Tài liệu tập huấn Phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động học theo nhóm và hướng dẫn học sinh tự học môn Vật lý

1 
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
TÀI LIỆUTẬP HUẤN 
PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC 
THEO NHÓM VÀ HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC 
MÔN VẬT LÍ 
 (Dành cho cán bộ quản lí, giáo viên trung học phổ thông) 
LƯU HÀNH NỘI BỘ 
Hà Nội, tháng 7 năm 2017 
2 
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT 
GDTrH Giáo dục Trung học 
GV Giáo viên 
HS Học sinh 
HT Học tập 
KN Kỹ năng 
KT Kiến thức 
KQ Kết quả 
PPDH Phương pháp dạy học 
SGK Sách giáo khoa 
THCS Trung học cơ sở 
THPT Trung học phổ thông 
BĐTD Bản đồ tư duy 
BĐKN Bản đồ khái niệm 
CNTT Công nghệ thông tin 
3 
MỤC LỤC 
 Trang 
Mục lục 4 
Lời nói đầu 6 
PHẦN I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỔI MỚI NỘI DUNG, 
PHƯƠNG PHÁP, HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC VÀ KIỂM 
TRA, ĐÁNH GIÁ 
8 
I. Một số vấn đề chung về đổi mới dạy học và kiểm tra, đánh giá 8 
II. Quy trình xây dựng bài học 22 
III. Các bước phân tích hoạt động học của học sinh 30 
IV. Câu hỏi thảo luận về tiến trình bài học 31 
Phần II: XÂY DỰNG BÀI HỌC VÀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG 
HỌC THEO NHÓM VÀ HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC 
MÔN VẬT LÍ 
33 
I. Tổ chức hoặt động học theo định hướng phát triển năng lực học 
sinh 
33 
1. Các hình thức học tập và học tập theo nhóm 33 
2. Hướng dẫn học sinh tự học 43 
II. Xây dựng bài học minh họa môn Vật lí THPT 55 
2.1. Một số đặc điểm về chương trình và phương pháp dạy học môn 
vật lí 
55 
2.2. Các yêu cầu cho việc dạy học những kiến thức vật lí cụ thể 58 
2.3. Dạy học bài học vật lí theo chủ đề/bài học 60 
2.4. Đánh giá trong dạy học vật lí 63 
2.5. Ví dụ minh họa về xây dựng bài học môn Vật lí 73 
Chủ đề 1: CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ 73 
Chủ đề 2: DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT ĐIỆN PHÂN 87 
Chủ đề 3: LỰC MA SÁT 96 
PHẦN III: HƯỚNG DẪN BIÊN SOẠN, QUẢN LÍ VÀ SỬ DỤNG 
BÀI HỌC TRÊN MẠNG "TRƯỜNG HỌC KẾT NỐI" 
105 
4 
PHỤ LỤC 124 
Tài liệu tham khảo 134 
5 
LỜI NÓI ĐẦU 
Việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra, đánh giá theo 
định hướng phát triển năng lực học sinh đã được triển khai từ hơn 30 năm qua. Hầu 
hết giáo viên hiện nay đã được trang bị lí luận về các phương pháp và kĩ thuật dạy 
học tích cực trong quá trình đào tạo tại các trường sư phạm cũng như quá trình bồi 
dưỡng, tập huấn hằng năm. Tuy nhiên, việc thực hiện các phương pháp dạy học 
tích cực trong thực tiễn còn chưa thường xuyên và chưa hiệu quả. Nguyên nhân là 
chương trình hiện hành được thiết kế theo kiểu "xoáy ốc" nhiều vòng nên trong nội 
bộ mỗi môn học, có những nội dung kiến thức được chia ra các mức độ khác nhau 
để học ở các cấp học khác nhau (nhưng không thực sự hợp lý và cần thiết); việc 
trình bày kiến thức trong sách giáo khoa theo định hướng nội dung, nặng vềlập 
luận, suy luận, diễn giảihình thành kiến thức; cùng một chủ đề/vấn đề nhưng kiến 
thức lại được chia ra thành nhiều bài/tiết để dạy học trong 45 phút không phù hợp 
với phương pháp dạy học tích cực; có những nội dung kiến thức được đưa vào 
nhiều môn học; hình thức dạy học chủ yếu trên lớp theo từng bài/tiết nhằm "truyền 
tải" hết những gì được viết trong sách giáo khoa, chủ yếu là "hình thành kiến thức", 
ít thực hành, vận dụng kiến thức. 
 Để khắc phục những hạn chế trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn “Tài 
liệu tập huấn cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán về phương pháp dạy học và 
phương pháp hướng dẫn học sinh tự học” nhằm hướng dẫn giáo viên các môn 
học chủ động lựa chọn nội dung sách giáo khoa hiện hành để xây dựng các bài học 
theo chủ đề; thiết kế tiến trình dạy học theo các phương pháp và kĩ thuật dạy học 
tích cực nhằm nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động học theo nhóm và hướng dẫn 
học sinh tự học. Ngoài các vấn đề chung về đổi mới nội dung, phương pháp, hình 
thức, kĩ thuật tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển 
năng lực học sinh, tài liệu tập trung vào việc xây dựng bài học theo chủ đề gồm 6 
bước: 
 Bước 1: Xác định vấn đề cần giải quyết trong dạy học chủ đề sẽ xây dựng 
 Bước 2: Lựa chọn nội dung từ các bài học trong sách giáo khoa hiện hành 
của một môn học hoặc các môn học có liên quan để xây dựng nội dung bài học 
 Bước 3: Xác định chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện 
hành; dự kiến các hoạt động học sẽ tổ chức cho học sinhđể xác định các năng lực 
và phẩm chất chủ yếu có thể góp phần hình thành/phát triển trong bài học 
 Bước 4: Xác định và mô tả mức độ yêu cầu (nhận biết, thông hiểu, vận dụng, 
vận dụng cao) của mỗi loại câu hỏi/bài tập có thể sử dụng để kiểm tra, đánh giá 
năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học 
6 
 Bước 5: Biên soạn các câu hỏi/bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô 
tả ở Bước 4 để sử dụng trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học và kiểm tra, 
đánh giá, luyện tập theo chủ đề bài học 
 Bước 6: Thiết kế tiến trình dạy học bài học thành các hoạt động học theo 
tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học tích cựcđể tổ chức cho học sinh thực 
hiện ở trên lớp và ở nhà. 
 Trong sinh hoạt chuyên môn dựa trên "Nghiên cứu bài học", các tổ/nhóm 
chuyên môn có thể vận dụng quy trình này để xây dựng và thực hiện "Bài học 
minh họa".Các bài học được xây dựng và trình bày trong tài liệu không phải là 
"mẫu" mà được xem là các "Bài học minh họa" để giáo viên trao đổi, thảo luận, 
điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với điều kiện thức tiễn của các địa phương, nhà 
trường.Việc phân tích, rút kinh nghiệm bài học được thực hiện theo các tiêu chí tại 
Công văn 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014. 
 Tuy đã hết sức cố gắng nhưng tài liệu không tránh khỏi những thiếu sót. Các 
tác giả mong nhận được ý kiến góp ý của các thầy giáo, cô giáo để tài liệu được 
hoàn thiện hơn, đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 
 Trân trọng cảm ơn./. 
 Nhóm biên soạn 
7 
PHẦN I 
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG 
VỀ ĐỔI MỚI NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP, HÌNH THỨC 
TỔ CHỨC DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 
 I. Một số vấn đề chung về đổi mới dạy học và kiểm tra, đánh giá 
1. Đổi mới hình thức và phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động, 
tích cực, sáng tạo và rèn luyện phương pháp tự học; tăng cường kỹ năng thực 
hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn 
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình 
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ 
quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được 
cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công 
việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách 
học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm 
chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí 
nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú 
trọng kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học để có thể tác động kịp thời nhằm 
nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục. 
- Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới chương 
trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng 
hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo 
dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng 
thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”. 
- Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện 
giáo dục và đào tạo: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo 
hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, 
kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy 
móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người 
học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học 
chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã 
hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và 
truyền thông trong dạy và học”; “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, 
kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan. 
Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các 
tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. 
Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối 
8 
năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà 
trường với đánh giá của gia đình và của xã hội”. 
 - Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo 
Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ: "Tiếp tục đổi 
mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát 
huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học"; 
"Đổi mới kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng 
theo hướng đảm bảo thiết thực, hiệu quả, khách quan và công bằng; kết hợp kết 
quả kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục với kết quả thi". 
- Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện 
giáo dục và đào tạo xác định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ 
bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực 
của người học”; “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, 
năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp 
cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý 
tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng 
thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, 
khuyến khích học tập suốt đời”. Theo tinh thần đó, các yếu tố của quá trình giáo 
dục trong nhà trường trung học cần được tiếp cận theo hướng đổi mới. 
- Nghị quyết số 44/NQ-CP, ngày 09/6/2014 Ban hành Chương trình hành 
động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 
2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn 
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế: 
“Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục theo 
hướng đánh giá năng lực của người học; kết hợp đánh giá cả quá trình với đánh 
giá cuối kỳ học, cuối năm học theo mô hình của các nước có nền giáo dục phát 
triển”... 
Thực hiện định hướng nêu trên việc đổi mới nội dung, phương pháp, hình 
thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng năng lực người học 
trong giáo dục phổ thông cần được thực hiện một cách đồng bộ. Cụ thể như sau: 
 a) Về nội dung dạy học 
Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên áp dụng thường xuyên và hiệu 
quả các phương pháp dạy học tích cực, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các địa 
phương giao quyền tự chủ xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục, phát huy vai 
trò sáng tạo của nhà trường và giáo viên. Theo đó, các cơ sở giáo dục trung học, tổ 
9 
chuyên môn và giáo viên được chủ động, linh hoạt trong việc xây dựng kế hoạch 
giáo dục định hướng phát triển năng lực học sinh phù hợp với điều kiện thực tế của 
nhà trường, địa phương và khả năng của học sinh. Nhà trường tổ chức cho giáo 
viên rà soát nội dung chương trình, sách giáo khoa, điều chỉnh nội dung dạy học 
theo hướng tinh giản; xây dựng các chủ đề tích hợp, liên môn nhằm khắc phục hạn 
chế về cấu trúc chương trình kiểu "xoáy ốc" dẫn đến một số kiến thức học sinh đã 
được học ở lớp dưới có thể lại được tác giả đưa vào sách giáo khoa lớp trên theo 
lôgic của vấn đề khiến học sinh phải học lại một cách chưa hợp lý, gây quá tải. 
Kế hoạch giáo dục của mỗi trường được xây dựng từ tổ bộ môn, được 
phòng, sở góp ý và phê duyệt để làm căn cứ tổ chức thực hiện và thanh tra, kiểm 
tra. Kế hoạch như vậy tạo điều kiện cho các trường được linh hoạt áp dụng các 
hình thức tổ chức giáo dục, các phương pháp dạy học tiên tiến mà không bị áp đặt 
từ cấp trên. 
 b) Về phương phápdạy học 
 Có nhiều năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh trong dạy học 
như: năng lực tự học; năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; 
năng lực giao tiếp và hợp tác; năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền 
thông... Trong số đó, phát triển năng lực sáng tạo, năng lực phát hiện và giải quyết 
vấn đề của học sinh là mục tiêu quan trọng, qua đó góp phần thúc đẩy sự hình 
thành và phát triển của các năng lực khác. Để có thể đạt được mục tiêu đó, phương 
pháp dạy học cần phải đổi mới sao cho phù hợp với tiến trình nhận thức khoa học 
để học sinh có thể tham gia vào hoạt động tìm tòi sáng tạo giải quyết vấn đề; góp 
phần đắc lực hình thành năng lực hành động, phát huy tính tích cực, độc lập, sáng 
tạo của học sinh để từ đó bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, hình thành 
khả năng học tập suốt đời. Việc tập dượt cho học sinh biết phát hiện, đặt ra và giải 
quyết những vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống của cá nhân, gia đình 
và cộng đồng phải được đặt như một mục tiêu của giáo dục và đào tạo. 
Từ năm học 2011 - 2012, Bộ GDĐT chỉ đạo triển khai áp dụng phương pháp 
"Bàn tay nặn bột" ở tiểu học và trung học cơ sở. Bản chất của phương pháp dạy 
học này là tổ chức hoạt động học dựa trên tìm tòi, nghiên cứu; học sinh chiếm lĩnh 
được kiến thức, kĩ năng dựa trên các hoạt động trải nghiệm và tư duy khoa học. 
Tăng cường chỉ đạo việc hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức liên môn vào giải 
quyết các vấn đề thực tiễn thông qua "Dạy học dựa trên dự án", tổ chức các "Hoạt 
động trải nghiệm sáng tạo"; tổ chức câu lạc bộ âm nhạc, mỹ thuật, thể thao có 
tác dụng huy động các bậc cha mẹ, các lực lượng xã hội tham gia giáo dục học sinh 
toàn diện. Các phương pháp dạy học tích cực như vậy đều là dạy học thông qua tổ 
chức hoạt động học. Trong quá trình dạy học, học sinh là chủ thể nhận thức, giáo 
10 
viên có vai trò tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học tập của học sinh theo 
một chiến lược hợp lý sao cho học sinh tự chủ chiếm lĩnh, xây dựng tri thức. Quá 
trình dạy học các tri thức thuộc một môn khoa học cụ thể được hiểu là quá trình 
hoạt động của giáo viên và của học sinh trong sự tương tác thống nhất biện chứng 
của ba thành phần trong hệ dạy học bao gồm: Giáo viên, học sinh và tư liệu hoạt 
động dạy học. 
 Hoạt động học của học sinh bao gồm các hành động với tư liệu dạy học, sự 
trao đổi, tranh luận với nhau và sự trao đổi với giáo viên. Hành động học của học 
sinh với tư liệu hoạt động dạy học là sự thích ứng của học sinh với tình huống học 
tập đồng thời là hành động chiếm lĩnh, xây dựng tri thức cho bản thân mình. Sự 
trao đổi, tranh luận giữa học sinh với nhau và giữa học sinh với giáo viên nhằm 
tranh thủ sự hỗ trợ xã hội từ phía giáo viên và tập thể học sinh trong quá trình 
chiếm lĩnh tri thức. Thông qua các hoạt động của học sinh với tư liệu học tập và sự 
trao đổi đó mà giáo viên thu được những thông tin liên hệ ngược cần thiết cho sự 
định hướng của giáo viên đối với học sinh. 
 Hoạt động của giáo viên bao gồm hành động với tư liệu dạy học và sự trao 
đổi, định hướng trực tiếp với học sinh. Giáo viên là người tổ chức tư liệu hoạt động 
dạy học, cung cấp tư liệu nhằm tạo tình huống cho hoạt động của học sinh. Dựa 
trên tư liệu hoạt động dạy học, giáo viên có vai trò tổ chức, kiểm tra, định hướng 
hoạt động của học sinh với tư liệu học tập và định hướng sự trao đổi, tranh luận 
của học sinh với nhau. 
 Trong dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, học sinh vừa nắm được tri 
thức mới, vừa nắm được phương pháp lĩnh hội tri thức đó, phát triển tư duy tích 
cực, sáng tạo, được chuẩn bị một năng lực thích ứng với đời sống xã hội, phát hiện 
kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề nảy sinh. 
 Như vậy, phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích 
cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính 
tích cực của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của 
người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ 
lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động. Phương pháp dạy học tích cực 
nhấn mạnh việc lấy hoạt động học làm trung tâm của quá trình dạy học, nghĩa là 
nhấn mạnh hoạt động học và vai trò của học sinh trong quá trình dạy học, khác với 
cách tiếp cận truyền thống lâu nay là nhấn mạnh hoạt động dạy và vai trò của giáo 
viên. Mặc dù có thể được thể hiện qua nhiều phương pháp khác nhau nhưng nhìn 
chung các phương pháp dạy học tích cực đều có những đặc trưng cơ bản sau: 
11 
 - Dạy học là tổ chức các hoạt động học tập của học sinh: Trong phương pháp 
dạy học tích cực, học sinh được cuốn hút vào các hoạt động học tập do giáo viên tổ 
chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình chưa rõ chứ 
không phải thụ động tiếp thu những tri thức đã được giáo viên sắp đặt. Được đặt 
vào những tình huống của đời sống thực tế, học sinh trực tiếp quan sát, thảo luận, 
làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩ của mình, từ đó nắm 
được kiến thức kĩ năng mới, vừa nắm được phương pháp chiếm lĩnh kiến thức, kĩ 
năng đó, không rập theo những khuôn mâu sẵn có, được bộc lộ và phát huy tiềm 
năng sáng tạo. Dạy theo cách này thì giáo viên không chỉ giản đơn truyền đạt tri 
thức mà còn hướng dẫn hành động. 
 - Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học: Các phương pháp dạy 
học tích cực coi việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là một 
biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong các 
phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện cho người học 
có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham 
học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học tập sẽ được nhân 
lên gấp bội. Vì vậy, cần phải nhấn mạnh mặt hoạt động học trong quá trình dạy 
học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động, đặt 
vấn đề phát triển tự học ngay trong trường phổ thông, không chỉ tự học ở nhà sau 
bài lên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự hướng dẫn của giáo viên. 
 - Dạy học tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác: Trong 
một lớp học mà trình độ kiến thức, tư duy của học sinh không thể đồng đều tuyệt 
đối thì khi áp dụng phương pháp tích cực phải có sự phân hóa về cường độ, tiến độ 
hoàn thành nhiệm vụ học tập, nhất là khi bài học được thiết kế thành một chuỗi 
hoạt động độc lập. Áp dụng phương pháp tích cực ở trình độ càng cao thì sự phân 
hóa này càng lớn. Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái 
độ đều được hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi 
trường giao tiếp giáo viên - học sinh và học sinh - học sinh, tạo nên mối quan hệ 
hợp tác giữa các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua 
thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay 
bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Được sử dụng phổ biến 
trong dạy học hiện nay là hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ. Học tập hợp tác làm 
tăng hiệu quả học tập, nhất là lúc phải giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất 
hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung. 
 - Dạy học có sự kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò: Trong quá 
trình dạy học, việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định thực 
trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận 
12 
định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Trong phương pháp tích cực, 
giáo viên phải hướng dẫn học sinh phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh 
cách học. Liên quan với điều này, giáo viên cần tạo điều kiện thuận lợi để học sinh 
được tham gia đánh giá lẫn nhau. 
 Trong dạy học tích cực, giáo viên không còn đóng vai trò đơn thuần là người 
truyền đạt kiến thức, giáo viên trở thành người thiết kế, tổ chứ