Hệ thống các dạng bài tập Tiếng Việt

HÖ thèng c¸c d¹ng bµi tËp tiÕng viÖt
D¹ng 1: C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i-x­ng h« trong héi tho¹i
Bµi 1.VËn dông ph­¬ng ch©m héi tho¹i ®Ó chØ ra lçi sai trong c¸c tr­êng hîp sau. C¸c tr­êng hîp ®ã ®· vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
a.Tr©u lµ mét loµi gia sóc nu«i ë nhµ.
b.Ðn lµ mét loµi chim cã c¸nh.
c. -CËu häc b¬i ë ®©u vËy?
 -DÜ nhiªn lµ ë d­íi n­íc chø cßn ë ®©u.
d. –B¸c cã thÊy con lîn c­íi cña t«i ch¹y qua ®©y kh«ng?
-Tõ lóc t«i mÆc c¸i ¸o míi nµy, t«i ch¼ng thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y c¶.
Gợi ý:
Thừa “nuôi ở nhà”
Thừa “có hai cánh”
->không đảm bảo phương châm về lượng.
Bµi 2.Cho c¸c tõ sau: nãi tr¹ng; nãi nh¨ng nãi cuéi; nãi cã s¸ch, m¸ch cã chøng; nãi dèi; nãi mß.
H·y ®iÒn vµo chç trèng trong c¸c c©u sau vµ chØ râ c¸c c©u võa ®iÒn cã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
a.Nãi cã c¨n cø ch¾c ch¾n lµ
b.Nãi sai sù thËt mét c¸ch cè ý, nh»m che giÊu ®iÒu g× ®ã lµ
c.Nãi mét c¸ch hó ho¹, kh«ng cã c¨n cø lµ
d.Nãi nh¶m nhÝ, vu v¬ lµ
e.Nãi kho¸c l¸c, lµm ra vÎ tµi giái hoÆc nãi nh÷ng chuyÖn b«ng ®ïa, kho¸c l¸c cho vui lµ
Gợi ý:
a)Nói có sách mách có chứng.
 b)Nói dối.
 c)Nói mò
 d)Nói nhăng nói cuội.
 e)Nói trạng
->Liên quan phương châm về chất.
Bµi 3. Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c thµnh ng÷ sau vµ cho biÕt nh÷ng thµnh ng÷ nµy cã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
¡n ®¬m nãi ®Æt; ¨n èc nãi mß; ¨n kh«ng nãi cã; c·i chµy c·i cèi; khua m«i móa mÐp; nãi d¬i nãi chuét; høa h­¬u høa v­în.
Gợi Ỳ:
Giải thích thành ngữ:
- Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện xấu cho người khác.
-Ăn ốc nói mò:nói không có căn cứ.
- Ăm không nói có: vu khống, bịa đặt.
- Cãi chày, cãi cối:cố tranh cãi, không có lí lẽ gì.
- Khua môi múa mép:nói khoác lác, ba hoa, phô trương.
- Nói dơi nói chuột: nói linh tinh, không xác thực. 
- Hứa hươu hứa vượn:hứa để được lòng, không có khả năng thực hiện.
Bµi 4. C¸c tr­êng hîp sau ®©y phª ph¸n ng­êi nãi vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
Nãi ba hoa thiªn t­íng; nãi mét thèt ra m­êi; nãi mß nãi mÉm; nãi thªm nãi th¾t; nãi mét tÊc lªn trêi.
Bµi 5. Nèi cét A víi cét B cho hîp lý vµ cho biÕt c¸c tr­êng hîp ®ã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo? 
A
B
1.Nãi mãc
a.Nãi dÞu nhÑ nh­ khen, nh­ng thËt ra lµ mØa mai, chª tr¸ch.
2.Nãi ra ®Çu ra ®òa
b.Nãi tr­íc lêi mµ ng­êi kh¸c ch­a kÞp nãi.
3.Nãi leo
c.Nãi nh»m ch©m chäc ®iÒu kh«ng hay cña ng­êi kh¸c mét c¸ch cè ý.
4.Nãi m¸t
d.Nãi chen vµo chuyÖn cña ng­êi trªn khi kh«ng ®­îc hái ®Õn.
5.Nãi hít
e.Nãi rµnh m¹ch, c¨n kÏ, cã tr­íc cã sau.
Gợi ý:
a. nói mát b. nói hớt c. nói móc d. nói leo e. nói ra đầu ra đũa.
-> (a,b,c,d) liên quan đến phương châm lịch sự ; (e ) liên quan đến phương châm cách thức.
Bµi 6. Gi¶i nghÜa c¸c thµnh ng÷ sau ®©y vµ cho biÕt mçi thµnh ng÷ ®ã cã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
Nãi b¨m nãi bæ; nãi nh­ ®Êm vµo tai; ®iÒu nÆng tiÕng nhÑ; nöa óp nöa më; måm loa mÐp gi¶i; ®¸nh trèng l¶ng; nãi nh­ dïi ®ôc chÊm m¾m c¸y.
Gợi ý:
- Nói băm nói bổ: nói bốp chat, xỉa xối, thô bạo (PC lịch sự)
- Nói như đấm vào tai: nói mạnh, trái ý người khác, khó tiếp thu(PC lịch sự)
- Điều nặng tiếng nhẹ: nói trách móc, chì chiết (PC lịch sự)
- Nữa úp nữa mở: nói mập mờ, úp mở không nói ra hết ý ( PC cách thức)
- Mồm loa mép giải: lắm lời, đanh đá, nói át người khác(PC lịch sự)
-Đánh trống lảng: lảng ra, tránh né không muốn tham dự một việc nào đó, không muốn đề cập đến một vấn đề mà người đối thoại đang trao đổi (PC quan hệ)
- Nói như dùi đục chấm mắm cáy: nói không khéo, thô cộc, thiếu tế nhị (PC lịch sự)
Bµi 7.C¸c c©u tôc ng÷, ca dao sau khuyªn chóng ta ®iÒu g×? C¸c c©u Êy cã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
a.Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang, 
Ng­êi kh«n tiÕng nãi dÞu dµng dÔ nghe.
b.Vµng th× thö löa, thö than,
Chu«ng kªu thö tiÕng, ng­êi ngoan thö lêi.
c.Ch¼ng ®­îc miÕng thÞt miÕng x«i,
Còng ®­îc lêi nãi cho ngu«i tÊm lßng.
d.Mét lêi nãi quan tiÒn thóng thãc, mét lêi nãi dïi ®ôc c¼ng tay.
e.Mét c©u nhÞn lµ chÝn c©u lµnh.
g.Lêi chµo cao h¬n m©m cç.
h.Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua,
Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau.
i.Kim vµng ai nì uèn c©u,
Ng­êi kh«n ai nì nãi nhau nÆng lêi.
Gợi ý:
Câu: “ Kim vàng ai nở uốn câu”: không ai dung một vật quí để làm một việc không tương xứng với giá trị của nó.
=>Những câu tục ngữ ca dao khẳng định vai trò của ngôn ngữ trong cuộc sống và khuyên ta khi giao tiếp cần dung những lời lẽ lịch sự nhã nhặn.
Bµi 8: C¸c tæ hîp tõ sau vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
Nãi d©y cµ ra d©y muèng, nãi ®ång quang sang ®ång rËm, nãi con cµ con kª, nãi lóng bóng nh­ ngËm hét thÞ, nãi Êm a Êm í
Bµi 9:VËn dông ph­¬ng ch©m héi tho¹i ®Ó ph©n tÝch nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt cña NguyÔn Du trong ®o¹n th¬ sau:
 Gần miền có một mụ nào,
 Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh.
 Hỏi tên, rằng: “Mã Giám Sinh”
 Hỏi quê, rằng: “Huyện Lâm Thanh cũng gần”
Gợi ý:
Trong đoạn thơ, nhân vật Mã Giám Sinh đã không tuân thủ các phương châm hội thoại sau:
 - Phương châm lịch sự: Trả lời cộc lốc, nhát gừng, thiếu tôn trọng người nghe.
 - Phương châm về lượng: Nội dung trả lời chưa đáp ứng yêu cầu của giao tiếp: Hỏi tên mà chỉ trả lời họ và chức danh.
 - Phương châm về chất: Mã Giám Sinh đã nói những điều không đúng sự thật (đã được giới thiệu là viễn khách, Mã lại nói mình ở huyện Lâm Thanh cũng gần)
Bµi 10. §äc ®o¹n trÝch sau:
§øa bÐ nghe tiÕng rao, bçng d­ng cÊt tiÕng nãi: “MÑ ra mêi sø gi¶ vµo ®©y.”. Sø gi¶ vµo, ®øa bÐ b¶o: “¤ng vÒ t©u víi vua s¾m cho ta mét con ngùa s¾t, mét c¸i roi s¾t vµ mét tÊm ¸o gi¸p s¾t, ta sÏ ph¸ tan lò giÆc nµy.”. (Th¸nh Giãng)
Ph©n tÝch tõ x­ng h« mµ cËu bÐ dïng ®Ó nãi víi mÑ m×nh vµ víi sø gi¶. C¸ch x­ng h« nh­ vËy nh»m thÓ hiÖn ®iÒu g×?
Gợi ý:
- Chú bé gọi người sinh ra mình là mẹ -> bình thường
- Xưng hô với sứ giả ta – ông -> khác thường, manh màu sắc truyền thuyết.
Bµi 11 §äc ®o¹n th¬ sau:
M×nh vÒ víi B¸c ®­êng xu«i
Th­a giïm ViÖt B¾c kh«ng ngu«i nhí Ng­êi
Nhí ¤ng Cô m¾t s¸ng ngêi
 ¸o n©u tói v¶i ®Ñp t­¬i l¹ th­êng(ViÖt B¾c- Tè H÷u)
C¸ch x­ng h« B¸c, Ng­êi, ¤ng Cô gièng nhau ë ®iÓm nµo?
ChØ ra sù kh¸c nhau vÒ s¾c th¸i biÓu c¶m cña c¸c tõ ®ã.
Gợi ý:
 a) Cách xưng hô Bác, Ông Cụ, Người trong đoạn thơ giống nhau là đều cùng chỉ Bác Hồ.
 b) Sự khác nhau về sắc thái biểu cảm :
 - Bác: Biểu hiện sắc thái thành kính - thân thiết ruột thịt.
 - Người: Biểu hiện sắc thái thành kính - thiêng liêng cao quý.
 - Ông Cụ: Biểu hiện sắc thái thành kính - bình dân, mộc mạc.
Bài 12. C¸c thµnh ng÷ “trèng ®¸nh xu«i, kÌn thæi ng­îc”, “ChuyÖn «ng ch¼ng bµ chuéc”, “¤ng nãi gµ, bµ nãi vÞt” dïng ®Ó chØ nh÷ng t×nh huèng héi tho¹i nh­ thÕ nµo? Nh÷ng thµnh ng÷ ®ã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
Bµi 13 . “M×nh nãi víi ta m×nh h·y cßn son,
Ta ®i qua ngâ, thÊy con m×nh bß.
Con m×nh nh÷ng trÊu cïng tro,
Ta ®i x¸ch n­íc röa cho con m×nh.” (Ca dao)
Bµi ca dao trªn nãi vÒ viÖc g×? C« g¸i trong bµi ca dao kh«ng tu©n thñ ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo? Nguyªn nh©n b¾t nguån tõ ®©u?
Bµi 14. NhËn xÐt vÒ c¸ch x­ng h« cña t¸c gi¶ trong c©u th¬ sau:
 Con ë miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c. (ViÔn Ph­¬ng, ViÕng l¨ng B¸c).
Cho biÕt, trong TiÕng ViÖt th­êng cã nh÷ng tõ ng÷ x­ng h« nµo? Nªu c¸ch dïng nh÷ng tõ ng÷ Êy.
 D¹ng .Tõ, NghÜa cña tõ, Sù ph¸t triÓn tõ vùng.
Bµi 1.Tõ xu©n, tay, ch©n trong c¸c c©u sau ®­îc hiÓu nh­ thÕ nµo? X¸c ®Þnh nghÜa gèc, nghÜa chuyÓn, ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa?
1.GÇn xa n« nøc yÕn anh,
ChÞ em s¾m söa bé hµnh ch¬i xu©n. (NguyÔn Du)
2.Ngµy xu©n em h·y cßn dµi,
Xãt t×nh m¸u mñ thay lêi n­íc non. (NguyÔn Du)
3.§­îc lêi nh­ cëi tÊm lßng, 
Gië kim thoa víi kh¨n hång trao tay. (NguyÔn Du)
4.Còng nhµ hµnh viÖn x­a nay, 
Còng ph­êng b¸n thÞt còng tay bu«n ng­êi. (NguyÔn Du)
5.Tay ta tay bóa tay cµy
Tay g­¬m tay sóng dùng x©y n­íc nhµ. (Tè H÷u ).
6.TËp tÇm v«ng tay nµo kh«ng tay nµo cã
TËp tÇm vã tay nµo cã tay nµo kh«ng. (§ång dao)
7.Mét tay g©y dùng c¬ ®å,
BÊy l©u bÓ së s«ng Ng« tung hoµnh. (NguyÔn Du)
8.§Ò huÒ l­ng tói giã tr¨ng,
Sau ch©n theo mét vµi th»ng con con. (NguyÔn Du)
9.N¨m em HS líp 9A cã ch©n trong ®éi tuyÓn cña tr­êng ®i dù “Héi khoÎ Phï §æng”.
10.Dï ai nãi ng¶ nãi nghiªng
Lßng ta vÉn v÷ng nh­ kiÒng ba ch©n.
11.Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu
Ch©n m©y mÆt ®Êt mét mµu xanh xanh. (NguyÔn Du)
12.N¨m tao b¶y tuyÕt anh hß hÑn
§Ó c¶ mïa xu©n còng lì lµng.
13. Khi ng­êi ta ®· ngoµi 70 xu©n, th× tuæi t¸c cµng cao, søc kháe cµng thÊp.(HCM)
Bµi 2. Tõ “trµ” trong tõ ®iÓn TiÕng ViÖt ®Þnh nghÜa nh­ sau: Bóp hoÆc l¸ c©y chÌ ®· sao, ®· chÕ biÕn, ®Ó pha n­íc uèng. Ch¼ng h¹n nh­: Pha trµ. Êm trµ ngon. HÕt tuÇn trµ.
Dùa vµo ®Þnh nghÜa trªn, h·y nªu nhËn xÐt vÒ nghÜa cña tõ trµ trong nh÷ng c¸ch dïng sau: trµ a-ti-s«, trµ hµ thñ «, trµ linh chi, trµ t©m sen
Gợi ý:
Trà : sản phẩm chế biến từ thực vật -> dạng khô để pha uống ( pha trà, ấm trà ngon, hết tuần trà)
Trà Asti sô, trà hà thủ ô( nghĩa chuyển)-> dung chữa bệnh.
Bµi 3. Tõ “®ång hå” trong tõ ®iÓn TiÕng ViÖt ®Þnh nghÜa nh­ sau: Dông cô ®o giê phót mét c¸ch chÝnh x¸c. Ch¼ng h¹n nh­: §ång hå ®eo tay. §ång hå b¸o thøc.
Dùa vµo ®Þnh nghÜa trªn, h·y gi¶i thÝch nghÜa cña tõ “®ång hå” trong c¸c tr­êng hîp: ®ång hå ®iÖn, ®ång hå n­íc, ®ång hå x¨ngvµ cho biÕt tr­êng hîp nµo dïng víi nghÜa gèc, tr­êng hîp nµo dïng víi nghÜa chuyÓn? Ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa cña tõ ®ã.
Gợi ý:
Dựa theo nghĩa chính của từ “ đồng hồ”, có những cách dùng: đồng hồ điện, đồng hồ nước( nghĩa chuyển) là dụng cụ để đo hình thức giống như đồng hồ.
 §ång hå: KhÝ cô ®Ó ®o bÒ ngoµi gièng ®ång hå.
- Dựa theo nghĩa chính của từ “ đồng hồ”, có những cách dùng: đồng hồ điện, đồng hồ nước( nghĩa chuyển) là dụng cụ để đo hình thức giống như đồng hồ.
Bµi 4. Gi¶i nghÜa vµ x¸c ®Þnh nghÜa gèc nghÜa chuyÓn, ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa cña c¸c tõ g¹ch ch©n sau:
a.Héi chøng viªn ®­êng h« hÊp cÊp th­êng rÊt phøc t¹p vµ nguy hiÓm.
b.HiÖn nay, l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp lµ héi chøng cña t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ.
c.Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ®· ho¹t ®éng rÊt cã hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc cho vay vèn.
d.Ng©n hµng m¸u trong c¸c bÖnh viÖn lu«n ë trong t×nh tr¹ng khan hiÕm.
e.Mçi nhµ tr­êng ®Òu cã ng©n hµng ®Ò thi ®Ó sö dông trong kiÓm tra kiÕn thøc cña HS.
g.Anh Êy bÞ sèt ®Õn 40 ®é.
h.HiÖn nay c¬n sèt ®Êt kh«ng cßn n÷a.
i.N¨m 1010 vua Lý Th¸i Tæ dêi ®« vÒ Th¨ng Long.
k.Pª lª ®­îc coi lµ vua bãng ®¸.
Gợi ý:
Hội chứng: ( nghĩa gốc) -> tập hợp nhiều triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh.
VD: Hội chứng viêm đường hô hấp cấp rất nguy hiểm.
Nghĩa chuyển: tập hợp nhiều hiện tượng,sự biểu hiện tình trạng, 1 vấn đề xã hội, cùng xuất hiện ở nhiều nơi.
b,c,d tương tự.	
Bµi 5. §äc c¸c c©u th¬ sau:
a.Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng
ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á. (ViÔn Ph­¬ng, ViÕng l¨ng B¸c)
b.MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åi.
MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn l­ng.(NguyÔn Khoa §iÒm)
Tõ mÆt trêi trong c©u th¬ thø hai ®­îc sö dông theo phÐp tu tõ tõ vùng nµo? Cã thÓ coi ®©y lµ hiÖn t­îng mét nghÜa gèc cña tõ ph¸t triÓn thµnh nhiÒu nghÜa ®­îc kh«ng? V× sao?
Gợi ý:
a/ - Hai câu thơ sóng đôi hình ảnh thực và hình ảnh ẩn dụ “mặt trời”, làm cho “mặt trời trong lăng” nổi bật ý nghĩa sâu sắc.
 - Dùng hình ảnh ẩn dụ “mặt trời trong lăng” để viết về Bác, nhà thơ đã ca ngợi sự vĩ đại của Bác, công lao của Bác đối với non sông đất nước.
 - Hình ảnh ẩn dụ “mặt trời trong lăng ” cũng thể hiện sự tôn kính, lòng biết ơn của nhân dân đối với Bác, niềm tin Bác sống mãi với non sông đất nước ta.
b/ Phép ẩn dụ tu từ: từ mặt trời trong câu thơ thứ hai chỉ em bé trên lưng mẹ, đó là nguồn sống, nguồn nuôi dưỡng niềm tin của mẹ vào ngày mai.
Bµi 6 
Gi¶i nghÜa tõ “chÝn”, “l­ng”, “mua” trong c¸c c©u sau, tõ nµo lµ nghÜa gèc, tõ nµo lµ nghÜa chuyÓn? Ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa cña tõ ®ã?:
a-Tre gi÷ lµng, gi÷ n­íc, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa chÝn. Tre hi sinh ®Ó b¶o vÖ con ng­êi.(1)
-Anh ph¶i suy nghÜ thËt chÝn míi nãi víi mäi ng­êi.(2)
-Tµi n¨ng cña c« Êy ®· ®Õn ®é chÝn.(3)
-Khi ph¸t biÓu víi mäi ng­êi, ®«i m¸ cña b¹n Êy chÝn nh­ qu¶ bå qu©n.(4)
b-Em ngñ cho ngoan ®õng rêii l­ng mÑ.(1)
-L­ng ®­a n«i vµ tim h¸t thµnh lêi.(2)
-L­ng nói th× to mµ l­ng l­ng mÑ th× (3)nhá.
-Tõ trªn l­ng mÑ em ®Õn chiÕn tr­êng.(4)
c.§Çu n¨m mua muèi, cuèi n¨m mua v«i.(1)
-B¸n anh em xa, mua l¸ng giÒng gÇn.
-Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua
Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau.
Bµi 7.§äc c¸c c©u sau:
a)Em ¹, Cu ba ngät lÞm ®­êng
MÝa xanh ®ång b·i biÕc ®åi n­¬ng
Cam ngon xoµi ngät vµng n«ng tr¹i
Ong l¹c ®­êng hoa, rén bèn ph­¬ng. (Tè H÷u, Tõ Cuba)
b)Anh ®µ cã vî hay ch­a
Mµ anh ¨n nãi giã ®­a ngät ngµo. (Ca dao)
c)Con dao nµy c¾t rÊt ngät. 
d)§µn ngät, h¸t hay
Tõ “ngät” trong c¸c c©u trªn cã nghÜa nh­ thÕ nµo? X¸c ®Þnh nghÜa gèc, nghÜa chuyÓn, ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa?
Bµi 8. Gi¶i nghÜa c¸c tõ “n¾m’ “ mÒm’ “ miÖng” trong c¸c tr­êng hîp sau, x¸c ®Þnh nghÜa gèc, nghÜa chuyÓn, ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa.
1.a.N¾m tay nhau, n¾m lÊy sîi d©y.
.b.N¾m x«i, c¬m n¾m, n¾m than bá vµo lß.
.c.N¾m kiÕn thøc, n¾m thêi c¬, n¾m chÝnh quyÒn.
2.a. MÒm nh­ bón
.b.ChÞ Êy cã d¸ng ng­êi ®i rÊt mÒm.
.c.Nã rÊt hay mÒm lßng.
3.a.MiÖng nãi tay lµm.
b.H¸ miÖng chê sung.
c.KiÓm tra miÖng, trao ®æi miÖng.
d.MiÖng tói, miÖng cèc.
Bµi 9. Gi¶i nghÜa c¸c tõ “®Çu”, “
1.a. §Çu voi ®u«i chuét.
b.Anh ta cã c¸i ®Çu tuyÖt vêi, nhí ®Õn tõng chi tiÕt.
c.§Çu b¹c r¨ng long.
d.§Çu tµu.
e.§Çu bµn, ®Çu ®òa.
g.§Çu lµng, ®Çu n¨m.
h.¨n chia theo ®Çu ng­êi.
i.§øng ë hµng ®Çu.
Bµi 10.C¸c c©u sau m¾c lçi g×? H·y söa l¹i.
a, ViÖt Nam chóng ta cã rÊt nhiÒu th¾ng c¶nh ®Ñp.
b.C¸c nhµ khoa häc dù ®o¸n nh÷ng chiÕc b×nh nµy ®· cã c¸ch ®©y kho¶ng 2500 n¨m.
c.Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhµ tr­êng ®· ®Èy m¹nh qui m« ®µo t¹o ®Ó ®¸p øng nhu cÇu häc tËp cña x· héi.
d.VÒ khuya, ®­êng phè rÊt im lÆng.
e.Trong thêi k× ®æi míi, ViÖt Nam ®· thµnh lËp quan hÖ ngo¹i giao víi hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi.
g.Nh÷ng ho¹t ®éng tõ thiÖn cña «ng khiÕn chóng t«i rÊt c¶m xóc.
Bµi 11. X¸c ®Þnh tõ ghÐp, tõ l¸y trong c¸c tõ sau:
NgÆt nghÌo, nho nhá, giam gi÷, gËt gï, bã buéc, t­¬i tèt, l¹nh lïng, bät bÌo, xa x«i, c©y cá, ®­a ®ãn, nh­êng nhÞn, r¬i rông, mong muèn, lÊp l¸nh, mÆt mòi, t­íng t¸, xanh xao.
Gợi ý:
* Từ ghép: Ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tươi tốt, bọt bèo, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn.
* Từ láy: nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh, tướng tá, xanh xao	
Bµi 12. Trong hai c©u th¬ sau, tõ hoa trong thÒm hoa, lÖ hoa ®­îc dïng theo nghÜa gèc hay nghÜa chuyÓn? Cã thÓ coi ®©y lµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa lµm xuÊt hiÖn tõ nhiÒu nghÜa ®­îc kh«ng? V× sao?
 Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ,
ThÒm hoa mét b­íc, lÖ hoa mÊy hµng! (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu)
Gợi ý:
Tõ hoa trong thÒm hoa, lÖ hoa ®­îc dïng theo nghÜa chuyÓn. 
Tuy nhiªn kh«ng thÓ coi ®©y lµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa lµm xuÊt hiÖn tõ nhiÒu nghÜa, v× nghÜa chuyÓn nµy cña tõ hoa chØ lµ nghÜa chuyÓn l©m thêi, nã ch­a lµm thay ®æi nghÜa cña tõ, ch­a thÓ ®­a vµo tõ ®iÓn.
Bµi 13 X¸c ®Þnh hiÖn t­îng nhiÒu nghÜa, hiÖn t­îng ®ång ©m trong c¸c tr­êng hîp sau:
a.Tõ “l¸” trong: 
Khi chiÕc l¸ xa cµnh 
L¸ kh«ng cßn mµu xanh
Mµ sao em xa anh
§êi vÉn xanh rêi rîi. (Göi em d­íi quª lµng, Hå Ngäc S¬n)
Vµ trong: C«ng viªn lµ l¸ phæi cña thµnh phè.
b.Tõ “®­êng” trong: 
§­êng ra trËn mïa nµy ®Ñp l¾m. 
(Ph¹m TiÕn DuËt, Tr­êng S¬n §«ng, Tr­êng S¬n T©y)
Vµ trong: Ngät nh­ ®­êng.
c.Tõ “®µo” trong:
 §µo võa ra hoa.(Ca chiu xa)
Vµ trong: B¸c Hai ®ang ®µo ®Êt.
d.Tõ “giµ” trong:
 MÑ giµ nh­ chuèi chÝn c©y.( Mõng tuæi mÑ)
Vµ trong: Ph¶i t«i thËt giµ thÐp míi cøng.
Bµi 14. Khi nãi vÒ nh©n vËt Së Khanh trong TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du viÕt:
T­êng ®«ng lay ®éng bãng cµnh
§Èy song ®· thÊy Së Khanh lÎn vµo.
T×m nh÷ng tõ ®ång nghÜa víi tõ “lÎn” trong c©u th¬.
Tõ “lÎn” trong c©u th¬ cã s¾c th¸i ý nghÜa g×?
Bµi 15.Cho ®o¹n th¬ sau:
(Vµ nãi vËy): Tr¸i tim anh ®ã
RÊt yªu thËt chia ba phÇn t­¬i ®á,
Anh dµnh riªng cho §¶ng phÇn nhiÒu
PhÇn cho th¬ vµ phÇn ®Ó em yªu (Tè H÷u)
a.NÕu thay tõ “tr¸i tim” b»ng “qu¶ tim” cã ®­îc kh«ng? V× sao?
b.Hai tõ “tr¸i tim”, “qu¶ tim” ®­îc chuyÓn nghÜa tõ nh÷ng tõ ng÷ nµo? H×nh thøc chuyÓn nghÜa ®ã lµ g×?
Bµi 16 X¸c ®Þnh vµ gi¶i nghÜa c¸c thµnh ng÷ trong c¸c c©u sau:
a.Non xanh n­íc biÕc tha hå d¹o
R­îu ngät, chÌ xanh mÆc søc say. (C¶nh rõng ViÖt B¾c, Hå ChÝ Minh)
b.Dï cho s«ng c¹n ®¸ mßn,
Cßn non cßn n­íc vÉn cßn thÒ x­a. (ThÒ non n­íc, T¶n §µ)
c.Chèc ®· m­êi mÊy n¨m trêi
Cßn ra khi ®· da måi tãc s­¬ng. (TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du)
d.Dï s¸ng mai ®øt ®Çu, ®ªm nay «ng còng tho¶ ®­îc mèi hên phÇn nµo råi, kh«ng ®Õn nçi sèng ®Ó bông, chÕt ch«n ®i. (Phan Tó)
e.§Õn ngµy lÔ Tiªn v­¬ng, c¸c lang mang s¬n hµo h¶i vÞ, nem c«ng ch¶ ph­îng tíi, ch¼ng thiÕu thø g×. (B¸nh ch­ng, b¸nh dµy)
Bµi 17 VËn dông kiÕn thøc vÒ tr­êng tõ vùng ®Ó ph©n tÝch sù ®éc ®¸o trong c¸ch dïng tõ ë ®o¹n trÝch sau:
a. “Chóng lËp ra nhµ tï nhiÒu h¬n tr­êng häc. Chóng th¼ng tay chÐm giÕt nh÷ng ng­êi yªu n­íc th­¬ng nßi cña ta. Chóng t¾m c¸c cuéc khëi nghÜa cña ta trong nh÷ng bÓ m¸u.” (Tuyªn ng«n ®éc lËp. Hå ChÝ Minh)
Gợi ý:
+ Nôi chöùa: beå, ao, hoà.
+ Coâng duïng: taém, röûa.
+ Hình thöùc: torng, xanh.
+ Tính chaát: maùt, laïnh.
à Taùc duïng: taùc giaû duøng 2 töø naøy khieán cho caâu vaên coù hình aûnh sinh ñoäng, coù giaù trò toá caùo maïnh meõ.
b. “MÆt l·o ®ét nhiªn co róm l¹i. Nh÷ng vÕt nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho n­íc m¾t ch¶y ra. C¸i ®Çu l·o ngoÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh­ con nÝt. L·o hu hu khãc” (Nam Cao, L·o H¹c)
c. “V× t«i biÕt râ, nh¾c ®Õn mÑ t«i, c« t«i chØ cã ý gieo r¾c vµo ®Çu ãc t«i nh÷ng hoµi nghi ®Ó t«i khinh miÖt vµ ruång rÉy mÑ t«i, mét ng­êi ®µn bµ ®· bÞ c¸i téi lµ go¸ chång, nî nÇn cïng tóng qu¸, ph¶i bá con c¸i ®i tha h­¬ng cÇu thùc. Nh­ng ®êi nµo t×nh th­¬ng yªu vµ lßng kÝnh träng mÑ t«i l¹i bÞ nh÷ng r¾p t©m tanh bÈn x©m ph¹m ®Õn.”
 (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu)
* Gợi ý: 
 Các từ “hoài nghi, khinh miệt, ruồng rẫy, thương yêu, kính mến, rắp tâm” : trường từ vựng “thái độ”
d.¸o ®á em ®i gi÷a phè ®«ng
C©y xanh nh­ còng ¸nh theo hång
Em ®i löa ch¸y trong bao m¾t
Anh ®øng thµnh tro, em biÕt kh«ng? 
 (Vò QuÇn Ph­¬ng, ¸o ®á)
Gợi ý:
 - C¸c tõ (¸o) ®á, (c©y) xanh, (¸nh ) hång, löa, ch¸y, tro t¹o thµnh 2 tr­êng tõ vùng: tr­êng tõ vùng chØ mµu s¾c vµ tr­êng tõ vùng chØ löa vµ nh÷ng sù vËt, hiÖn t­îng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. 
 - Mµu ¸o ®á cña c« g¸i th¾p s¸ng lªn trong ¸nh m¾t chµng trai vµ bao ng­êi kh¸c ngän löa. Ngän löa ®ã lan to¶ trong con ng­êi anh lµm anh say ®¾m, ng©y ngÊt (®Õn møc cã thÓ ch¸y thµnh tro) vµ lan ra c¶ kh«ng gian lµm nã biÕn s¾c ( c©y xanh nh­ còng ¸nh theo hång).
e. “Mét d©n téc ®· gan gãc chèng ¸ch n« lÖ cña Ph¸p h¬n t¸m m­¬i n¨m nay, mét d©n téc ®· gan gãc ®øng vÒ phe ®ång minh chèng ph¸t xÝt mÊy n¨m nay, d©n téc ®ã ph¶i ®­îc tù do! D©n téc ®ã ph¶i ®­îc ®éc lËp!”
 (Tuyªn ng«n ®éc lËp – Hå ChÝ Minh)
Điệp ngữ: “ mét dân tộc”,”dân tộc ®ã”
-> ca ngîi sù gan gãc chèng ®ì kÎ thï bÒn bØ vµ quyÕt liÖt cña DT VN, giäng ®anh thÐp.
g.Sau gÇn hai ngµy, qua ngãt bèn tr¨m c©y sè ®­êng dµi c¸ch xa Hµ Néi, ®øng tr«ng m©y mï ngang tÇm víi chiÕc cÇu vång kia, bçng nhiªn l¹i gÆp hoa d¬n, hoa th­îc d­îc, vµng, tÝm, ®á, hång phÊn, tæ ongngay lóc d­íi kia lµ mïa hÌ, ®ét ngét vµ mõng rì, quªn mÊt e lÖ, c« ch¹y ®Õn bªn ng­êi con trai ®ang c¾t hoa”. (LÆng lÏ Sa Pa, NguyÔn Thµnh Long)
Bµi 18. §äc c©u sau:
Khi ng­êi ta ®· ngoµi 70 xu©n th× tuæi t¸c cµng cao, søc khoÎ cµng thÊp.
 (Hå ChÝ Minh, Di chóc)
Cho biÕt dùa trªn c¬ së nµo, tõ xu©n cã thÓ thay thÕ cho tõ tuæi. ViÖc thay tõ trong c©u trªn cã t¸c dông diÔn ®¹t nh­ thÕ nµo.
Gợi ý:
 - Dùa trªn c¬ së tõ xu©n lµ tõ chØ mét mïa xu©n trong n¨m, kho¶ng thêi gian t­¬ng øng víi mét tuæi. Cã thÓ coi ®©y lµ tr­êng hîp lÊy bé phËn ®Ó thay thÕ cho toµn thÓ, mét h×nh thøc chuyÓn nghÜa theo ph­¬ng thøc ho¸n dô.
 - ViÖc thay tõ xu©n trong c©u trªn cã t¸c dông: thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan cña t¸c gi¶. Ngoµi ra cßn tr¸nh ®­îc viÖc lÆp l¹i tõ tuæi t¸c.
Bµi 19. 
Råi sím råi chiÒu l¹i bÕp löa bµ nhen
Mét ngän löa, lßng bµ lu«n ñ s½n
Mét ngän löa chøa niÒm tin dai d¼ng (B»ng ViÖt, BÕp löa)
 V× sao ë hai c©u d­íi t¸c gi¶ dïng tõ ngän löa mµ kh«ng nh¾c l