Khảo sát học sinh giỏi cấp huyện năm học 2012 - 2013 môn: Ngữ văn 7

KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI CẤP HUYỆN
NĂM HỌC 2012-2013
Môn: Ngữ văn 7
Thời gian: 120 phút 
(Không kể thời gian giao đề)
Câu 1. (3 điểm)
Trong văn bản "Ý nghĩa văn chương", Hoài Thanh khẳng định:
"Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống..."
Em hiểu ý kiến trên như thế nào?
Câu 2. (7 điểm)
"...Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa mưa đêm
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm.
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người."
(Trích bài thơ "Bài học đầu cho con" - Đỗ Trung Quân)
Trình bày cảm nhận của em về những dòng thơ trên đây.
Câu 3. (10 điểm)
Các bài thơ trữ tình trung đại Việt Nam có nội dung rất phong phú nhưng vẫn tập trung vào hai chủ đề lớn là tinh thần yêu nước và tình cảm nhân đạo.
Qua các bài thơ "Sông núi nước Nam", "Phò giá về kinh", "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" (Sách Ngữ văn 7, tập một – Nhà xuất bản Giáo dục), em hãy làm sáng tỏ nội dung tinh thần yêu nước của thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
Đáp án đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn lớp 7
Câu 1. 3 điểm
Yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức đã học để giải thích rõ hai ý:
Ý thứ nhất: "Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng."
Ý thứ hai: "... văn chương còn sáng tạo ra sự sống..."
Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải nêu được các nội dung cơ bản sau đây:
Ý thứ nhất: Nói "văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng": (1,5 điểm)
Cần hiểu nhà văn lấy tư liệu từ cuộc sống, phản ánh vào trong tác phẩm một cách chân thực những gì đang diễn ra trong thực tế cuộc sống. (0,5 điểm)
Như vậy văn chương có nhiệm vụ phản ánh đời sống phong phú và đa dạng của xã hội và con người. (0,5 điểm)
Nội dung văn chương vì thế cũng đa dạng, phong phú sinh động như cuộc sống, qua văn chương ta hiểu được cuộc sống... (0,5 điểm)
Ý thứ hai: Nói "... văn chương còn sáng tạo ra sự sống..."
Là sự khẳng định: qua các tác phẩm văn chương, bằng trí tưởng tượng bay bổng, bằng khát vọng và tình cảm nhân văn cao đẹp, nhà văn dựng nên trong tác phẩm bức tranh đời sống mà có thể bức tranh đời sống hiện tại không có hoặc chưa có, để mọi người phấn đấu, xây dựng biến chúng thành hiện thực tốt đẹp trong tương lai... (1,5 điểm)
Câu 2. 7 điểm
Trình bày cảm nhận về hai khổ thơ trích trong bài thơ Bài học đầu cho con của nhà thơ Đỗ Trung Quân). Bài thơ đã được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc thành bài hát khá quen thuộc: bài hát Quê hương.
Học sinh có thể trình bày cảm nhận theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải nêu được những ý cơ bản như sau:
Trình bày cảm nhận khái quát về hình ảnh quê hương trong thơ ca: quê hương luôn là hình ảnh đẹp được các nhà thơ thể hiện rất thành công. Trong ta ai cũng có một quê hương, một vùng đất để khi đi xa mà thương mà nhớ, một vùng đất để khi trưởng thành nhìn lại một thời của tuổi thơ với những kỷ niệm ngọt ngào... (1 điểm)
Cảm nhận được hình ảnh quê hương thể hiện qua 2 khổ thơ: quê hương là những gì gắn bó, gần gũi, thân thuộc nhất với mỗi người: (2 điểm)
"...Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa mưa đêm
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm."
Càng đẹp hơn, ý nghĩa hơn khi nhà thơ so sánh quê hương với mẹ và khẳng định: (2 điểm)
"Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người "
Quê hương trong thơ của Đỗ Trung Quân chỉ không đơn thuần là những hình ảnh của một vùng quê sông nước, mà còn chất chứa tâm hồn của dân tộc. Bài thơ giàu nhạc điệu và cảm xúc, bài thơ đã được phổ nhạc thành bài hát quen thuộc. Mỗi người Việt Nam chúng ta thật xúc động khi nghe bài hát này... (2 điểm)
VẬN DỤNG CHO ĐIỂM:
7 điểm: Bài viết sâu sắc, có cảm xúc tốt, cảm nhận được các ý nghĩa trên, diễn đạt lưu loát.
5 – 6 điểm: Bài viết tương đối sâu sắc, cảm nhận được các ý nghĩa trên, diễn đạt lưu loát, có thể còn mắc một số lỗi diễn đạt nhỏ.
3 – 4 điểm: Bài viết chưa sâu sắc, cảm nhận chưa đủ các ý nghĩa trên, diễn đạt có chỗ chưa lưu loát, còn mắc một số lỗi diễn đạt.
1 – 2 điểm: Bài viết chưa sâu sắc, chưa cảm nhận được các ý nghĩa trên, diễn đạt còn lủng củng, có chỗ diễn xuôi lại đoạn thơ, mắc lỗi chính tả và diễn đạt.
0 điểm: Để giấy trắng.
Câu 3. 10 điểm
Qua các bài thơ "Sông núi nước Nam", "Phò giá về kinh", "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" (Sách Ngữ văn 7, tập một – Nhà xuất bản Giáo dục), em hãy làm sáng tỏ nội dung tinh thần yêu nước của thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
1) Yêu cầu chung:
Học sinh thực hiện các yêu cầu sau:
Văn nghị luận chứng minh (làm sáng tỏ một nhận định qua bài văn nghị luận văn học).
Yêu cầu HS biết vận dụng kiến thức đã học về tập làm văn và văn học để làm bài, trong đó có kết hợp giải thích, phát biểu cảm xúc, suy nghĩ và mở rộng bằng một số bài thơ trữ tình trung đại Việt Nam khác để làm phong phú thêm bài làm...
Khuyến khích những bài làm có sự sáng tạo, có cảm xúc, giàu chất văn...
2. Yêu cầu cụ thể:
Mở bài: 1 điểm
Giới thiệu khái quát: thơ trữ tình trung đại Việt Nam có nội dung rất phong phú nhưng vẫn tập trung vào hai chủ đề lớn là tinh thần yêu nước và tình cảm nhân đạo. (0,5 điểm)
Giới thiệu khái quát các bài thơ "Sông núi nước Nam", "Phò giá về kinh", "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" đã thể hiện rõ tinh thần yêu nước của dân tộc ta... (0,5 điểm)
Thân bài: 8 điểm
Bằng lí lẽ và dẫn chứng tiêu biểu qua 3 văn bản trên, bài viết của học sinh làm sáng tỏ tinh thần yêu nước được thể hiện qua thơ trữ tình trung đại Việt Nam. Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải nêu được các ý cơ bản như sau:
Ý thứ nhất: Giải thích về nội dung yêu nước được thể hiện qua thơ trữ tình trung đại Việt Nam: (2 điểm)
Là một nội dung lớn của văn học nói chung, của thơ trữ tình trung đại Việt Nam nói riêng. Nội dung yêu nước được thể hiện qua thơ trung đại rất phong phú và đa dạng... (1 điểm)
Nội dung yêu nước thể hiện ở sự khẳng định chủ quyền về lãnh thổ, nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ đất nước; thể hiện hào khí chiến thắng và khát vọng thái bình, thịnh trị của dân tộc; đồng thời cũng thể hiện ở sự hòa hợp với cảnh sắc thiên nhiên nên thơ, bình dị, sự gắn bó máu thịt với quê hương thôn dã... (1 điểm)
Ý thứ hai: Bài thơ "Sông núi nước Nam" (2 điểm)
Là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc ta, khẳng định nước Nam là của người Nam, đó là điều đã được "sách trời" định sẵn: (1 điểm)
"Sông núi nước Nam vua Nam ở
Vằng vặc sách trời chia xứ sở"
Bài thơ nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền của đất nước, kẻ thù không được xâm phạm, nếu xâm phạm thì sẽ chuốc lấy thất bại thảm hại: (1 điểm)
"Giặc dữ cớ sao phạm đến đây
Chúng mày nhất định phải tan vỡ."
Ý thứ ba: Bài thơ "Phò giá về kinh"của Trần Quang Khải (2 điểm)
Thể hiện hào khí chiến thắng của dân tộc ta trong cuộc chống quân Mông-Nguyên xâm lược: "Chương Dương cướp giáo giặc (1 điểm)
"Hàm Tử bắt quân thù"
Thể hiện khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc ta ở thời đại nhà Trần và niềm tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời của đất nước: (1 điểm)
"Thái bình nên gắng sức
Non nước ấy ngàn thu"
Ý thứ tư: Bài thơ "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" của Trần Nhân Tông:( 2 điểm)
Là bức tranh đẹp về vùng quê trầm lặng mà không đìu hiu: (1 điểm)
"Trước xóm sau thôn tựa khói lồng
Bóng chiều man mác có dường không"
Trong bức tranh trầm lặng ấy vẫn ánh lên sự sống: "Mục đồng sáo vẳng trâu về hết" – "Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng". Điều đó thể hiện tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc của một vị vua – dù ở cương vị tối cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương thôn dã của mình... (1 điểm)
* HS có thể mở rộng, nâng cao bài viết bằng một số bài thơ trung đại khác...
Kết bài: 1 điểm
Khẳng định lại nội dung tinh thần yêu nước của thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
* Vận dụng cho điểm:
9 - 10 điểm: Vận dụng tốt văn nghị luận chứng minh để làm bài, hiểu rõ yêu cầu của đề bài, đáp ứng hầu hết các yêu cầu về nội dung và phương pháp, có cảm xúc và suy nghĩ sâu sắc về các bài thơ, bài viết có sáng tạo, diễn đạt tốt.
7 - 8 điểm: Vận dụng tương đối tốt văn nghị luận chứng minh để làm bài, hiểu rõ yêu cầu của đề bài, đáp ứng được hầu hết các yêu cầu về nội dung và phương pháp, có cảm xúc và suy nghĩ tương đối sâu sắc về các bài thơ, bài viết có một số ý sáng tạo, diễn đạt tương đối tốt.
5 - 6 điểm: Biết vận dụng văn nghị luận chứng minh để làm bài, hiểu yêu cầu của đề bài, cảm xúc và suy nghĩ về các bài thơ chưa sâu sắc nhưng đã làm sáng tỏ được các ý chính, còn mắc lỗi về diễn đạt, chính tả.
3 - 4 điểm: Vận dụng văn nghị luận chứng minh để làm bài chưa tốt, chưa hiểu rõ yêu cầu của đề bài, có chỗ còn diễn xuôi ý các bài thơ, cảm xúc và suy nghĩ về các bài thơ chưa sâu sắc, còn mắc lỗi về diễn đạt, chính tả, trình bày.
1 - 2 điểm: Chưa biết vận dụng văn nghị luận chứng minh để làm bài. Chưa hiểu yêu cầu của đề bài, nhiều chỗ diễn xuôi ý các bài thơ hoặc kể lể lan man lại ý thơ, bài làm lủng củng, còn mắc nhiều lỗi về chính tả và diễn đạt.
0 điểm: bỏ giấy trắng.