Giáo trình lập trình Pascal căn bản Tin học lớp 8

 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 1 — 
 Trang 1 
BAÌI 1: GIÅÏI THIÃÛU NGÄN NGÆÎ PASCAL VAÌ CAÏC VÊ DUÛ ÂÅN 
GIAÍN 
I. Xuáút xæï ngän ngæî Pascal: 
Pascal laì ngän ngæî láûp trçnh cáúp cao do Niklaus Wirth, giaïo sæ âiãûn toaïn træåìng 
âaûi hoüc kyî thuáût Zurich (Thuñy Sé), âãö xuáút nàm 1970 våïi tãn Pascal âãø kyí niãûm nhaì 
toaïn hoüc vaì triãút hoüc näøi tiãúng Blaise Pascal (ngæåìi Phaïp). 
 Ngän ngæî láûp trçnh Pascal coï âàûc âiãøm: ngæî phaïp, ngæî nghéa âån giaín vaì coï tênh 
logic; cáúu truïc chæång trçnh roî raìng, dãù hiãøu (thãø hiãûn tæ duy láûp trçnh cáúu truïc); dãù 
sæía chæîa, caíi tiãún. 
Trong quaï trçnh phaït triãøn, Pascal âaî phaït huy âæåüc æu âiãøm vaì âæåüc duìng âãø taûo 
ra nhiãöu æïng duûng trãn nhiãöu lénh væûc khaïc nhau. Caïc täø chæïc vaì cäng ty chuyãn vãö 
maïy tênh dæûa trãn Pascal chuáøn âaî phaït triãøn thãm vaì taûo ra caïc chæång trçnh dëch 
ngän ngæî Pascal våïi nhiãöu pháön bäø sung, giaím thiãøu khaïc nhau. Vê duû: TURBO 
PASCAL cuía haîng Borland (Myî), QUICK PASCAL cuía haîng Microsoft, UCSD 
PASCAL (University of California at San Diego), ANSI PASCAL (American 
National Standard Institute),.v.v. 
So våïi nhiãöu saín pháøm Pascal cuía nhiãöu täø chæïc vaì cäng ty khaïc nhau xuáút baín, 
TURBO PASCAL cuía haîng Borland toí ra coï nhiãöu æu âiãøm nháút vaì hiãûn nay âaî tråí 
thaình ngän ngæî láûp trçnh phäø biãún nháút trãn thãú giåïi sæí duûng trong lénh væûc giaíng 
daûy vaì láûp trçnh chuyãn nghiãûp. Chè trong voìng vaìi nàm Turbo Pascal âæåüc caíi tiãún 
qua nhiãöu phiãn baín : 1.0, 2.0, 3.0, 4.0, 5.0, 5.5 (1989), 6.0 (1990), 7.0 (1972). 
Caïc táûp tin chênh cuía ngän ngæî Turbo Pascal gäöm: 
- Turbo.exe: chæång trçnh soaûn thaío, dëch vaì liãn kãút chæång trçnh. 
- Turbo.tpl (.tpl - Turbo Pascal Library): táûp tin thæ viãûn læu caïc âån vë (Unit) 
chuáøn âãø chaûy våïi Turbo.exe. 
Muäún sæí duûng caïc lãûnh âäö hoüa, phaíi coï caïc táûp tin sau: 
- Graph.tpu: Âån vë (Unit) chæïa caïc lãûnh âäö hoaû. 
- Caïc táûp tin coï pháön måí räüng CHR (SANS.CHR, TRIP.CHR, 
GOTH.CHR,.v.v.): Chæïa caïc kiãøu chæî trong chãú âäü âäö hoaû. 
- Caïc táûp tin coï pháön måí räüng BGI (EGAVGA.BGI, HERC.BGI, CGA.BGI,...): 
âãø âiãöu khiãøn caïc loaûi maìn hçnh tæång æïng khi duìng âäö hoaû. 
II. Khåíi âäüng: 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 2 — 
 Trang 2 
Ta coï thãø khåíi âäüng Pascal tæì Windows hoàûc MS-DOS, chuyãøn âãún thæ muûc BP 
hoàûc TP vaì chaûy táûp tin BP.EXE hay TURBO.EXE. Hai caïch khåíi âäüng trãn thæûc 
hiãûn nhæ sau: 
- Khåíi âäüng tæì dáúu nhàõc cuía MS-DOS: Chuyãøn âãún thæ muûc BP hoàûc TP nåi 
chæïa táûp tin BP.EXE hoàûc TURBO.EXE, goî BP hoàûc TURBO vaì áún . 
- Khåíi âäüng tæì Windows: choün menu Start/Program/Borland Pascal. Nãúu chæång 
trçnh Pascal chæa âæåüc caìi vaìo menu Start, baûn coï thãø duìng Windows Explorer 
chuyãøn âãún táûp tin BP.EXE hoàûc TURBO.EXE vaì khåíi âäüng Pascal bàòng caïch 
chaûy táûp tin naìy. 
III. Caïc phêm chæïc nàng cáön biãút cuía ngän ngæî Pascal: 
- F2: Læu chæång trçnh trong khi soaûn thaío. 
- F3: Taûo mäüt file måïi hoàûc måí mäüt file cuî. 
- F9: Dëch thæí chæång trçnh âãø kiãøm tra läùi. 
- Ctrl - F9: Chaûy chæång trçnh. 
- Alt - F5: Xem kãút quaí chaûy chæång trçnh. 
- Alt - X: Thoaït khoíi maìn hçnh soaûn thaío chæång trçnh Pascal. 
IV. Cáúu truïc mäüt chæång trçnh Pascal: 
1. Cáúu truïc cå baín: 
Chæång trçnh Pascal âån giaín nháút phaíi coï hai tæì khoaï Begin vaì End nhæ sau: 
 Begin 
 End. 
Chæång trçnh trãn tuy khäng laìm gç khi chaûy (áún Ctrl - F9) nhæng laì mäüt chæång 
trçnh håüp lãû do häüi âuí âiãöu kiãûn cáön thiãút laì coï hai tæì khoaï Begin vaì End. 
Tæì khoaï End coï keìm dáúu “.” phêa sau baïo hiãûu kãút thuïc chæång trçnh, âáy laì âiãöu 
bàõt buäüc phaíi coï trong mäüt chæång trçnh. Tæì khoaï Begin trãn âæåüc trçnh biãn dëch 
hiãøu laì bàõt âáöu thæûc hiãûn caïc lãûnh sau noï vaì kãút thuïc taûi tæì khoaï End coï dáúu cháúm 
“.”. Khäúi lãûnh nàòm trong càûp tæì khoaï Begin vaì End nãúu coï dáúu cháúm theo sau coìn 
goüi laì khäúi chæång trçnh chênh. Ngoaìi ra, nãúu sau tæì khoaï End khäng coï dáúu hoàûc 
coï dáúu “;” thç âoï coï thãø laì khäúi chæång trçnh con, khäúi lãûnh cuía haìm hoàûc khäúi lãûnh 
trong chæång trçnh. Trong chæång trçnh coï thãø coï nhiãöu khäúi lãûnh, tæïc coï thãø coï 
nhiãöu càûp tæì khoaï Begin vaì End. 
2. Phæång phaïp khai baïo vaì täø chæïc cáúu truïc mäüt chæång trçnh Pascal: 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 3 — 
 Trang 3 
Viãûc âàût caïc pháön khai baïo vaì soaûn thaío chæång trçnh theo thæï tæû nhæ sau: 
Program ProgName; 
Uses UnitName1, UnitName2, UnitNameN; 
Label LabelName1, LabelName2, LabelNameN; 
Const Const1 = n, Const2 = m, ConstN = k; 
Type Type1 = AnyType; 
Var Var1, Var2, VarN : Type; 
Begin 
 { Caïc lãûnh cuía chæång trçnh } 
End. 
Ö Giaíi thêch cáúu truïc caïc khai baïo trãn: 
Nãúu coï pháön khai baïo naìo cáön cho chæång trçnh thç phaíi tuán theo thæï tæû trãn, vê 
duû: pháön khai baïo thæ viãûn (USES) khäng thãø âàût sau pháön khai baïo hàòng säú 
(CONST) hoàûc sau (VAR)... sau mäùi pháön khai baïo phaíi coï dáúu ‘;’. 
- Program: Tæì khoaï naìy duìng âãø khai baïo tãn chæång trçnh, ProgName laì tãn 
chæång trçnh, tãn naìy khaïc våïi tãn táûp tin. Tãn chæång trçnh phaíi tuán theo quy tàõc: 
+ khäng coï kyï tæû träúng xen giæîa. 
+ khäng âàût säú åí kyï tæû âáöu tiãn. 
+ trong pháön tãn khäng chæïa caïc kyï tæû âàût biãût nhæ: ‘!’, ‘@’, ‘#’, ‘$’, ‘%’, ‘^’, 
‘&’, ‘* ’, ‘(‘, ‘)’, ‘-‘, ‘+’, ‘/’, ‘\’, ‘.’, ’,’,.v.v. 
+ kãút thuïc phaíi coï dáúu ‘;’. 
+ pháön naìy coï thãø khäng coï. 
4 Vê duû: mäüt caïch khai baïo tãn chæång trçnh: 
 Program TimUSCLN; 
 Begin 
... 
End. 
- Uses: Tæì khoaï naìy duìng âãø khai baïo viãûc sæí duûng Unit (thæ viãûn) cho chæång 
trçnh. Thæ viãûn laì táûp håüp caïc haìm, thuí tuûc do ngän ngæî Pascal cung cáúp keìm theo 
hoàûc cuîng coï thãø do ngæåìi láûp trçnh taûo ra âãø sæí duûng. Ta khai baïo thæ viãûn thäng 
qua tãn cuía thæ viãûn, vaì trong chæång trçnh âoï ta seî coï thãø sæí duûng caïc thuí tuûc hoàûc 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 4 — 
 Trang 4 
caïc haìm coï trong thæ viãûn âoï. Caïc thæ viãûn chuáøn cuía ngän ngæî Pascal gäöm: CRT, 
DOS, GRAPH, GRAPH3, OVERLAY, PRINTER, SYSTEM vaì TURBO3. Trong 
âoï, thæ viãûn SYSTEM màûc âënh âæåüc chuyãøn vaìo chæång trçnh maì ta khäng cáön 
phaíi khai baïo. Vê duû mäüt caïch khai baïo thæ viãûn: 
... 
Uses CRT, GRAPH; 
... 
- Label: Duìng âãø khai baïo caïc nhaîn cho chæång trçnh. Nhaîn laì caïc tãn duìng âãø 
âaïnh dáúu trong chæång trçnh âãø lãûnh GOTO nhaíy âãún âuïng vë trê âoï. Viãûc sæí duûng 
lãûnh GOTO âæåüc âãö cáûp åí baìi 4. Vê duû mäüt caïch khai baïo nhaîn: 
... 
Label TH1, N2; 
... 
- Const: Tæì khoaï naìy duìng âãø khai baïo caïc hàòng säú sæí duûng trong chæång trçnh, 
khi baïo hàòng säú laì viãûc cäú âënh mäüt vaìi giaï trë naìo âoï trong chæång trçnh thäng qua 
tãn hàòng, vê duû caïch khai baïo hàòng: 
... 
Const k = 5, Max = 500, Ten = ‘Nam’; 
... 
- Type: tæì khoaï duìng âãø khai baïo caïc kiãøu hàòng dæî liãûu sæí duûng cho chæång 
trçnh. Våïi tæì khoaï naìy, ta coï thãø tæû taûo riãng cho mçnh nhæîng kiãøu dæî liãûu riãng dæûa 
trãn caïc kiãøu dæî liãûu chuáøn âãø tiãûn sæí duûng trong viãûc láûp trçnh. Caïc khaïi niãûm vãö 
dæî liãûu chuáøn vaì phæång phaïp taûo kiãøu dæî liãûu tæû taûo seî âæåüc giåïi thiãûu åí caïc pháön 
sau. Vê duû mäüt caïch âãø khai baïo mäüt kiãøu dæî liãûu tæû taûo: 
... 
Type Day = Array [1..7] of String[8]; 
... 
- Var: Tæì khoaï duìng âãø khai baïo caïc biãún säú âæåüc sæí duûng trong chæång trçnh. 
Biãún säú laì caïc giaï trë coï thãø thay âäøi âæåüc trong suäút quaï trçnh chaûy cuía chæång 
trçnh. Khaïi niãûm vãö biãún säú ráút quan troüng trong viãûc láûp trçnh (khaïi niãûm naìy âæåüc 
trçnh baìy kyî åí baìi 3). Mäüt vê duû vãö caïch khai baïo biãún: 
... 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 5 — 
 Trang 5 
Var HoDem, Ten : String; 
 N : Integer; 
... 
Ö Ghi chuï: 
- Thæï tæû caïc khai baïo trãn laì âiãöu bàõt buäüc, ta phaíi nàõm thæï tæû naìy cho duì mäüt säú 
khaïi niãûm ta chæa âæåüc biãút. 
- Trong chæång trçnh Pascal, âãø taûo låìi chuï thêch, ta sæí duûng càûp dáúu {...} hoàûc 
(*...*) läöng caïc cáu chuï thêch vaìo bãn trong noï. 
- Trãn mäüt doìng coï thãø viãút mäüt hoàûc nhiãöu cáu lãûnh. 
V. Caïc vê duû âån giaín laìm quen våïi ngän ngæî Pascal: 
4 Vê duû 1: 
Program GioiThieu; 
Begin 
 Writeln ( ‘ Trung tam Trung hoc Chuyen nghiep va Day nghe ‘ ); 
 Write ( ‘ 74 Tran Quoc Toan - Tel: 0511 872664 ‘ ); 
End. 
F Giaíi thêch chæång trçnh GioiThieu: 
- Begin: Tæì khoaï cho biãút bàõt âáöu chæång trçnh. 
- Writeln: laì thuí tuûc xuáút näüi dung caïc thaình pháön bãn trong càûp dáúu (...) lãn maìn 
hçnh vaì chuyãøn con troí xuäúng doìng. Bãn trong càûp dáúu (...) coï thãø coï nhiãöu thaình 
pháön gäöm chuäùi kyï tæû (hà òng giaï trë chuäùi), biãún säú hoàûc haìm. Giæîa caïc thaình pháön 
trong càûp dáúu (...) phaíi caïch nhau bàòng dáúu ‘,‘ nãúu khäng cuìng loaûi, tæïc laì chuäùi kyï 
tæû phaíi âæåüc caïch våïi biãún säú hoàûc haìm âæïng træåïc noï hay sau noï bàòng dáúu ‘,‘. 
Chuäùi kyï tæû muäún hiãøn thë nguyãn vàn phaíi âæåüc âàût trong càûp dáúu ‘ ‘. 
- Write: laì thuí tuûc xuáút näüi dung caïc thaình pháön bãn trong càûp dáúu (...) lãn maìn 
hçnh, thuí tuûc naìy coï chæïc nàng tæång tæû Writeln nhæng khäng chuyãøn con troí xuäúng 
doìng. 
- End: laì tæì khoaï cho biãút kãút thuïc chæång trçnh. 
- Caïc doìng lãûnh nàòm giæîa Begin vaì End laì lãûnh maì chæång trçnh cáön phaíi thæûc 
hiãûn. 
- Âãø xem chæång trçnh trãn, ta chaûy bàòng Ctrl - F9 vaì xem laûi bàòng Alt - F5. 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 6 — 
 Trang 6 
4 Vê duû 2: 
 Program DonXinPhep; 
 Uses CRT; 
 Begin 
 ClrScr; 
 Writeln ( ‘ ********************************** ’ ); 
 Writeln ( ‘ * Cong hoa Xa hoi Chu nghia Viet Nam * ‘ ); 
 Writeln ( ‘ * Doc Lap - Tu Do - Hanh Phuc * ‘ ); 
 Writeln ( ‘ * DON XIN PHEP NGHI HOC * ‘ ); 
 Writeln ( ‘ ********************************** ’ ); 
 Writeln ( ‘... ‘ ); 
 Readln; 
 End. 
F Giaíi thêch chæång trçnh trãn: 
- Khai baïo: Uses CRT; ð khai baïo thæ viãûn CRT, do coï sæí duûng lãûnh ClrScr. 
- Lãûnh ClrScr; ð lau saûch maìn hçnh (Clear Screen). 
- Caïc lãûnh Writeln (...) ð xuáút ra maìn hçnh näüi dung bãn trong dáúu (...) vaì xuäúng 
doìng. 
- Lãûnh Readln; ð dæìng chæång trçnh, phæång phaïp naìy duìng âãø hiãøn thë näüi 
dung sau khi thæûc hiãûn caïc lãûnh bãn trãn vaì chåì ngæåìi duìng áún phêm báút kyì âãø tiãúp 
tuûc thæûc hiãûn caïc lãûnh kãú sau noï. Trong træåìng håüp trãn, kãú tiãúp laì tæì khoaï End nãn 
chæång trçnh âæåüc kãút thuïc sau khi coï mäüt phêm báút kyì âæåüc áún. 
4 Vê duû 3: 
Program TinhTong; 
Uses CRT; 
Begin 
 ClrScr; 
 Write ( ‘ 30 + 40 + 15 = ‘, 30 + 40 + 15 ); 
 Readln; 
End. 
1 Kãút quaí: Maïy thæûc hiãûn pheïp tênh vaì hiãøn thë 30 + 40 + 15 = 85 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 7 — 
 Trang 7 
F Trong cáu lãûnh Write åí trãn, coï hai thaình pháön, biãøu thæïc thæï nháút: ‘30 + 40 +15 
= ’ âæåüc hiãøu laì mäüt chuäùi phaíi âæåüc hiãøn thë nguyãn vàn do coï càûp dáúu ‘ ‘ åí hai 
âáöu. Thaình pháön thæï hai âæåüc caïch våïi thaình pháön thæï nháút bàòng dáúu ‘,’ vaì do 
khäng coï càûp dáúu ‘ ‘ hai âáöu nãn noï âæåüc tênh täøng vaì traí vãö giaï trë cuía biãøu thæïc. 
_________ o²o _________ 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 8 — 
 Trang 8 
BAÌI 2 : CAÏC KHAÏI NIÃÛM CÅ BAÍN CUÍA NGÄN NGÆÎ PASCAL 
I. Caïc tæì khoaï (Key word) trong ngän ngæî Pascal: 
Caïc tæì khoaï laì caïc tæì duìng âãø khai baïo, âàût tãn cho âäúi tæåüng trong Pascal, khi 
ta âàût tãn cho âäúi tæåüng naìo âoï, khäng âæåüc âàût truìng tãn våïi caïc tæì khoaï. 
Baíng tæì khoaï trong ngän ngæî Pascal gäöm: 
and, array, asm, begin, case, const, constructor, destructor, div, do, downto, else, 
end, file, for, function, goto, if, implementation, in, inline, interface, label, mod, nil, 
not, object, of, or, packed, procedure, program, record, repeat, set, shl, shr, string, 
then, to, type, unit, until, uses, var, while, with, xor. 
Turbo Pascal khäng phán biãût kyï tæû thæåìng hoàûc hoa. Vê duû, caïc caïch viãút sau coï 
yï nghéa nhæ nhau: Begin, BEGIN, begin, beGIN, bEGIN,... 
II. Caïc kiãøu dæî liãûu cå baín: 
1. Caïc kiãøu dæî liãûu daûng säú nguyãn: 
a. Kiãøu Byte: Kiãøu Byte thuäüc kiãøu dæî liãûu biãøu diãùn caïc giaï trë säú nguyãn tæì 0 âãún 
255. Kiãøu Byte chiãúm 1 byte trãn bäü nhåï. 
b. Kiãøu Integer: Kiãøu Integer laì kiãøu dæî liãûu biãøu diãùn caïc giaï trë säú nguyãn tæì -
32768 âãún 32767. Kiãøu Integer chiãúm 2 bytes trãn bäü nhåï. 
c. Kiãøu Shortint: Kiãøu Shortint laì kiãøu dæî liãûu biãøu diãùn caïc giaï trë säú nguyãn tæì -
128 âãún 127. Kiãøu Shortint chiãúm 1 byte trãn bäü nhåï. 
d. Kiãøu Word: Kiãøu Word laì kiãøu dæî liãûu biãøu diãùn caïc giaï trë nguyãn tæì 0 âãún 
65535. Kiãøu Word laì kiãøu säú khäng biãøu diãùn âæåüc giaï trë ám. Kiãøu Word chiãúm 2 
bytes trãn bäü nhåï. 
e. Kiãøu Longint: Kiãøu Longint biãøu diãùn caïc giaï trë säú nguyãn tæì -2.147.483.648 
âãún 2.147.483.647. Kiãøu Longint chiãúm 4 bytes trãn bäü nhåï. 
2. Caïc kiãøu dæî liãûu daûng säú coï pháön biãøu diãùn tháûp phán: 
a. Kiãøu Single: Laì táûp håüp caïc säú theo kiãøu dáúu ‘.‘ âäüng trong giåïi haûn tæì 1.5E -45 
âãún 3.4 E38 (1,5 x 10-45 âãún 3,4 x 1038). Kiãøu Single chiãúm 4 bytes trãn bäü nhåï. 
b. Kiãøu Real: Laì táûp håüp caïc säú theo kiãøu dáúu ‘.‘ âäüng trong giåïi haûn tæì 2.9E -39 
âãún 1.7E 38 (2,9 x10 - 39 âãún 1,7 x 10 38). Kiãøu Real chiãúm 6 bytes trãn bäü nhåï. 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 9 — 
 Trang 9 
c. Kiãøu Double: Laì táûp håüp caïc säú theo kiãøu dáúu ‘,‘ âäüng trong giåïi haûn tæì 5.0E -324 
âãún 1.7E 308 (5,0 x10 - 324 âãún 1,7 x 10 308). Kiãøu Double chiãúm 8 bytes trãn bäü 
nhåï. 
3. Kiãøu Char (kyï tæû): 
Kiãøu Char duìng âãø biãøu diãùn caïc giaï trë laì caïc kyï tæû thuäüc baíng chæî caïi: ‘A’, ‘b’, 
‘x’,... caïc con säú: 0..9 hoàûc caïc kyï tæû âàûc biãût : ‘!’, ‘@’, ‘#’, ‘$’, ‘%’, ‘&’, ‘*’,... 
Âãø biãøu diãùn thäng tin, ta cáön phaíi sàõp xãúp caïc kyï tæû theo mäüt chuáøn naìo âoï vaì 
mäùi caïch sàõp xãúp âoï goüi laì baíng maî, thäng duûng nháút laì baíng maî ASCII (American 
Standard Code for Information Interchange). Baíng maî ASCII coï 256 kyï tæû âæåüc 
gaïn maî säú tæì 0..255, mäùi kyï tæû coï mäüt maî säú nháút âënh, vê duû : kyï tæû ‘A’ coï maî säú laì 
65, ‘a’ coï maî säú laì 97 trong baíng maî ASCII,.v.v. 
Âãø hiãøn thë baíng maî ASCII, baûn chaûy chæång trçnh sau: 
Program ASCI I_Table; 
Uses CRT; 
Var I : Integer; 
Begin 
 ClrScr; 
 For I := 0 to 255 do 
 Write( I, ’ = ’ , CHR( I ), ’ ‘ ); 
 Readln; 
End. 
 4. Kiãøu Logic: 
Kiãøu logic laì kiãøu biãøu diãùn hai traûng thaïi laì âuïng (True) hoàûc sai (False). Tæì 
khoaï âãø khai baïo cho kiãøu logic laì BOOLEAN. 
4 Vê duû: 
Var Co : Boolean; 
 Co := True; 
5. Kiãøu String (chuäùi kyï tæû): 
String laì kiãøu dæî liãûu chæïa caïc giaï trë laì nhoïm caïc kyï tæû hoàûc chè mäüt kyï tæû, kãø caí 
chuäùi räùng. Âäü daìi täúi âa cuía mäüt biãún kiãøu String laì 255, tæïc laì noï coï thãø chæïa täúi 
âa mäüt daîy gäöm 255 kyï tæû. 
Cuï phaïp khai baïo: (1) Var Biãún_1, Biãún_2, Biãún_n: String; 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 10 — 
 Trang 10 
Hoàûc (2) Var Biãún_1, Biãún_2, Biãún_n: String [30]; 
Caïch khai baïo (1) seî cho pheïp biãún HoTen nháûn täúi âa 255 kyï tæû. Caïch (2) cho 
pheïp biãún HoTen nháûn täúi âa 30 kyï tæû. 
Ö Ghi chuï: Caïch sæí duûng kiãøu dæî liãûu String seî âæåüc trçnh baìy chi tiãút åí baìi 8. 
III. Caïc haìm xæí lyï dæî liãûu cå baín cuía ngän ngæî Pascal: 
- SQR(x) bçnh phæång cuía mäüt säú nguyãn hay thæûc. 
- ABS(x) trë tuyãût âäúi cuía x. 
- SQRT(x) càn báûc hai cuía x. 
- SIN(x) tênh giaï trë Sin(x) våïi x laì Radian. 
- COS(x) tênh giaï trë Cos(x) våïi x laì Radian. 
- ARCTAN(x) tênh giaï trë Arctan(x). 
- LN(x) haìm logaric cå säú e = 2.718. 
- EXP(x) haìm ex. 
- TRUNC(x) càõt boí pháön tháûp phán cuía x nãúu coï. Vê duû: Trunc(4.86) = 4, 
Trunc(-3.2) = 4. 
- ROUND(x) cho säú nguyãn gáön x nháút. Vê duû: Round(1.6) = 2, Round(-
23.68) = -24, Round(1.5) = 2. 
- PRED(x) cho giaï trë âæïng træåïc x, âäúi säú x coï thãø laì kiãøu logic, kiãøu 
nguyãn hoàûc kiãøu kyï tæû. Vê duû: Pred(‘B’); ð cho giaï trë ‘A’, 
Pred(2) cho giaï trë 1, Pred(True) cho giaï trë False. Tuy nhiãn, 
Pred(False) laûi khäng cho âæåüc giaï trë naìo do giaï trë False âæïng 
træåïc giaï trë True âäúi våïi kiãøu Boolean. 
- SUCC(x) cho giaï trë âæïng sau x, âäúi säú x coï thãø laì kiãøu logic, kiãøu nguyãn 
hoàûc kiãøu kyï tæû. Vê duû: Succ(‘B’); ð cho giaï trë ‘C’, Succ(2) cho 
giaï trë 3, Succ(False) cho giaï trë True. 
- ORD(x) cho säú thæï tæû cuía kyï tæû x trong baíng maî ASCII. Vê duû: Ord(‘A’) 
= 65, Ord(‘a’) = 97,... 
- CHR(x) traí vãö kyï tæû thæï x trong baíng maî ASCII. Vê duû: Chr(65) = ‘A’, 
Chr(50) = 2,... 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 11 — 
 Trang 11 
- ODD(x) Traí vãö giaï trë True nãúu x laì säú leí vaì traí vãö giaï trë False nãúu x laì 
säú chà ôn. 
IV. Sæí duûng haìm Random(n) âãø láúy mäüt giaï trë nguyãn ngáùu nhiãn: 
Haìm Random(n) seî traí vãö mäüt giaï trë nguyãn maì maïy láúy ngáùu nhiãn coï giaï trë tæì 
0 âãún n. Trong âoï, n laì mäüt säú kiãøu Word tæïc laì trong khoaín tæì 0.. 65535. 
Træåïc khi sæí duûng haìm Random ta phaíi goüi thuí tuûc Randomize âãø khåíi taûo bäü 
taûo säú ngáùu nhiãn 
_________ o²o _________ 
BAÌI 3: HÀÒNG SÄ Ú, BIÃ ÚN SÄ Ú, BIÃ ØU THÆÏC VAÌ CÁU LÃÛNH 
ÂÅN GIAÍN TRONG NGÄN NGÆÎ PASCAL 
I. Hàòng säú: 
1. Khaïi niãûm: 
- Hàòng säú laì caïc giaï trë khäng thay âäøi trong quaï trçnh chaûy chæång trçnh. 
- Coï hai phæång phaïp sæí duûng hàòng : 
 + Gaïn træûc tiãúp giaï trë hàòng.Vê duû: DT := R * R * 3.14; ChuVi := D * 3.14; 
 + Âàût cho hàòng mäüt tãn goüi vaì trong quaï trçnh soaûn chæång trçnh ta duìng tãn 
goüi thay cho viãûc duìng træûc tiãúp giaï trë âoï. Vê duû: ChuVi := D * Pi; trong âoï, Pi laì 
mäüt hàòng säú chuáøn cuía Pascal (tæïc laì ta coï thãø duìng maì khäng cáön khai baïo vaì gaïn 
giaï trë). 
- Hàòng säú luän luän âæåüc khai baïo træåïc pháön khai baïo biãún nãúu sæí duûng theo 
phæång phaïp âàût tãn cho hàòng. 
2. Cuï phaïp khai baïo: 
Const a1 = Trë_säú_1, a2 = Trë_säú_2, an = Trë_säú_n; 
Trong âoï: a1... an laì tãn caïc hàòng säú, caïc trë_säú_1,2,...,n laì caïc giaï trë gaïn cho caïc 
tãn hàòng a1...an. 
F Vê duû mäüt caïch khai baïo hàòng säú: Const Pi = 3.1416, Max = 500; 
4 Vê duû: chæång trçnh tênh chu vi âæåìng troìn coï sæí duûng hàòng säú Pi do ta âënh 
nghéa: 
 Program TinhCV_DT_HT; 
 Const Pi = 3.1416; 
 Var R :Real; 
 Begin 
 – Giaïo trçnh Láûp trçnh Pascal càn baín — 
 – 12 — 
 Trang 12 
 Write ( ‘ Nhap ban kinh hinh tron : ‘ ); 
 Readln (R); 
 Writeln ( ‘ Dien tich hinh tron = ‘ , Pi * R * R ); 
 Writeln ( ‘ Chu vi hinh tron = ‘ , 2 * R * Pi); 
 Readln; 
 End. 
Ö Ghi chuï: 
- Ta traïnh viãút: z := Exp(1.23) + Sin(2.34) * Sin(2.34); 
- Ta seî tháúy tai haûi ngay vç khi muäún tênh laûi z våïi giaï trë måïi cuía x, vê duû x = 
1.55, khäng leî laûi âi thay hãút 3 vë trê våïi 2.34 (laì giaï trë cuû thãø cuía x maì ta âaî khäng 
sæí duûng hà òng säú) thaình 1.55 !! 
- Trong chæång trçnh trãn, baûn coï thãø täúi æu hoaï thãm âãø chæång trçnh chaûy 
nhanh hån bàòng caïch thay hai láön tênh Sin(x) bàòng mäüt láön. Cuû thãø, ta thæûc hiãûn nhæ 
sau: 
t := Sin(x); 
z := Exp(a + t * t - x); 
Taïc phong täúi æu hoaï naìy seî ráút coï êch cho baûn khi baûn coï mäüt chæång trçnh våïi 
khäúi læåüng tênh toaïn âäö säü, coï thãø chaûy vaìi ngaìy âãm liãn tuûc nhæng nãúu biãút täúi æu 
ngay tæì âáöu thç seî giaím båït xuäúng coìn mäüt ngaìy c