hồ, đảo Sếu... Xanh ngát bạch đàn những đồi Măng đồi Hòn ... Rừng ấu thơ, rừng thanh xuân.
Bài 6: Viết lại các cụm từ sau cho đúng quy tắc viết hoa danh từ riêng:
- xã kim liên, huyện nam đàn, tỉnh nghệ an.
- sông cửu long; núi ba vì; chùa thiên mụ; cầu hàm rồng; hồ hoàn kiếm; đèo hải vân; bến nhà rồng.
- qua đèo ngang; tới vũng tàu; đến cầu giấy; về bến thuỷ.
Bài 7 Viết lại các tên sau cho đúng quy tắc viết hoa danh từ riêng:
- trường tiểu học xuân lôi.
- cộng hoà xã hội chủ nghĩa việt nam.
- cộng hoà liên bang nga
HD: viết hoa các chữ cái đầu các bộ phận tạo thành tên đó, các danh từ riêng phải viết hoa theo quy định. Ví dụ:
- Trường Tiểu học Xuân Lôi.
- Cộng hoà Liên bang Nga.
Bµi 8: Tạo các ĐT, TT sau thành DT: tốt, xấu, đẹp, học, ăn, uống, kiên trì, lười biếng, ũng cảm, vui, buồn, chiÕn ®Êu, ngät, th¬m, bÐo
- Ta có các danh từ sau: cái tốt, cái đẹp, cái xấu, sự học, cái ăn, cái uống, sự kiên trì, sự lười biếng, sự dũng cảm, niềm vui, nỗi buồn.
Bµi 9, Xếp các từ sau vào 2 nhóm: danh từ và không phải là danh từ: bác sĩ, nhân dân, hi vọng, thước kẻ, sấm, văn học, cái, thợ mỏ, mơ ước, xe máy, sóng thần, hòa bình, chiếc, mong muốn, bàn ghế, gió mùa, truyền thống, xã, tự hào, huyện, phấn khởi.
-----------------------------------------------------
tiÕng viÖt
®éng tõ
i môc tiªu:
- VËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®éng tõ ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc ®éng tõ trong c¸c bµi tËp ®· cho.
- BiÕt mét sè mÑo x¸c ®Þnh ®éngtõ.
ii ho¹t ®éng d¹y häc
Ghi nhớ: §éng tõ lµ g×? Cho vÝ dô?
§éng tõ lµ nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i cña ng­êi vµ sù vËt.
 - Động từ ngoại động là:
 + Các động từ chỉ tác động: xây, đập, đọc, may..
 + Các động từ chỉ trạng thái tâm lý hoÆc nhận thức: yêu, ghét, kính trọng, thích, hiểu, biết.
 + Các động từ chỉ hoạt động cho hoặc nhận: cho, biếu, tặng, mượn, lấy, nhận.
 + Các động từ chỉ hoạt động sai khiến: sai, bắt, bảo, giúp, khuyên, rủ..
 + Các động từ chỉ hoạt động suy nghĩ, nói năng, nhận thức: tưởng (tưởng mẹ biết), biết (biết bạn đến), xem (xem văn nghệ), thấy.
- Động từ nội động là:
 + Chỉ tư thế của người, vật: ngồi, đứng, nằm, đi, chạy, nhảy, bò, bơi, bước,..
 + Chỉ trạng thái của cơ thể: sống, chết, ngủ, thức, cười, khóc, im lặng,
 + Chỉ trạng thái tình cảm, tâm lý: buồn, vui, mừng, phấn khởi, lo lắng, yên tâm, sợ sệt, hồi hộp, băn khoăn,xóc ®éng, ng¹c nhiªn, ®au ®ín, rông rêi, hít h¶i, n«n nãng, l­ìng lù.
Động từ t×nh th¸i: lµ ®éng tõ ®Æc biÖt: Kh«ng thÓ, cã thÓ, cÇn, nªn, ph¶i, mong, muèn, ®Þnh d¸m, bÞ, ®­îc, ph¶i, chÞu.
C¸ch x¸c ®Þnh ®éng tõ: KÕt hîp víi c¸c phô tõ: h·y, ®õng, chí
Bµi tËp:
Bµi 1: X¸c ®Þnh ®éng tõ cã trong ®o¹n th¬ sau:
 "§Êt n­íc ®Ñp v« cïng nh­ng B¸c ph¶i/ ra ®i 
 Cho t«i lµm sãng d­íi con tµu ®­a tiÔn B¸c 
 Khi bê b·i dÇn lui lµng xãm khuÊt 
 Bèn phÝa nh×n kh«ng bãng mét hµng tre
 §ªm xa n­íc ®Çu tiªn ai nì ngñ 
 Sãng vç d­íi con tµu ®©u ph¶i sãng quª h­¬ng
 Trêi tõ ®©y ch¼ng xanh mµu xø së
 Xa n­íc råi cµng hiÓu n­íc ®au th­¬ng.
Bµi 2: Gạch dưới ĐT trong các câu sau:
 Rồi đột nhiên, con Dế cụ húc toang vỏ đất mỏng, từ cái ngách bí mật vọt ra. Con Dế ngang bướng nhảy rúc vào đám cỏ. Ong xanh đã đuổi tới nơi. Ong xanh thò cái đuôi dài xanh lè xuống dưới mình Dế, nhắm trúng cổ họng Dế mà chích một phát. Con Dế đầu gục, râu cụp, đôi càng oải xuống. Bấy giờ Ong mới buông Dế ra, rũ bụi, vuốt râu và thở.
Bµi 3: X¸c ®Þnh danh tõ, ®éng tõ:
"Xu©n ®i häc qua c¸nh ®ång/ lµng. Trêi m©y x¸m xÞt, m­a ng©u r¶ rÝch. §ã ®©y, cã bãng ng­êi ®i th¨m ruéng hoÆc be bê. Xu©n rãn rÐn/ b­íc trªn con ®­êng lÇy léi."
Bµi 4: X¸c ®Þnh danh tõ , ®éng tõ:
a. C¶nh vËt nh­ d­íi mét ®òa tiªn nhiÖm mµu, ®· tan biÕn trong gi©y phót. ChØ cßn tr¬ l¹i quanh m×nh nh÷ng vÕt th©m cña vµi nh¸nh c©y kh¼ng khiu vµ nh÷ng vïng x¸m mê cña c¸c tóp tranh. Nh÷ng bôi x­¬ng rång vµ d©m bôt ch¹y hai bªn ®­êng ®Ém s­¬ng, ãng ¸nh. Vµi m¹ng nhÖn m¾c gi÷a hai cµnh yÕu, tr¾ng to¸t nh­ dÖt b»ng nh÷ng sîi tãc li ti
Danh tõ: c¶nh vËt, ®òa tiªn, gi©y phót, vÕt, nh¸nh, c©y, vïng, tóp tranh, bôi, x­¬ng rång, d©m bôt, ®­êng, s­¬ng, m¹ng nhÖn, cµnh, sîi, tãc.
§éng tõ: tan biÕn, tr¬ l¹i, ch¹y, m¾c, dÖt.
b. ®Çu thu víi nh÷ng h¬i giã m¸t dÞu bay l­ít trªn nh÷ng khãm l¸ xanhthÉm cña c©y cá nghÖ, nh÷ng côm kÐ ®ång tiÒn, nh÷ng nô hoa tr¾ng cña c©y rau tµu bay, vµ nh÷ng b«ng hoa dÒn tÝa ®á th¾m h×nh th¸p bót. Mïa thu ho¹ch l¹c ®· vµo chÆng cuèi.
 - Danh tõ: ®Çu, thu, h¬i giã, khãm, l¸, c©y, cá nghÖ, côm, kÐ ®ång tiÒn, nô hoa, c©y, rau tµu bay, b«ng hoa, dÒn tÝa, h×nh, th¸p bót, mïa, l¹c, chÆng.
- §éng tõ: bay, thu ho¹ch. 	
Ông
	Ông vác cây tre dài	Ông vẫn luôn đi về
	Lưng của ông vẫn thẳng	Tay của ông khoẻ ghê
	Ông đẩy chiếc cối xay	Làm được bao nhiêu việc
	Cối quay như chong chóng	Thế mà khi ông vật
	Đường dài và sông rộng	Thua cháu liền ba keo.
	Hữu Thỉnh
Bài 4: Trong các từ đồng âm (phát âm giống nhau) ở từng câu dưới đây, từ nào là động từ?
a/ Chúng ta ngồi vào bàn để bàn công việc.
b/ Bà ta đang la con la.
c/ Ruồi đậu mâm xôi đậu. Kiến bò đĩa thịt bò.
d/ Ánh nắng chiếu qua cửa sổ, lên cả mặt chiếu.
Bàn (1), la (2), đậu (2), bò (2), chiếu (2) là danh từ. Các từ còn lại là động từ.
Bài 5: Gạch dưới động từ trong các từ in đậm ở từng cặp câu dưới đây.
a/ - Nó đang suy nghĩ 
 - Những suy nghĩ của nó rất sâu sắc.
b/ - Tôi sẽ kết luận việc này như sau 
 - Kết luận của anh ấy rất rõ ràng
c/ - Nam ước mơ trở thành phi công vũ trụ
 - Những ước mơ của Nam thật viễn vông.
Bài 6 Gạch dưới các động từ có trong đoạn văn sau:
	Mặt trời đỏ lựng đang từ từ lặn. Cánh đồng vẫn lồng lộng gió. Đàn trâu no cỏ nghếch nhìn chúng tôi như chờ đợi. Mấy đứa chúng tôi kéo diều xuống trong sự tiếc rẻ. Tiếng những cánh diều rơi xuống ruộng khoai lang xanh biếc nghe rất nhẹ và êm. Chúng tôi, mỗi đứa ngồi chễm chệ trên lưng một con trâu trở về, vừa quấn lại dây diều vừa hẹn hò: " Mai nhé".