Soạn bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm số 2

Soạn bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm số 2
ĐẤT NƯỚC
( Trích trường ca “Mặt đường khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm )
Bài liên quan:
Tìm hiểu đoạn trích "Đất nước" (Nguyễn Khoa Điềm)
Đất nước-Nguyễn Khoa Điềm
Những sắc màu thi ca trên dòng sông đất nước
Nét mới trong cảm nhận về bài "Đất nước" (Nguyễn Khoa Điềm)
Mục tiêu bài học
- Thấy thêm một cái nhìn mới mẻ về đất nước qua cảm nhận của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm: Đất nước là sự hội tụ và kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân là người làm ra đất nước.- Năm được một số nét đặc sắc về nghệ thuật: giọng thơ trữ tình- chính luận, sự vận dụng sáng tạo nhiều yếu tố của văn hoá và văn học dân gianlàm sáng tỏ thêm tư tưởng “Đất nước của Nhân Dân” .
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả :
- Sinh ra trong một gia đình trí thức, giàu truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng.
- Học tập và trưởng thành trên miền Bắc, tham gia chiến đấu và hoạt động văn nghệ ở miền Nam.
- Phong cách sáng tác :
+ Giàu chất suy tư , xúc cảm dồn nén .
+ Giọng thơ trữ tình chính luận .
2. Đoạn trích :
- Vị trí : Trích chương V của trường ca .
- Hoàn cảnh sáng tác : Hoàn thành ở chiến khu Trị -Thiên 1971 .
-Bố cục văn bản : Hai phần
Phần I : 42 câu đầu : Đất nước được cảm nhận từ nhiều phương diện lịch sử văn hoá dân tộc, chiều sâu của không gian, chiều dài của thời gian.
Phần II: 47 câu cuối : Tư tưởng cốt lõi, cảm nhận về đất nước : Đất nước của Nhân dân .
II. Đọc hiểu văn bản :
1. Đất nước được cảm nhận trên nhiều bình diện:
* Cảm nhận chung về đất nước: (Đoạn mở đầu)
=> Đất nước hiện ra trong cảm nhận qua những gì thân thương, gần gũi, đơn sơ:
- Đó là những câu chuyện cổ tích mẹ thường hay kể.
- Là miếng trầu của bà, là hạt gao một nắng hai sương, là ngôi nhà ta ở...
=> Giọng thơ nhẹ nhàng, âm hưởng đầy quyến rũ , sử dụng chất liệu VHDG..., tác giả đưa ta về với cội nguồn của đất nước : Một đất nước vừa cụ thể vừa huyền ảo và đã có từ rất lâu đời.
* Cảm nhận về đất nước ở phương diện lịch sử - văn hoá :
- Đất nước được cảm nhận gắn liền với nền văn hoá lâu đời của dân tộc:
+ Câu chuyện cổ tích, ca dao.
+ Phong tục của người Việt: ăn trầu, bới tóc.
- Đất nước lớn lên đau thương vất vả cùng với cuộc trường chinh không nghỉ ngơi của con người :
+ Cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, gắn với hình ảnh cây tre- biểu tượng cho sức sống bất diệt của dân tộc.
+ Gắn với nền văn minh lúa nước, lao động vất vả.
- Đất nước gắn liền với những con người sống ân tình thuỷ chung.
=> Đất nước không trừu tượng mà ở ngay trong cuộc sống của mỗi chúng ta.
* Cảm nhận đất nước ở phương diện chiều rộng của không gian:
- Là không gian hò hẹn của tình yêu (Lối chiết tự đầy ý nhị vừa mang tính cá thể vừa hết sức táo bạo , tác giả đã định nghĩa đất nước thật độc đáo)
- ĐN là nơi chốn sinh tồn của cả cộng đồng dân tộc qua bao thế hệ( nơi dân mình đoàn tụ )
=>Là sự thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng.
- Đất nước còn là không gian rộng lớn tráng lệ hùng vĩ của núi cao, biển cả.
=> ĐN là những gì gần gũi thân quen gắn bó với cuộc sống mỗi người lại vừa mênh mông rộng lớn.
* Cảm nhận về ĐN ở phương diện chiều dài thời gian : ĐN được cảm nhận từ quá khứ với huyền thoại “ Lạc Long Quân và Âu Cơ” cho đến hiện tại với những con người không bao giờ quên nguồn cội dân tộc, truyền thuyết Hùng Vương và ngày giỗ Tổ .
* Suy ngẫm của tác giả về trách nhiệm của thế hệ mình với ĐN : phải biết gắn bó, san sẻ và hi sinh vì đất nước.
=> ĐN hiện lên vừa thiêng liêng sâu xa , lớn lao vừa gần gũi thân thiết với sự sống mỗi người.
2.Tư tưởng cốt lõi : ĐN của nhân dân
- Tác giả tiếp tục với những cảm nhận về đất nước trên nhiều bình diện:
Chiều dài lịch sử, chiều rộng địa lí, chiều sâu văn hoá lịch sử
+ Một Đất nước với nhiều danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử ,gắn với số phận, tính cách ,phẩm chất, tâm hồn nhân dân ( Hòn Trống Mái, Núi Vọng phu, Núi Bút, Non Nghiên, Vjịnh Hạ Long...)
=> ĐN hiện lên vừa gần gũi vừa thiêng liêng.
+ Một Đất nước giàu truyền thống :
. Anh hùng bất khuất : Có những anh hùng không ai nhớ mặt đặt tên. Họ hi sinh thầm lặng cho Đất nước
. Đoàn kết trong đấu tranh, lao động sinh tồn...
+ Một Đất nước của ca dao, thần thoại , của những vẻ đẹp tâm hồn nhân hậu thuần phác
=>Tg chọn 3 dẫn chứng để nói về truyền thống của nhân dân :
+ Say đắm, lạc quan trong tình yêu ( Yêu em từ thuở trong nôi .
+ Biết quý trọng tình nghĩa ( Biết quý công...)
+ Quyết liệt trong căm thù và chiến đấu ( biết trồng tre ...)
=> Sự phát hiện thú vị và độc đáo của tg về ĐN trên các phương diện địa lí, lịch sử, văn hoá với nhiều ý nghĩa mới : Muôn vàn vẻ đẹp của ĐN đều là kết tinh của bao công sức và khát vọng của nhân dân , của những con người vô danh , bình dị . ĐN từ nhân dân mà ra, do nhân dân mà có và nhờ nhân dan mà tồn tại
3. Nghệ thuật :
- Thể thơ tự do phóng túng .
- Sử dụng phong phú, đa dạng và đầy sáng tao chất liệu văn hoá dân gian.
- Giọng thơ trữ tình - chính trị .
4. Chủ đề : Văn bản đã thể hiện một cái nhìn mới mẽ về đất nước : ĐN là sự hội tụ và kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân . Nhân dân là người làm ra đất nước.