Tài liệu ôn thi vào lớp 10 THPT môn Ngữ văn phần Văn nghị luận

1ÔN THI VÀO LỚP 10 MÔN VĂN
PHẦN VĂN NGHỊ LUẬN
I. NHỮNG NÉT CHUNH VỀ VĂN NGHỊ LUẬN
1. Về kiểu bài nghị luận:
Văn nghị luận là loại văn bản thiên về việc trình bày các lí lẽ, ý kiến nhằm tác
động vào lí trí, trí tuệ của người đọc để giải thích, chứng minh, biện luận, thuyết phục
người đọc về một vấn đề nào đó về xã hội hay văn học.
Muốn làm tốt kiểu bài nghị luận, người viết cần giải quyết tốt các yêu cầu sau:
- Xác định rõ nội dung cần nghị luận và phạm vi tư liệu cần vận dụng.
- Xác định kiểu bài nghị luận và yêu cầu nghị luận: giải thích, chứng minh, phân tích hay
là nêu suy nghĩ, trình bày ý kiến
- Lập dàn ý cho bài viết.
Dựa vào yêu cầu đã xác định, người viết huy động vốn tri thức, vốn sống để tìm và
lựa chọ hệ thống luận điểm, luận cứ cho bài viết của mình.
2. Về luận điểm trong văn nghị luận:
Giáo viên gúp học sinh hiểu được: Luận điểm là tư tưởng, quan điểm của người
viết đối với vấn đề nghị luận. Luận điểm trong văn bản nghị luận được thể hiện dưới hình
thức những câu văn có tính chất khẳng định hay phủ định. Luận điểm đưa ra phải có tính
chất đúng đắn, sáng rõ, mới mẻ và tập trung.
Ví dụ: Trong văn bản Trang phục của tác giả Băng Sơn, để làm rõ vấn đề Trang
phục chỉnh tề, tác giả đẫ đưa ra hai luận điểm rất ngắn gọn, rõ ràng và có tính tập trung
cao là:
- Luận điểm 1: Ăn cho mình, mặc cho người, có nghĩa là ăn mặc phải phù hợp với đạo
đức, tức là tuân thủ những quy tắc ngầm mang tính văn hóa xã hội
- Luận điểm 2: Y phục xứng kỳ đức, có nghĩa là trang phục phải phù hợp với đạo đức và
môi trường xung quanh.
Sau khi nêu lên hai luận điểm về trang phục chỉnh tề, tác giả đã lần lượt sử dụng lí
lẽ, các luận cứ về các mặt, các đặc điểm, phương diện khác nhau của trang phục đem ra
so sánh đối chiếu để làm sáng tỏ từng luận điểm.
Trong văn bản Trang phục của tác giả Băng Sơn, các luận điểm đều đứng ở vị trí
đầu đoạn văn, tức là đoạn văn được trình bày theo cách diễn dịch. Cũng có thể luận điểm
sẽ được trình bày theo cách quy nạp hoặc tổng – phân – hợp.
23. Về luận cứ trong văn nghị luận: Luận cứ bao gồm lí lẽ và dẫn chứng.
- Luận cứ là cơ sở hình thành luận điểm, là chỗ dựa cho luận chứng và là cơ sở cho bài
văn nghị luận.
- Luận cứ phải có mối liên hệ logic với luận điểm. Luận cứ phải mang tính khách quan
điển hình và toàn diện trên các mặt các phương diện khác nhau của đời sống xã hội. Để
có luận cứ, người viết phải có khả năng liên hệ với thực tế đời sống.
Ví dụ trong văn bản Trang phục của Băng Sơn, tác giả đã sử dụng hệ thống các
luận cứ sau để làm sáng tỏ luận điểm Ăn cho mình, mặc cho người:
+ Cô gái một mình trong hang sâu chắc không váy xòe váy ngắn, không mắt xanh môi đỏ,
không tô đỏ chót móng chân móng tay.
+ Anh thanh niên đi tát nước hay câu cá ngoài cánh đồng vắng chắc không chải đầu mượt
bằng sáp thơm, áo sơ-mi là phẳng tắp
+ Đi đám cưới không thể lôi thôi lếch thếch, mặt nhọ nhem, chân tay lấm bùn.
+ Đi dự đám tang không được mặc áo quần lòe loẹt, nói cười oang oang.
Các dẫn chứng mà tác giả nêu ra rất toàn diện, đầy đủ ở mọi phương diện khác
nhau của đời sống xã hội. Nhờ các dẫn chứng đó mà Băng Sơn đã làm sáng tỏ được luận
điểm đã nêu ra, vừa làm cho lập luận của tác giả được chặt chẽ, thuyết phục người đọc,
người nghe.
4. Về lập luận:
- Lập luận là nêu lên những ý kiến của người viết về một vấn đề nhất định bằng cách đưa
ra các lí lẽ xác đáng. Lập luận trong văn bản nghị luận cũng rất quan trọng, bởi lẽ lập
luận là đưa ra các lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt người đọc, người nghe đến một kết luận
nào đó mà người nói muốn đạt tới. Lập luận càng chặt chẽ, hợp lí thì sức thuyết phục của
văn bản càng cao.
- Trong chương trình Ngữ văn THCS, học sinh đã được làm quen với các phương pháp
lập luận như: Lập luận giải thích, lập luận chứng minh, lập luận phân tích và tổng hợp.
Để bài văn nghị luận được sâu sắc, người viết ngoài việc sử dụng linh hoạt các phương
pháp lập luận cần phải có những giả thiết, so sánh, đối chiếu để làm sáng tỏ vấn đề.
Ví dụ: Trong văn bản: Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới, tác giả Vũ Khoan đã
đưa ra một loạt những so sánh, đối chiếu kết hợp với các dẫn chứng tiêu biểu xác thực để
thế hệ trẻ nhận thấy được những điểm mạnh, điểm yếu của người Việt Nam khi bước vào
thế kỷ mới. Cụ thể là:
3Cái mạnh Cái yếu
- Thông minh, nhạy bén với cái mới.
- Cần cù sáng tạo trong lao động.
- Có tinh thần đoàn kết đùm bọc thương yêu
gúp đỡ nhau.
- Có khả năng thích ứng nhanh với cái mới.
- Hổng kiến thức cơ bản do thiên hướng
chạy theo những môn học thời thượng, kém
về khả năng thực hành
- Thiếu đức tính tỉ mỉ, hay đại khái qua loa,
không coi trọng nghiêm ngặt quy trình công
nghệ.
- Đố kỵ trong làm ăn, kinh doanh.
- Thói khôn vặt, bóc ngắn cắn dài.
Với cách lập luận trên, tác giả Vũ Khoan đã gúp người Việt Nam, đặc biệt là thế
hệ trẻ nhận thức được mặt đúng, sai; mặt lợi, hại của người Việt Nam, giúp người đọc có
thái độ điều chỉnh hành vi cho phù hợp. Từ những so sánh đối chiếu trên, tác giả đẫ chốt
lại vấn đề: Bước vào thế kỷ mới, muốn sánh vai cùng các cường quốc năm châu thì cúng
ta phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu.
B. NGHỊ LUẬN TRONG PHÂN MÔN TẬP LÀM VĂN
Phân môn Tập làm văn lớp 9 kỳ II có bốn kiểu văn bản nghị luận gồm:
- Nghị luận về một sực việc hiện tượng đời sống xã hội.
- Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí
- Nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
- Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
Để làm tốt bốn kiểu bài nghị luận này, trong quá trình giảng dạy, ngoài các kiến
thức cơ bản về kiểu văn bản nghị luận như đã nêu ở trên, mỗi giáo viên cần chú ý củng cố
cho học sinh kỹ năng về từng kiểu bài, phân biệt sự giống và khác nhau của các kiểu bài
ấy. Cụ thể là:
I. Kiểu bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống:
1. Về lí thuyết:
- Thông qua các văn bản mẫu trong sách giáo khoa, giáo viên hướng dẫn học sinh tìm ra
đặc trưng của kiểu bài này về các mặt: Khái niêm, nội dung, hình thức.
- Nắm được yêu cầu từng phần của kiểu bài sẽ gúp học sinh không nhầm lẫn với các kiểu
bài khác.
4Ví dụ: Bố cục của bài văn nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống gồm ba
phần:
+ Mở bài: Giới thiệu sự việc, hiện tượng có vấn đề.
+ Thân bài: Liên hệ thục tế, phân tích các mặt, đánh giá, nhận định.
+ Kết bài: Kết luận, khẳng định, phủ định đua ra lời khuyên.
Giáo viên cần lưu ý cho học sinh:
- Đối với các sự việc hiện tượng tốt, tích cực cấn có những liên hệ về các tấm gương
người thực việc thực làm luận cứ để làm sáng tỏ. Với dạng bài này thì ngoài phương thức
nghị luận là chính thì các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm cũng đóng vai trò rất quan
trọng. Phương pháp lập luận chính của dạng bài này là dùng dẫn chứng để chứng minh
vấn đề.
- Đối với những kiểu bài là những sự việc hiện tượng xấu, tiêu cực, phần thân bài cần đi
theo trình tự sau:
+ Những biểu hiện của sự việc hiện tượng.
+ Nguyên nhân của sự việc hiện tượng.
+ Tác hại (hậu quả) của hiện tượng
+ Biện pháp, giải pháp khắc phục
2. Bài tập vận dụng:
Đề bài: Một hiện tượng khá phổ biến ngày nay là vứt rác ra đường hoặc ở những
nơi công cộng. Ngồi bên hồ, dù là hồ đẹp nổi tiếng, người ta cũng tiện tay vứt rác xuống...
Em hãy đặt một nhan đề gọi ra hiện tượng ấy và viết bài văn nêu suy nghĩ của mình.
* Nhan đề: Rác thải - mối đe dọa của toàn nhân loại, ta có thể gợi ý cho học sinh làm bài
như sau:
Dàn ý:
A. Mở bài: Học sinh có thể nêu vấn đề trực tiếp hoặc nêu vấn đề theo hình thức phản đề.
B. Thân bài: Lần lượt trình bày sự việc hiện tượng theo trình tự sau.
1. Những biểu hiện của hiện tượng:
- Nêu ra các biểu hiện của rác thải nơi công cộng như: đường phố, công viên, bờ hồ, đi
tích lịch sử, danh lam thắng cảnh.
2. Nguyên nhân:
- Do lối sống ích kỉ, chỉ nghĩ đến mình mà không nghĩ đến người khác.
- Do thói quen xấu đã có từ lâu
5- Do không ý thức được hành vi của mình là đang góp phần phá hoại môi trường, vô ý
thức và thiếu văn hóa.
- Do việc giáo dục ý thức người dân chưa được làm thường xuyên và việc xử phạt chưa
nghiêm túc.
- Các cấp chính quyền chưa có kế hoạch xây dụng các khu chứa rác tập trung, chưa trang
bị các thừng chứa rác nơi công cộng
3. Hậu quả của sự việc hiện tương:
- Mất vẻ mỹ quan đô thị, làm xấu hình ảnh Việt Nam trong con mắt bạn bè quốc tế.
- Ô nhiễm môi trường nước, không khí, làm chết các sinh vật có lợi, gây ra các bệnh về
đường hô hấp, bệnh tiêu hóa (dẫn chứng)
-Tốn kém nhiều trong việc thuê người dọn dẹp khác khu di tích,đường phố, công viên.
4. Biện pháp khắc phục
- Đẩy mạnh tuyên truyền,giáo dục cho ng dân ý thức bảo vệ môi trường.
- Xử phạt nghiêm và nặng với những hành vi cố tình làm ảnh hưởng xấu tới môi trường
- Không chỉ có lực lượng thu dọn rác ở đường phố mà cần chú ý đến sông ngòi, kênh
rạch.
- Mỗi người cần có ý thức, sửa đổi được thói quen xấu của mình.
- Có kế hoạch xây dựng các khu chứa rác tập trung, xây dựng các nhà máy xử lí, phân
laoi rác thải
C. Kết bài:
- Vứt rác bừa bãi hành vi thiếu văn hóa rất đáng phê phán vì nó gây ảnh hưởng không
nhỏ tới đời sống xã hội xã hội.
- Mỗi người cần nhận thức rõ hành vi của mình,cùng nhau bảo vệ môi trường, bảo vệ môi
trường cũng đồng nghĩa với việc bảo vệ bản thân con người khỏi những nguy cơ diệt
vong.
Như vậy, đối với dạng bài này, người viết chủ yếu sử dụng lí lẽ để giải thích làm
rõ sự việc hiện tượng.
II. Kiểu bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí.
1. Về lí thuyết:
- Hiểu được bản chất của kiểu bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí là bàn về một
vấn đề tư tưởng, lối sống, đạo đức của con người.
6- Tư tưởng, đạo đức, lối sống  được thể hiện qua những câu ca dao, tục ngữ, những câu
danh ngôn, những câu nói nổi tiếng của các danh nhân Tư tưởng, đạo đức, lối sống còn
được thể hiện qua những câu nói ngắn gọn mang đậm chất triết lí.
- Để làm tốt được kiểu bài này, ngoài việc nắm được đặc trưng của kiểu văn bản nghị
luận, người viết còn phải vận dụng linh hoạt linh hoạt các phép lập luận như: giải thích,
chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích để chỉ ra chỗ đúng ( chỗ sai, những hạn chế
của vấn đề tư tưởng đạo lí ). Từ đó đưa ra các nhận xét, đánh giá, nhận định của người
viết để giúp người đọc hiểu được vấn đề.
- Nắm được yêu cầu từng phần của kiểu bài. Cụ thể là:
* Mở bài: Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề tư tưởng đạo lí cần bàn luận
* Thân bài: Giáo viên hướng dẫn học sinh làm dàn ý theo trình tự sau:
+ Giải thích nội dung ý nghĩa của tư tưởng đạo lí: đối với những câu ca dao, tục ngữ cần
giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng rồi rút ra vấn đề cần bàn luận
+ Khẳng định khía cạnh đúng đắn của vấn đề tư tưởng đạo lí.
+ Liên hệ với thực tế đời sống để so sánh, đối chiếu, phân tích, chứng minh tính đúng đắn
của tư tưởng đạo lí.
+ Bàn luận, mở rộng trong bối cảnh riêng, chung để bác bỏ những quan điểm sai trái đi
ngược lại vấn đề tư tưởng đạo lí mà đề bài đã nêu ra.
* Kết bài: Kết luận tổng kết, nêu nhận thúc mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động.
Lưu ý:
- Giáo viên cần chỉ ra cho học sinh thấy được sự khác nhau cơ bản giữa kiểu bài nghị
luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí với kiểu bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời
sống là: Nếu nghị luận về một sự việc hiện tượng đi từ những sự việc hiện tượng trong
đời sống, phân tích đánh giá các phương diện khía cạnh của hiện tượng rồi khái quát
thành tư tưởng đạo lí thì kiểu bài nghị luận về một vấn đề tưởng đạo lí lại đi từ giải thích,
chứng minh để làm sáng tỏ vấn đề. Từ lưu ý trên, học sinh sẽ không có sự nhầm lẫn về
kiểu bài khi làm.
- Việc đưa ra các nhận định, đánh giá phải phù hợp thiết thực với thực tế đời sống con
người. Luận cứ phải chính xác, nhất quán, đáng tin cậy và có tính thuyết phục cao.
Ví dụ: Trong văn bản Tri thức là sức mạnh của tác giả Hương Tâm, để làm sáng
tỏ vấn đề về sức mạnh của tri thức, tác giả đã nêu ra hai luận điểm:
7- Luận điểm 1: Tri thứ là sức mạnh: Tác giả đã lấy dẫn chứng về người có tri thức thâm
hậu Xten-mét-xơ-ghi. Với tài năng của mình, ông đã làm cho cỗ máy của công ty Pho
thoát khỏi số phận trở thành đống phế liệu. Sau khi đưa ra dẫn chứng cụ thể, tác giả đẫ
khẳng định: Người có tri thức thâm hậu có thể làm được những việc mà nhiều người khác
không làm nổi.
- Luận điểm 2: Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng: Tác giả đã liên hệ với thực tế
lấy những dẫn chứng về người thực, việc thực trong những lĩnh vực khác nhau như: toán
học, y học, nông nghiệp, trong chiến tranh Từ đó khẳng định nhờ những người có tri
thức mà cuộc kháng chiến của dân tộc đã thành công, đất nước ta có đủ lương thực và
vươn tới vị trí hàng đầu thế giới về xuất khẩu gạo.
2. Bài tập vận dụng:
Đề bài: Suy nghĩ về tinh thần tự học
A. Mở bài: Dẫn dắt giới thệu vấn đề tư tưởng đạo lí cần bàn luận
- Mỗi người muốn tồn tại phát triển và thích ứng được với xã hội thì cần phải học tập ở
mọi hình thức bởi cuộc sống luôn vận động và phát triển không ngừng.
- Dẫn dắt câu nói của Lê nin: "Học, học nữa, học mãi" để nêu vấn đề.
B. Thân bài:
1. Giải thích:
- Học là thu nhận kiến thức từ người khác truyền lại, rèn luyện thành kỹ năng, nhận thức.
- Các hình thức học gồm: Học ở trên lớp, học ở trường, học thầy, học bạn...
- Tự học là sự chủ động , tích cực , độc lập tìm hiểu , lĩnh hội tri thức và hình thành kỹ
năng cho mình. Tự học là tự mình tìm hiểu nghiên cứu, thu nhặt các kiến thức tự luyện
tập để có kỹ năng.
- Các hình thưc tự học: Tự học ở trường, tự học ở nhà, tự học ngoài xã hội. Có thể người
học tự tìm hiểu, có thể có sự chỉ bảo, hướng dẫn của thầy cô giáo 
2. Nhận định đánh giá:
- Người có tinh thần tự học luôn chủ động, tự tin trong cuộc sống.
- Dẫn chứng: Nguyễn Hiền, Mạc Đĩnh Chi, Chủ tịc Hồ Chí Minh, tấm gương tự học của
Phạm Văn Nghĩa...
8- Khẳng định: Tự học là con đường ngắn nhất và duy nhất để hoàn thiện bản thân và biến
ước mơ thành hiện thực.
3. Bàn luận mở rộng: Tự học trong mọi hoàn cảnh, môi trường (trong nhà trường, ngoài
xã hội, trong các cơ quan, nơi làm việc...)
4. Phê phán: thói lười học, ỉ lại trong học sinh, không có ý trí phấn đấu vươn lên trong
học tập rèn luyện.
C. Kết bài: Kết luận tổng kết, nêu nhận thúc mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động.
III. Kiểu bài phân tích nhân vật
khi hướng dẫn học sinh phân tích nhân vật trong các tác phẩm truyện mỗi giáo viên cần
nắm và hiểu rõ về nhân vật trong tác phẩm: Nhân vật trong tác phẩm tự sự bao giờ
cũng mang tính cách số phận riêng. Muốn phân tích nhân vật ta phải căn cứ vào các chi
tiết, phương diện liên quan đến nhân vật như: Lai lịch, ngoại hình, ngôn ngữ, hành vi cử
chỉ và nội tâm.
1. Về lai lịch: Lai lịch của nhân vật trong văn bản tự sự có thể hiểu là thành phần xuất
thân hay hoàn cảnh gia đình. Lai lịch của nhân vật cũng góp phần chi phối đặc điểm tính
cách nhân vật.
Ví dụ: Lai lịch của nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân
có hoàn cảnh xuất thân là nông dân sống ở nông thôn vì thế ông hiện lên với những phẩm
chất và tính cách của một người nông dân như: Lam làm, cần cù chịu thương chụi khó. Ở
nơi tản cư, ông vẫn với những công việc quen thuộc: Cuốc đất trồng rau, trồng sắn. Ông
luôn qua tâm đến công việc ruộng nương đồng áng vì thế khi gặp những người tản cư từ
gia Lâm lên, ông đã hỏi thăm chuyện lúa má, chuyện đất tốt, đất xấu. Cũng do xuất thân
từ nông thôn nên ông luôn tự hào về quê hương của mình.
2. Về ngoại hình: Giáo viên cần hiểu được việc miêu tả ngoại hình trong văn bản tự sự
cũng là cách để nhà văn hé mở tính cách nhân vật. Một nhà văn có tài thường chỉ qua một
số nét phác họa có thể gúp người đọc hình dung ra diện mạo, tư thế và bản chất của nhân
vật đó. Từ quan điểm về ngoại hình như trên, giáo viên linh hoạt vận dụng phương pháp
DH, tổ chức, hướng dẫn học sinh khai thác để khái quát lên đặc điểm tính cách nhân vật.
Ví dụ: Trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa, Nguyễn Thành Long giới thiệu anh
thanh niên là một con người có tầm vóc nhỏ bé, khuôn mặt rạng rỡ. Chi tiết này đã khiến
nhà họa sĩ và cô kỹ sư trẻ cảm mến anh. Con người nhỏ bé ấy lại đang làm những công
9việc vô cùng khó khăn gian khổ ở một nơi heo hút, quanh năm chỉ có mây mù bao phủ.
Khuôn mặt rạng rỡ ấy vừa thân thiện vừa thể hiện sự tự tin, lạc quan của nhân vật này.
Ví dụ khác: Trong truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng, vết thẹo
trên khuôn mặt anh Sáu được miêu tả rất tỉ mỉ, kỹ lưỡng đã phần nào gúp người đọc cảm
nhận được sự tàn khốc của chiến tranh, những hy sinh mất mát mà người lính phải gánh
chịu. Vết thẹo ấy như còn là minh chứng cho lòng dũng cảm, kiên trung của người chiến
sĩ cách mạng.
3. Về ngôn ngữ nhân vật: Ngôn ngữ nhân vật cũng góp phần thể hiện trình độ văn hóa,
tính cách nhân vật. Ngôn ngữ nhân vật gồm: Ngôn ngữ đối thoại, ngôn ngữ độc thoại và
ngôn ngữ độc thoại nội tâm.
Ví dụ: Trong truyện ngắn Làng của Kim Lân, ngôn ngữ độc thoại nội tâm của
ông Hai được nhà văn thể hiện qua đoạn văn: “Chúng nó cũng là trẻ con làng việt gian
đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu”
Đoạn văn đã diễn tả được nỗi xấu hổ nhục nhã của ông Hai khi nghe tin làng mình theo
tây làm việt gian, vừa thể hiện một cách xúc động tình cảm chân thành của một người cha
dành cho các con. Hay lời đối thoại của ông với thằng Húc con trai ông cũng hé lộ tình
cảm của ông với kháng chiến, với CM và với cụ Hồ.
Ví dụ khác: Trong truyện ngẵn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng lời đối
thoại của bé Thu với Má và Bà ngoại gúp ta cảm nhận được phẩm chất, tính cách của bé
Thu – một đứa bé hồn nhiên trong sáng nhưng rất ương ngạnh bướng bỉnh.
4. Về cử chỉ, hành động của nhân vật: Phẩm chất, tính cách của nhân vật cũng được thể
hiện qua hành động và cử chỉ bởi lẽ nhân vật trong tác phẩm trước hết là con người của
hành động và hành động của con người được thể hiện qua hành vi.
Ví dụ: Trong Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa, hành động trao gói củ tam thất cho bác
lái xe, bó hoa cho cô gái, ấm trà và làn trứng cho hai vị khách, cái nắm tay tạm biệt của
anh thanh niên và cô gái tất cả những hành vi cử chỉ đó giúp người đọc cảm nhận đựơc
lòng hiếu khách mến khách, sự quan tâm chu đáo và tình cảm chân thành mà các nhân
vật đã dành cho nhau.
5. Về nội tâm của nhân vật: Là thế giới bên trong của nhân vật gồm: cảm xúc tình cảm,
tâm lí, suy nghĩ của nhân vật. Nội tâm nhân vật có thể được miêu tả trực tiếp hoặc gián
tiếp.
10
Ví dụ: Trong truyện ngắn Làng nhà văn Kim Lân đã miêu tả nội tâm nhân vật ông
Hai khi nghe tin làng Dầu theo Tây qua đoạn văn: “Cổ ông lão nghệ ắng lại, da mặt tê rân
rân. Ông lão lặng đi, tưởng như đến không thở được. Một lúc lâu ông mới rặn è è, nuốt
một cái gì vướng ở cổ, ông cất tiếng hỏi, giọng lạc hẳn đi:”. Trong đoạn văn trên thì nội
tâm nhân vật ông Hai được miêu tả gián tiếp qua những biểu hiện bên ngoài cơ thể.
Những biểu hiện như cổ nghẹn ắng, da mặt tê rân rân dã diễn tả nỗi đau đớn xót xa đến
quặn thắt của người nông dân luôn tự hào về làng quê của mình.
BÀI TẬP MINH HỌA
I. Văn học trung đại
TRUYỆN KIỀU - NGUYỄN DU.
Đề 1: Phân tích đoạn trích “Chị em Thúy Kiều”?
Dàn bài
A. Mở bài:
- Giới thiệu tác giả ND:
- Đánh giá kháI quát đoạn trích: Đoạn thơ miêu tả chân dung chị em Thúy Kiều bằng bút
pháp ước lệ cổ điển
B. Thân bài:
LĐ1. Khái quát chung về đoạn trích, nhân vật
- Thuộc phần đầu của tác phẩm truyện Kiều- Gặp gỡ và đính ước
- Đoạn thơ là bức chân dung về hai người con gái tuyệt sắc giai nhân: TK và TV, chân
dung hai người con gái đã thể hiện tài năng bậc thầy của ND trong nghệ thuật tả người.
LĐ2. Lần lượt phân tích vẻ đẹp của TV và TK
- Lời giới thiệu chung về chị em TK
- Chân dung của Thúy Vân và tài sắc Thúy Kiều
- Phẩm chất. Lối sống của chị em Thúy Kiều.
LĐ3: Đánh giá, nhận xét về nghệ thuật của đoạn trích
C. Kết bài: Giá trị nội dung tư tưởng của đoạn trích
- Đầu tiên t/g chọn “ lời quê”, chọn điệu thích hợp: Điệu kể nôm na mang dư vị của ca
dao. Nói lời quê như Nguyễn Du là nói nhún, thực chất Truyện Kiều là một đài kiến trúc
bằng kĩ ngôn ngữ kì tuyệt trong nền văn học dân tộc và nhân loại; đoạn thơ là một góc
của lâu đài kiến trúc ấy: chặt ch