Đề cương ôn tập học kì I Vật lí lớp 9 - Một số dạng bài tập Định tính thường gặp

®Ò c­¬ng «n tËp lÝ 9 – k× i
Mét sè d¹ng bµi tËp ®Þnh tÝnh th­êng gÆp
Bµi 1: Ph¸t biÓu ®Þnh luËt ¤m, viÕt c«ng thøc vµ gi¶i thÝch c¸c ®¹i l­îng trong c«ng thøc?
Tr¶ lêi: §luËt ¤m: C­êng ®é dßng ®iÖn ch¹y trong d©y dÉn tØ lÖ thuËn víi hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo hai ®Çu d©y vµ tØ lÖ nghÞch víi ®iÖn trë cña d©y.
HÖ thøc: I = 
Trong ®ã: U lµ hiÖu ®iÖn thÕ do b»ng v«n (V)
 I lµ c­êng ®é dßng ®iÖn ®o b¨ng ampe (A)
 R lµ ®iÖn trë ®o b¨ng «m ()
Bµi 2: Nªu ý nghÜa cña ®iÖn trë: §iÖn trë biÓu thÞ møc ®é c¶n trë dßng ®iÖn nhiÒu hay Ýt cña d©y dÉn.
Bµi 3: §iÖn trë suÊt cña mét chÊt lµ g×? Nãi ®iÖn trë suÊt cña s¾t lµ 12. 10-8 (.m) cã nghÜa lµ g×?
Tr¶ lêi: §iÖn trë suÊt cña mét vËt liÖu ( hay mét chÊt) lµ trÞ sè ®iÖn trë cña mét d©y dÉn h×nh trô ®­îc lµm b»ng vËt liÖu ®ã cã chiÒu dµi 1m vµ cã tiÕt diÖn 1m2.
- Nãi ®iÖn trë suÊt cña s¾t lµ 12. 10-8 (.m) cã nghÜa lµ mét d©y s¾t h×nh trô cã chiÒu dµi 1m vµ tiÕt 1m2 th× cã ®iÖn trë lµ 12.10-8.
Bµi 4: Ph¸t biÓu ®Þnh luËt Jun – Lex¬. ViÕt biÓu thøc vµ gi¶i thÝch c¸c ®¹i l­îng trong hÖ thøc.
Tr¶ lêi: §luËt Jun – Lex¬: NhiÖt l­îng táa ra ë d©y dÉn khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua tØ lÖ thuËn víi b×nh ph­¬ng c­êng ®é dßng ®iÖn, víi ®iÖn trë cña d©y dÉn vµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua.
HÖ thøc: Q = I2Rt (J)
HoÆc: Q = 0,24I2rt (calo)
Trong ®ã: I ®o b»ng ampe(A)
 R ®o b»ng «m ()
 t ®o b»ng gi©y (s)
 Q ®o b»ng (J) hoÆc (calo)
Bµi 5: BiÕn trë lµ g×? BiÕn trë dïng ®Ó lµm g×?
Tr¶ lêi: BiÕn trë lµ mét ®iÖn trë cã thÓ thay ®æi ®­îc trÞ sè. BiÕn trë cã thÓ ®­îc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh c­êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch.
Bµi 6: §iÖn trë cña d©y dÉn phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tæ nµo? Nªu c«ng thøc tÝnh ®iÖn trë cña d©y dÉn:
Tr¶ lêi: §iÖn trë cña d©y dÉn phô thuéc chiÒu dµi d©y dÉn, phô thuéc vµo tiÕt diÖn d©y dÉn vµ phô thuéc vµo chÊt ( vËt liÖu) lµm d©y dÉn.
C«ng thøc: R = . Trong ®ã lµ ®iÖn trë suÊt (.m), l lµ chiÒu dµi d©y dÉn (m), S lµ tiÕt diÖn cña d©y dÉn (m2).
Bµi 7: H·y nªu vÝ dô vÒ sù chuyÓn hãa ®iÖn n¨ng thµnh c¬ n¨ng, nhiÖt n¨ng, quang n¨ng, ®iÖn n¨ng (Mçi tr­êng hîp nªu 1 vÝ dô)
Tr¶ lêi: C¸c vÝ dô vÒ sù biÕn ®æi ®iÖn n¨ng thµnh:
C¬ n¨ng: §éng c¬ ®iÖn, qu¹t ®iÖn 
NhiÖt n¨ng: Bµn lµ ®iÖn, nåi c¬m ®iÖn 
Quang n¨ng: Bãng ®iÖn s¸ng, ti vi
§iÖn n¨ng: M¸y biÕn thÕ.
Bµi 8: V× sao khi nÊu b»ng bÕp ®iÖn th× d©y xo¾n (d©y mai xo) nãng ®á cßn d©y dÉn ®iÖn th× gÇn nh­ kh«ng nãng?
Tr¶ lêi: V× d©y xo¾n th­êng ®­îc lµm b»ng c¸c vËt liÖu cã ®iÖn trë suÊt rÊt lín h¬n so víi d©y dÉn ®iÖn, nªn trong cïng thêi gian vµ cïng c­êng dé dßng ®iÖn ®i qua ( theo ®Þnh luËt Jun – Len x¬ Q = I2Rt) th× nhiÖt l­îng táa ra trªn d©y xo¾n rÊt lín h¬n so víi d©y dÉn ®iÖn nªn d©y xo¾n nãng ®á.
Bµi 9: Tr¸i ®Êt cã ph¶i lµ nam ch©m hay kh«ng? NÕu ph¶i th× c¸c cùc tõ n»m ë ®©u?
Tr¶ lêi: Tr¸i ®Êt còng lµ mét nam ch©m. Cùc Nam cña nam ch©m tr¸i ®Êt gÇn víi cùc B¾c ®Þa lÝ cña tr¸i ®Êt. Cùc B¾c cña nam ch©m tr¸i ®Êt gÇn víi cùc Nam ®Þa lÝ cña tr¸i ®Êt. 
Bµi 10. ChØ cã hai thanh kim lo¹i gièng hÖt nhau (kh«ng cã thªm dông cô nµo kh¸c), trong ®ã mét thanh ®· nhiÔm tõ (lµ nam ch©m) cßn mét thanh ch­a bÞ nhiÔm tõ (kh«ng ph¶i lµ nam ch©m). Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt ®­îc ®©u lµ thanh ®· nhiÔm tõ, ®©u lµ thanh ch­a nhiÔm tõ.
Tr¶ lêi: 
Ta ®· biÕt tÝnh chÊt cña nam ch©m lµ tõ tr­êng m¹nh ë hai ®Çu cùc, cßn ë gi÷a th× tõ tr­êng rÊt yÕu vµ gÇn nh­ kh«ng cã.
V× vËy ®Ó nhËn biÕt ta ®Æt hai thanh theo h×nh ch÷ T (nh­ h×nh vÏ).
- NÕu thÊy hai thanh kh«ng hót nhau (hoÆc hót rÊt yÕu) th× chøng tá thanh 1 ®· nhiÔm tõ, thanh 2 ch­a nhiÔm tõ.
- NÕu thÊy hai thanh hót nhau m¹nh th× chøng tá thanh 2 ®· bÞ nhiÔm tõ, thanh 1 ch­a bÞ nhiÔm tõ.
 1
 2
Bµi 11: Cã hai thanh nam ch©m trong ®ã mét thanh cßn ghi râ c¸c cùc, mét thanh ®· bÞ mê kh«ng nh×n râ.
a. NÕu chØ cã hai thanh trªn th× lµm thÕ nµo ®Ó t×m ®­îc c¸c cùc cña thanh nam ch©m ®· bÞ mê.
b. NÕu cã thªm mét sîi d©y nhá th× ta lµm nh­ thÕ nµo?
Tr¶ lêi: 
a. Ta ®­a mét cùc cña thanh nam ch©m ®· bÞ mê l¹i gÇn mét cùc (ch¼ng h¹n cùc nam) cña thanh nam ch©m cßn râ c¸c cùc. NÕu thÊy chóng ®Èy nhau th× ®ã lµ cùc nam, cùc cßn l¹i lµ cùc b¾c. NÕu thÊy chóng hót nhau th× ®ã lµ cùc b¾c, cùc cßn l¹i lµ cùc nam.
b. NÕu cã sîi d©y ta buéc vµo thanh nam ch©m bÞ mê cùc sao cho c©n b»ng råi treo lªn sao cho nã n»m ngang (cã thÓ cÇm tay), sau khi c©n b»ng cùc chØ vÒ h­íng nam ®Þa lÝ lµ cùc nam cña nam ch©m, cùc chØ vÒ h­íng b¾c ®Þa lÝ lµ cùc b¾c cña nam ch©m.
Bµi 12: Quy t¾c bµn tay tr¸i dïng ®Ó lµm g×? Ph¸t biÓu quy t¾c ®ã?
Tr¶ lêi: 
Quy t¾c bµn tay tr¸i dïng ®Ó x¸c ®Þnh chiÒu cña lùc ®iÖn tõ t¸c dông lªn d©y dÉn klhi biÕt chiÒu dßng ®iÖn vµ chiÒu ®­êng søc tõ.
Quy t¾c: §Æt bµn tay tr¸i sao cho c¸c ®­êng søc tõ h­íng vµo lßng bµn tay, chiÒu tõ cæ tay ®Õn ngãn tay gi÷a theo chiÒu dßng ®iÖn th× ngãn tay c¸i cho·i ra 900 chØ chiÒu cña lùc ®iÖn tõ.
Bµi 13: Nam chaâm laø gì? Keå teân caùc daïng thöôøng gaëp. Neâu caùc ñaëc tính cuûa nam chaâm.
- Nam chaâm laø nhöõng vaät coù ñaëc tính huùt saét (hay bò saét huùt).
- Caùc daïng nam chaâm thöôøng gaëp: kim nam chaâm, nam chaâm thaúng, nam chaâm hình chöõ U.
- Ñaëc tính cuûa nam chaâm:
+ Nam chaâm coù hai cöïc: moät cöïc laø cöïc Baéc (kí hieäu N), moät cöïc laø cöïc Nam (kí hieäu S).
+ Hai nam chaâm ñaët gaàn nhau thì töông taùc vôùi nhau: Caùc cöïc cuøng teân thì ñaåy nhau, caùc cöïc khaùc teân thì huùt nhau.
Bµi 14: Löïc töø laø gì? Töø tröôøng laø gì? Caùch nhaän bieát töø tröôøng?
- Löïc taùc duïng leân kim nam chaâm goïi laø löïc töø.
- Töø tröôøng: Moâi tröôøng xung quanh nam chaâm, xung quanh doøng ñieän toàn taïi töø tröôøng coù khaû naêng taùc duïng löïc töø leân kim nam chaâm ñaët gaàn ñoù.
- Caùch nhaän bieát töø tröôøng: Ngöôøi ta duøng kim nam chaâm (nam chaâm thöû) ñeå nhaän bieát töø tröôøng. Neáu nôi naøo gaây ra löïc töø leân kim nam chaâm thì nôi ñoù coù töø tröôøng.
Bµi 15: Ñöôøng söùc töø laø gì? Töø phoå laø gì?
- Ñöôøng söùc töø laø nhöõng ñöôøng coù trong töø tröôøng. ÔÛ beân ngoaøi nam chaâm ñöôøng söùc töø laø nhöõng ñöôøng cong coù chieàu xaùc ñònh ñi ra töø cöïc Baéc vaø ñi vaøo cöïc Nam cuûa nam chaâm.
- Töø phoå laø heä thoáng goàm nhieàu ñöôøng söùc töø cuûa moät nam chaâm.
Mét sè bµi tËp tù gi¶i
Baøi 1: Moät daây daãn baèng nikeâlin coù chieàu daøi 100m, tieát dieän 0,5mm2 ñöôïc maéc vaøo nguoàn ñieän coù hieäu ñieän theá 120V.
1/ Tính ñieän trôû cuûa daây. 2/ Tính cöôøng ñoä doøng ñieän qua daây.
Baøi 2: Moät ñoaïn maïch goàm ba ñieän trôû R1 = 3; R2 = 5; R3 = 7 ñöôïc maéc noái tieáp vôùi nhau. Hieäu ñieän theá giöõa hai ñaàu ñoaïn maïch laø U = 6V.
1/ Tính ñieän trôû töông ñöông cuûa ñoaïn maïch.
2/ Tính hieäu ñieän theá giöõa hai ñaàu moãi ñieän trôû.
Baøi 3: Cho ba ñieän trôû R1 = 6; R2 = 12; R3 = 16 ñöôïc maéc song song vôùi nhau vaøo hieäu ñieän theá U = 2,4V
1/ Tính ñieän trôû töông ñöông cuûa ñoaïn maïch.
2/ Tính cöôøng ñoä doøng ñieän qua maïch chính vaø qua töøng ñieän trôû.
Baøi 4: Cho maïch ñieän nhö hình veõ:
Vôùi: R1 = 30; R2 = 15; R3 = 10 vaø UAB = 24V.
1/ Tính ñieän trôû töông ñöông cuûa maïch.
2/ Tính cöôøng ñoä doøng ñieän qua moãi ñieän trôû.
3/ Tính coâng cuûa doøng ñieän sinh ra trong ñoaïn maïch trong thôøi gian 5 phuùt.
R1
R2
R3
A
B
R1
R2
R3
A
B
Baøi 5: Cho maïch ñieän nhö hình veõ:
Vôùi R1 = 6; R2 = 2; R3 = 4 cöôøng ñoä doøng ñieän qua maïch chính laø I = 2A.
1/ Tính ñieän trôû töông ñöông cuûa maïch.
2/ Tính hieäu ñieän theá cuûa maïch.
3/ Tính cöôøng ñoä doøng ñieän vaø coâng suaát toûa nhieät treân töøng ñieän trôû.
Baøi 6: Coù hai boùng ñeøn ghi 110V-75W vaø 110V-25W.
a. So saùnh ñieän trôû cuûa hai boùng ñeøn treân?
b. Maéc noái tieáp hai boùng ñeøn treân vaøo maïng ñieän 220V thì ñeøn naøo saùng hôn? Vì sao?
c. Maéc song song hai boùng vôùi nhau. Muoán hai ñeøn saùng bình thöôøng khi maéc heä hai boùng vaøo maïng ñieän 220V thì phaûi duøng theâm moät bieán trôû coù giaù trò baèng bao nhieâu? Ñeøn naøo saùng hôn?
H.daãn: a.Töø coâng thöùc: P = U2/RR = U2/P R1 161,3; R2 = 484. Laäp tæ soá vaø tính ñöôïc R2 = 3R1
b. Ñ1ntÑ2 neân cöôøng ñoä doøng ñieän qua hai ñeøn nhö nhau; coâng suaát thöïc teá cung caáp 
P = I2R neân ñeøn naøo coù ñieän trôû lôùn hôn thì ñeøn ñoù saùng hôn vaø do ñoù ñeøn 2 saùng
 hôn ñeøn 1.
c. Veõ sô ñoà maïch ñieän
Tính I1ñm vaø I2ñm cuûa hai ñeøn .
Ñ1
Ñ2
Rb
Vì caùc ñeøn saùng bình thöôøng neân Uñ = Uñm = 110V, Iñ1 = I1ñm = 75/110A, 
Iñ2 = I2ñm = 25/110A;
Pñ1 = P1ñm = 75W, Pñ2 = P2ñm = 25W
Neân Ub = U – Uñ = 220 -110 = 110V; 
Ib = Iñ1 + Iñ2 = 100/110A
Suy ra ñieän trôû cuûa bieán trôû khi ñoù laø: Rb = = 121
Vaø Pñ1 > Pñ2 = P2ñm = 25W. Vaäy, ñeøn 1 saùng hôn ñeøn 2. 
Baøi 7 Coù hai boùng ñeøn Ñ1 coù ghi 6V- 4,5W vaø Ñ2 coù ghi 3V-1,5W.
Ñ1
Ñ2
a)Coù theå maéc noái tieáp hai ñeøn naøy vaøo hieäu ñieän theá 
U = 9V ñeå chuùng saùng bình thöôøng ñöôïc khoâng? 
Vì sao?
b)Maéc hai boùng ñeøn naøy cuøng vôùi moät bieán trôû vaøo moät
 hieäu ñieän theá U = 9V nhö sô ñoà hình veõ. Phaûi ñieàu 
chænh bieán trôû coù ñieän trôû laø bao nhieâu ñeå hai ñeøn saùng bình thöôøng?
H.Daãn: a. Khoâng vì hai ñeøn coù cöôøng ñoä doøng ñieän ñònh möùc khaùc nhau:
I1 = = 0,75A ; I2 = = 0,5A
	b. Khi ñeøn Ñ1 vaø ñeøn Ñ2 saùng bình thöôøng thì doøng ñieän chaïy qua bieán trôû coù cöôøng ñoä laø:
	Ib = I1 – I2 = 0,25A
	Phaûi ñieàu chænh bieán trôû coù ñieän trôû laø:
	Rb = U2/Ib = 12
Baøi 8: Moät beáp ñieän coù ghi 220V – 1000W ñöôïc söû duïng vôùi hieäu ñieän theá 220V ñeå ñun soâi 2,5lít nöôùc ôû nhieät ñoä ban ñaàu laø 20oC thì maát moät thôøi gian laø 14phuùt 35 giaây.
1/ Tính hieäu suaát cuûa beáp. Bieát nhieät dung rieâng cuûa nöôùc laø 4200J/kg.K.
2/ Moãi ngaøy ñun soâi 5lít nöôùc ôû ñieàu kieän nhö treân thì trong 30 ngaøy seõ phaûi traû bao nhieâu tieàn ñieän cho vieäc ñun nöôùc naøy. Cho bieát giaù 1kWh ñieän laø 800ñoàng.
Baøi 9: Moät hoä gia ñình coù caùc duïng cuï ñieän sau ñaây: 1 beáp ñieän 220V – 600W; 4 quaït ñieän 220V – 110W; 6 boùng ñeøn 220V – 100W. Taát caû ñeàu ñöôïc söû duïng ôû hieäu ñieän theá 220V, trung bình moãi ngaøy ñeøn duøng 6 giôø, quaït duøng 10 giôø vaø beáp duøng 4 giôø.
1/ Tính cöôøng ñoä doøng ñieän qua moãi duïng cuï.
2/ Tính ñieän naêng tieâu thuï trong 1 thaùng (30 ngaøy) vaø tieàn ñieän phaûi traû bieát 1 kWh ñieän giaù 800 ñoàng. 
R1
R2
R3
A
V
– 
+
M
N
Baøi 10: Cho maïch ñieän nhö hình veõ:
Ampe keá coù ñieän trôû khoâng ñaùng keå, voân keá coù ñieän trôû raát lôùn.
Bieát R1 = 4; R2 = 20; R3 = 15. Ampe keá chæ 2A.
a/ Tính ñieän trôû töông ñöông cuûa maïch.
b/ Tính hieäu ñieän theá giöõa hai ñieåm MN vaø soá chæ cuûa voân keá.
c/ Tính coâng suaát toûa nhieät treân töøng ñieän trôû.
d/ Tính nhieät löôïng toûa ra treân toaøn maïch trong thôøi gian 3 phuùt ra ñôn vò Jun vaø calo.
Höôùng daãn
a/ Ñieän trôû töông ñöông cuûa R2 vaø R3 :
Ñieän trôû töông ñöông cuûa caû maïch	
b/ Hieäu ñieän theá giöõa hai ñieåm MN	
Soá chæ cuûa voân keá	
c/ Hieäu ñieän theá hai ñaàu R1 U1 = UMN – U2,3 = 25,14 – 17,14 = 8V
Coâng suaát toûa nhieät treân töøng ñieän trôû
P1 = 
P2 = 
P3 = 
d/ t = 3ph = 180s
Nhieät löôïng toûa ra treân toaøn maïch 
Tính baèng calo: Q = 0,24. 9050,4 = 2172 cal