Đề cương Bồi dưỡng học sinh giỏi Ngữ văn khối THCS

phßng gi¸o dôc - ®µo t¹o
Tµi liÖu tham kh¶o
 L­u hµnh néi bé
Th¸ng 10/2010
 Lêi më ®ÇU
 §Ó gióp c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o cã thªm tµi liÖu tham kh¶o trong qu¸ tr×nh ph¸t hiÖn vµ båi d­ìng nguån häc sinh giái m«n Ng÷ v¨n cÊp THCS , chóng t«i biªn so¹n tËp §Ò c­¬ng Båi d­ìng häc sinh giái m«n Ng÷ v¨n líp 6, 7, 8 ,9. Tr©n träng göi tíi c¸c thÇy c¸c c«. 
 M«n Ng÷ v¨n cã nhiÒu ph©n m«n, kiÕn thøc réng, kÜ n¨ng ngµy mét cao theo tõng khèi líp. Mét häc sinh cã n¨ng khiÕu V¨n cÇn ®­îc rÌn luyÖn toµn diÖn vÒ kiÕn thøc, vÒ kÜ n¨ng míi trë thµnh häc sinh giái V¨n ®­îc. V× vËy trong tµi liÖu nµy chóng t«i tr×nh bµy thµnh 4 chuyªn ®Ò:
 1. §Ò c­¬ng båi d­ìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 6.
 (ThÇy gi¸o TrÇn Nguyªn H·n s­u tÇm vµ biªn so¹n)
 2. §Ò c­¬ng båi d­ìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 7.
 (C« gi¸o Lª ThÞ Thuý H­êng s­u tÇm vµ biªn so¹n)
 3. §Ò c­¬ng båi d­ìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 8.
 (C« gi¸o TrÞnh ThÞ Hoµi s­u tÇm vµ biªn so¹n)
 4. §Ò c­¬ng båi d­ìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 9.
 (C« gi¸o NguyÔn ThÞ Hång Ch¾t s­u tÇm vµ biªn so¹n)
 M«n V¨n lµ m«n häc cña t©m hån. MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng trong qu¸ tr×nh biªn so¹n nh­ng v× kinh nghiÖm, thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt. Chóng t«i mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o ®Ó néi dung tµi liÖu ®­îc phong phó vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n.
 Th¸ng 10 n¨m 2010
 Thay mÆt tæ nghiÖp vô
 Tµi liÖu tham kh¶o
båi d­ìng HSG ng÷ v¨n 7
 *****
a/dù th¶o néi dung :
Thêi gian thùc hiÖn 1 th¸ng : Tõ 04 buæi ®Õn 06 buæi.
Thêi gian thùc hiÖn chuyªn ®Ò
Tªn 
chuyªn ®Ò
ChuÈn bÞ
( Giíi thiÖu mét sè tµi liÖu tham kh¶o)
Mét sè kiÕn thøc träng t©m
Th¸ng 9
Chuyªn ®Ò 1 
v¨n biÓu c¶m
§Ó thùc hiÖn chuyªn ®Ò nµy, ngoµi viÖc nghiªn cøu kÜ s¸ch gi¸o khoa vµ s¸ch gi¸o viªn Ng÷ v¨n 7, gi¸o viªn nªn t×m ®äc mét sè tµi liÖu sau :
- D¹y häc tËp lµm v¨n ë THCS – NguyÔn TrÝ .
- Gióp c¸c em viÕt tèt c¸c d¹ng bµi TËp lµm v¨n 7 – Huúnh ThÞ Thu Ba.
- C¸c d¹ng bµi TËp lµm v¨n vµ c¶m thô v¨n líp 7 – Cao BÝch Xu©n.
- T¸c phÈm cña mét sè t¸c gi¶ : Th¹ch Lam, B¨ng S¬n, NguyÔn Träng T¹o, Vò B»ng
- C¸c bµi TLV biÓu c¶m ®¨ng trªn b¸o V¨n häc tuæi trÎ th¸ng 10, 12 n¨m 2004, th¸ng 1, 5, 11 n¨m 2005, th¸ng 7, 10 n¨m 2006, th¸ng 6 n¨m 2007.
1. T×m hiÓu chung vÒ v¨n biÓu c¶m : 
+ Kh¸i niÖm v¨n biÓu c¶m.
+ §Æc ®iÓm, yªu cÇu cña v¨n biÓu c¶m : C¶m xóc ph¶i ch©n thËt, s©u s¾c, phong phó.
2. Ph­¬ng ph¸p lµm bµi v¨n biÓu c¶m :
+ RÌn kÜ n¨ng x¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò.
+ RÌn kÜ n¨ng t×m ý : Th­êng tËp trung tr¶ lêi cho c¸c c©u hái : 
 .T×nh c¶m, c¶m xóc, Ên t­îng, suy nghÜ s©u s¾c nhÊt cña em vÒ ®èi t­îng lµ g× ?
.Nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt g× cña ®èi t­îng t¸c ®éng nhiÒu nhÊt tíi c¶m xóc, suy nghÜ cña em ?
.§èi t­îng lµm em nghÜ ®Õn, liªn t­ëng ®Õn nh÷ng g× ?
.Em cã kØ niÖm g¾n bã s©u s¾c g× víi ®èi t­îng ?
.§èi t­îng cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo trong ®êi sèng cña em ?
+ RÌn kÜ n¨ng lËp ý : Mét sè c¸ch lËp ý th­êng gÆp :
.Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t­¬ng lai.
.Håi t­ëng qu¸ khø vµ suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i.
.T­ëng t­îng, liªn t­ëng, suy t­ëng.
. Quan s¸t, suy ngÉm.
+ RÌn kÜ n¨ng x©y dùng bè côc: 3 phÇn vµ nhiÖm vô cô thÓ cña tõng phÇn.
+ RÌn kÜ n¨ng dïng tõ, ®Æt c©u c¸ch diÔn ý ( BiÓu c¶m gi¸n tiÕp : dïng biÖn ph¸p tu tõ Èn dô hoÆc t­îng tr­ng ®Ó göi g¾m t×nh c¶m, t­ t­ëng. BiÓu c¶m trùc tiÕp : dïng ®éng tõ chØ c¶m xøc ®Ó diÔn t¶, dïng tõ cã tÝnh biÓu c¶m, ®Æc biÖt lµ tõ l¸y, dïng c¸c tõ c¶m th¸n, c¸c c©u c¶m th¸n, dïng c©u hái tu tõ...)vµ kÜ n¨ng sö dông kÕt hîp c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t miªu t¶, tù sù
3. Giíi thiÖu mét sè ®o¹n v¨n, bµi v¨n biÓu c¶m.
4. LuyÖn tËp cñng cè.
Th¸ng 10
Chuyªn ®Ò 2 
c¸c d¹ng bµi biÓu c¶m
Nh­ ®· giíi thiÖu ë trªn.
1. BiÓu c¶m vÒ sù vËt, con ng­êi :
+ Kh¸i niÖm vÒ kiÓu bµi.
+ Ph­¬ng ph¸p lµm bµi.
+ RÌn mét sè ®Ò luyÖn tËp : BiÓu c¶m vÒ ng­êi th©n, thÇy c«, b¹n bÌ, vÒ loµi c©y em yªu, vÒ mét c¶nh ®Ñp, vÒ mãn quµ, kØ niÖm tuæi th¬.
+ Giíi thiÖu mét sè bµi v¨n hay.
2 BiÓu c¶m vÒ th¸c phÈm v¨n häc : ( th¬, v¨n )
+ Kh¸i niÖm vÒ kiÓu bµi.
+ Ph­¬ng ph¸p lµm bµi.
+ RÌn mét sè ®Ò luyÖn tËp : .
+ Giíi thiÖu mét sè bµi v¨n hay.
3. LuyÖn tËp chung vÒ v¨n biÓu c¶m.
Th¸ng 11
Chuyªn ®Ò 3:
Ca dao
- V¨n häc d©n gian – Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc.
- B×nh gi¶ng ca dao – Tr­¬ng TiÕn Tùu.
- B×nh gi¶ng v¨n häc 7
1. Kh¸i niÖm ca dao :
2. Néi dung :
Giíi thiÖu mét sè néi dung chÝnh nh­ : :
Ca dao vÒ t×nh c¶m gia ®×nh
Ca dao vÒ t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc.
Ca dao than th©n.
Ca dao ch©m biÕm.
 3. NghÖ thuËt :
Những đặc trưng cơ bản của thi pháp ca dao VN
a. Nhân vật trữ tình
- Người sáng tác, người diễn xướng nhận vật trữ tình là một.
- Chủ thể trữ tình đặc trong mối quan hệ với đối tượng trữ tình.
- Nhân vật trữ tình trong cuộc sống lao động, trong sinh hoạt, trong quan hệ với thiên nhiên, gia đình, làng xóm, nước non.bộc lộ, giải bày qua lời ca, tiếng nói của mình.
b.Kết cấu
- Kết cấu đối đáp
- Kết cấu tầng bậc.
 - Kết cấu vòng tròn (đồng dao).
- Kể chuyện, liệt kê (hát ru, lời tâm tình của anh lính thú, người đi ở)
- Kết cấu đối ngẫu.
- Kết cấu đối lập.
c. Thể thơ
 - Thể thơ lục bát. 
 - Thể thơ song thất lục bát(nhịp ở câu song thất là ¾ khác thất ngôn Trung Quốc nhịp 4/3).
- Thể vãn (mỗi câu có từ 2- 3 đến 4- 5 tiếng).Biến đổi số chữ, về dấu ngắt nhịp, gieo vần.
d.Ngôn ngữ
- Giản dị, rất sinh động, ít dùng điển tích, điển cố, lời nói bình dân mang màu sắc địa phương.
- Rất nhiều bài đạt trình độ cao trau chuốt, chắt lọc, mượt mà, hàm súc, tinh tế trong ngôn ngữ.
- Ngôn ngữ biểu hiện.
- Vận dụng các thủ pháp so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, ngoa dụ.
- Nhiều hình tương ca dao mang giá trị thẩm mĩ, biểu trưng.
e. Thời gian và không gian nghệ thuật
* Thời gian nghệ thuật
- Thời gian hiện tại, thời gian diễn xướng “bây giờ, hôm nay”. 
- Thời gian quá khứ gần “chiều, sáng, đêm, ngày xuân, ngày hè” (ước lệ, công thức).
c Thời gian vật lí.
* Không gian nghệ thuật
Không gian gần gũi, bình dị quen thuộc với con người:Dòng sông, con thuyền, cái cầu, bờ ao, cây đa, mái đình, ngôi chùa, cánh đồng, con đường, trong nhà, ngoài sân, bên khung cửi
c Không gian vật lý, không gian trần thế, đời thường,bình dị. 
* Mối quan hệ thời gian và không gian.
- Quan hệ chặt chẽ.
- Gắn với nhân vật trữ tình: bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình.
g.Một số biểu tượng trong ca dao
 + Cây trúc, cây mai: tượng trưng đôi bạn trẻ, tình duyên.
+ Hoa nhài:(hoa lài) là loài hoa đẹp, quý bởi hương thơm.Tượng trưng thuỷ chung, tình nghĩa, cái đẹp cái duyên bên.
+ Con bống, con cò:(người thiếu nữ, thiếu phụ; hình ảnh cả trai, lẫn gái.Diễn đạt nỗi cực khổ vất vả.
4. LuyÖn ®Ò vÒ ca dao :
+ BiÓu c¶m vÒ mét bµi ca dao.
+ BiÓu c¶m vÒ nh©n vËt tr÷ t×nh trong ca dao.
+ BiÓu c¶m vÒ mét chïm ca dao cïng chñ ®Ò
Th¸ng 12
 ( 2 tuÇn ®Çu )
Chuyªn ®Ò 4
«n tËp tiÕng viÖt
- TiÕng ViÖt lÝ thó.
- Trß ch¬i ng«n ng÷.
- Vui häc tiÕng ViÖt THCS.
- LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n c¶m thô.
- Tõ vµ cÊu t¹o tõ cña tiÕng ViÖt.
- Tõ xÐt vÒ mÆt nguån gèc.
- NghÜa cña tõ.
- Tõ lo¹i tiÕng ViÖt.
- C¸c biÖn ph¸p tu tõ.
- Mét sè lçi viÕt c©u, dïng tõ th­êng gÆp ...
GV nghiªn cøu l¹i s¸ch Ng÷ v¨n 6 tËp 1,2.
Th¸ng 12 
( 2 tuÇn cuèi + 1 tuÇn ®Çu cña th¸ng 1)
Chuyªn ®Ò 5:
c¶m Thô
v¨n
häc
- B×nh gi¶ng Ng÷ v¨n 7.
- C¸c d¹ng bµi TËp lµm v¨n vµ c¶m thô v¨n líp 7 – Cao BÝch Xu©n.
- LuyÖn tËp vÒ c¶m thô v¨n häc – TrÇn M¹nh H­ëng.
- Em tËp b×nh v¨n ( tËp 1, 2, 3 ).
- RÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ v¨n cho häc sinh líp 7 – Nhãm t¸c gi¶ : NguyÔn Träng Hoµn, Giang Kh¾c B×nh, Ph¹m TuÊn anh.
- Th¬ víi lêi b×nh – Vò QuÇn Ph­¬ng.
- Båi d­ìng v¨n n¨ng khiÕu 7
1. T×m hiÓu chung vÒ c¶m thô v¨n häc :
- ThÕ nµo lµ c¶m thô v¨n häc ?
- Yªu cÇu rÌn luyÖn vÒ c¶m thô v¨n häc.
2. LuyÖn tËp :
A, LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n c¶m thô : 
+ Bµi tËp t×m hiÓu t¸c dông cña c¸ch dïng tõ, ®Æt c©u sinh ®éng.
+ Bµi tËp ph¸t hiÖn nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt cã gi¸ trÞ gîi t¶.
+ Bµi tËp t×m hiÓu vÒ vÎ ®Ñp cña mét sè biÖn ph¸p tu tõ.
B, LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n c¶m thô vÒ :
+ Ca dao :
 - Ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc ca dao chÝnh lµ nh÷ng lêi nãi t©m t×nh, lµ nh÷ng bµi ca b¾t nguån tõ t×nh c¶m trong mèi quan hÖ cña nh÷ng ng­êi trong cuéc sèng hµng ngµy : t×nh c¶m víi cha mÑ , t×nh yªu nam n÷ , t×nh c¶m vî chång , t×nh c¶m b¹n bÌ ... hiÓu ®­îc ®iÒu ®ã sÏ gióp ng­êi ®äc vµ häc sinh ý thøc s©u s¾c h¬n vÒ t×nh c¶m th«ng th­êng hµng ngµy .
 - HiÓu ®­îc t¸c phÈm ca dao tr÷ t×nh th­êng tËp trung vµo nh÷ng ®iÒu s©u kÝn tinh vi vµ tÕ nhÞ cña con ng­êi nªn kh«ng ph¶i lóc nµo ca dao còng gi·i bÇy trùc tiÕp mµ ph¶i t×m ®­êng ®Õn sù xa x«i , nãi vßng , hµm Èn ®a nghÜa . ChÝnh ®iÒu Êy ®ßi hái ng­êi c¶m thô ph¶i n¾m ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt mµ ca dao tr÷ t×nh th­êng sö dông nh­ : Èn dô, so s¸nh vÝ von .
 - Ph¶i hiÓu râ hai líp néi dung hiÖn thùc - c¶m xóc suy t­ ®­îc thÓ hiÖn trong mçi bµi ca dao.
+ Th¬ tr÷ t×nh trung ®¹i vµ hiÖn ®¹i, th¬ §­êng :
 - N¾m v÷ng hoµn c¶nh s¸ng t¸c , cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña tõng t¸c gi¶ . Bëi v× cã nh÷ng t¸c phÈm : “Tr÷ t×nh thÕ sù ”, ®ã lµ nh÷ng t¸c phÈm nghi l¹i nh÷ng xóc ®éng, nh÷ng c¶m nghÜ vÒ cuéc ®êi, vÒ thÕ th¸i nh©n t×nh. ChÝnh th¬ “ tr÷ t×nh thÕ sù ” gîi cho ng­êi ®äc ®i s©u suy nghÜ vÒ thùc tr¹ng x· héi. C¶ hai t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i - NguyÔn KhuyÕn ®Òu s¸ng t¸c rÊt nhiÒu t¸c phÈm khi c¸o quan vÒ quª ë Èn . Ph¶i ch¨ng tõ nh÷ng t¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i , NguyÔn KhuyÕn th× ng­êi ®äc hiÓu ®­îc suy t­ vÒ cuéc ®êi cña hai t¸c gi¶ ®ã .
 - HiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh giµu h×nh ¶nh : 
 H×nh ¶nh trong th¬ kh«ng chØ lµ h×nh ¶nh cña ®êi sèng hiÖn thùc mµ cßn giµu mµu s¾c t­ëng t­îng bëi khi c¶m xóc m·nh liÖt th× trÝ t­ëng t­îng cã kh¶ n¨ng bay xa ngoµi “ v¹n dÆm ” L­u HiÖp .
- HiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh giµu nh¹c tÝnh . Bëi th¬ ph¶n ¸nh cuéc sèng qua nh÷ng rung ®éng cña t×nh c¶m . ThÕ giíi néi t©m cña nhµ th¬ kh«ng chØ biÓu hiÖn b»ng tõ ng÷ mµ b»ng c¶ ©m thanh nhiÞp ®iÖu cña tõ ng÷ Êy . Nh¹c tÝnh trong th¬ thÓ hiÖn ë sù c©n ®èi t­¬ng xøng hµi hoµ gi÷a c¸c dßng th¬ .
- §Æc ®iÓm næi bËt cña th¬ tr÷ t×nh lµ rÊt hµm xóc ®iÒu ®ã ®ßi hái ng­êi c¶m thô ph¶i t×m hiÓu tõ líp ng÷ nghÜa , líp h×nh ¶nh , líp ©m thanh, nhÞp ®iÖu ®Ó t×m hiÓu nghÜa ®en, nghÜa bãng.
 - N¾m râ c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt mµ th¬ tr÷ t×nh sö dông . §ã lµ c¸c phÐp tu tõ Èn dô, nh©n ho¸, so s¸nh, vÝ von . C¸ch thÓ hiÖn t×nh c¶m th­êng ®­îc th«ng qua c¸c c¸ch miªu t¶ : “ C¶nh ngô tÜnh ” . Ai còng biÕt , mäi c¶m xóc t©m tr¹ng suy nghÜ cña con ng­êi ®Òu lµ c¶m xóc vÒ c¸i g× ? T©m tr¹ng hiÖn thùc nµo - Suy nghÜ vÒ vÊn ®Ò ®ã . Do vËy c¸c sù kiÖn ®êi sèng ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch gi¸n tiÕp . Nh­ng còng cã bµi th¬ tr÷ t×nh trùc tiÕp miªu t¶ bøc tranh phong c¶nh lµm nhµ th¬ xóc ®éng.
 - Th¬ tr÷ t×nh cã nÐt kh¸c biÖt h¼n víi lêi th¬ tù sù . Ng­êi c¶m nhËn th¬ tr÷ t×nh ph¶i hiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh th­êng lµ lêi ®¸nh gi¸ trùc tiÕp chñ thÓ ®èi víi cuéc ®êi.
+ Tïy bót
- HiÓu râ tuú bót lµ thÓ lo¹i v¨n xu«i phãng kho¸ng.Nhµ v¨n theo ngän bót mµ suy t­ëng, trÇn thuËt nh­ng thùc chÊt lµ th¶ m×nh theo dßng liªn t­ëng, c¶m xóc mµ t¶ ng­êi kÓ viÖc.
 VÝ dô: Trong “ Th­¬ng nhí m­êi hai ” Vò B»ng, nhµ v¨n ®· ®i s©u theo dßng håi øc víi nh÷ng kû niÖm ®Çy ¾p th©n th­¬ng vÒ m­êi hai mïa trong n¨m. Mçi th¸ng lµ mét kû niÖm s©u ®Ëm. “ Th¸ng giªng ” víi c¶m xóc vÒ nh÷ng ngµy tÕt víi “ Giã lµnh l¹nh - m­a riªu riªu - víi tiÕng trèng chÌo tõ xa v¨ngr l¹i ”.TÊt c¶ nh­ muèn “ Ng­êi ta trÎ l¹i - tim ®Ëp nhanh h¬n - ngùc trµn trÒ nhùa sèng ”...
 ChÝnh thÓ lo¹i tuú bót gióp chóng ta hiÓu ®­îc nh©n c¸ch, chñ thÓ giµu cã vÒ t©m t×nhcña nhµ v¨n.
* Trong t¸c phÈm tr÷ t×nh, t×nh c¶m c¶m xóc cã khi ®­îc biÓu hiÖn mét c¸ch trùc tiÕp song th«ng th­êng nã ®­îc biÓu hiÖn mét c¸ch gi¸n tiÕp. Khi c¶m nhËn, th­ëng thøc t¸c phÈm tr÷ t×nh kh«ng ®­îc tho¸t li v¨n b¶n. Ph¶i ®äc thËt kü v¨n b¶n ( ®äc t×m hiÓu - ®äc c¶m thô ...) §Æc biÖt kh«ng thªr dõng l¹i ë bÒ mÆt ng«n tõ mµ ph¶i ®i t×m hiÓu ý nghÜa hµm Èn - t×m hiÓu gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ néi dung cña t¸c phÈm. 
Th¸ng 1
( tuÇn 2 + 3 )
Chuyªn ®Ò 6 : tôc ng÷
V¨n häc d©n gian ( tËp 2 – NXB Gi¸o dôc ).
1. Kh¸i niÖm tôc ng÷.
 2. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña tôc ng÷ :VÒ néi dung ( bao qu¸t mét ph¹m vi ph¶n ¸nh réng lín nhÊt c¶ vÒ tù nhiªn, x· héi, con ng­êi), vÒ h×nh thøc ( tÝnh ®a nghÜa, tÝnh hµm sóc ng¾n gän ), vÒ chøc n¨ng ( tÝnh øng dông thùc hµnh ), vÒ diÔn x­íng
3. Néi dung cña tôc ng÷ :
- Tôc ng÷ vÒ thiªn nhiªn, lao ®éng s¶n xuÊt.
- Tôc ng÷ vÒ con ng­êi, x· héi
4. LuyÖn ®Ò vÒ tôc ng÷ .
Th¸ng 2
 ( tuÇn 4 cña th¸ng 1 vµ tuÇn 1 + 2 cña th¸ng 2)
Chuyªn ®Ò 7 
v¨n
nghÞ luËn
- Lµm v¨n - §×nh Cao, Lª A.
- Gióp c¸c em viÕt tèt c¸c d¹ng bµi TËp lµm v¨n 7 – Huúnh ThÞ Thu Ba.
- Muèn viÕt bµi v¨n hay – Nhãm tg NguyÔn §¨ng M¹nh, §ç Ngäc Thèng, L­u §øc H¹nh.
- KÜ n¨ng lµm bµi v¨n nghÞ luËn – NguyÔn Quèc Siªu
- T×m ®äc nh÷ng bµi nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ cã uy tÝn nh­ : Chu V¨n S¬n, V¨n Gi¸...
1. Kh¸i niÖm v¨n nghÞ luËn.
2. §Æc ®iÓm vµ yªu cÇu cña v¨n nghÞ luËn :
- Gi¶i quyÕt mét c¸ch thuyÕt phôc vÊn ®Ò nµo ®ã.
- LËp luËn chÆt chÏ, hîp lÝ, toµn diÖn, thuyÕt phôc.
- Dïng tõ, ®Æt c©u chÝnh x¸c, ng«n ng÷ trong s¸ng.
3. RÌn kÜ n¨ng nghÞ luËn :
a. KÜ n¨ng ph©n tÝch ®Ò : TÇm quan träng cña viÖc ph©n tÝch ®Ò, t×m hiÓu kÕt cÊu cña mét ®Ò v¨n, c¸c thao t¸c ph©n tÝch ®Ò.
b. KÜ n¨ng x©y dùng luËn ®iÓm :
TÇm quan träng cña luËn ®iÓm.
Yªu cÇu cña luËn ®iÓm.
Sè l­îng vµ vÞ trÝ cña luËn ®iÓm.
NghÖ thuËt nªu luËn ®iÓm.
Ph­¬ng ph¸p lµm s¸ng tá luËn ®iÓm trung t©m. 
 c. KÜ n¨ng t×m luËn cø :: 
 TÇm quan träng cña luËn cø. 
C¸c lo¹i luËn cø th­êng dïng.
Tiªu chuÈn lùa chän luËn cø.
Nguyªn t¾c vËn dông luËn cø.
Quan hÖ gi÷a luËn cø sù thùc vµ luËn cø lÝ luËn.
C¸ch thu thËp luËn cø.
d. Ph­¬ng ph¸p lËp luËn :
LËp luËn theo quan hÖ diÔn dÞch.
LËp luËn theo quan hÖ quy n¹p.
LËp luËn theo quan hÖ tæng – ph©n – hîp.
C¸c c¸ch lËp luËn kh¸c : LËp luËn theo kiÓu mãc xÝch, lËp luËn so s¸nh, lËp luËn nh©n qu¶, lËp luËn b»ng c¸ch nªu c©u hái, tr¶ lêi, råi ph¶n b¸c
Th¸ng 2
 ( tuÇn 3 +4 cña th¸ng 2)
Chuyªn ®Ò 8 
v¨n
 nghÞ luËn
TiÕp theo
1. PhÐp lËp luËn chøng minh :
a. ThÕ nµo lµ phÐp lËp luËn chøng minh ?
b. Ph­¬ng ph¸p sö dông lÝ lÏ, dÉn chøng trong lËp luËn chøng minh :
+ X¸c ®Þnh vÊn ®Ò chøng minh.
+ Yªu cÇu cña dÉn chøng.
+ Ph©n tÝch vµ tr×nh bµy dÉn chøng.
c. LËp dµn ý trong lËp luËn chøng minh.
d. Dùng ®o¹n trong lËp luËn chøng minh.
e. LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n nghÞ luËn chøng minh.
2. PhÐp lËp luËn gi¶i thÝch :
Néi dung chÝnh nh­ phÐp lËp luËn gi¶i thÝch.
Th¸ng 3
HÖ thèng mét sè kiÕn thøc ®· häc.
LuyÖn ®Ò tæng hîp.
Nh÷ng néi dung dù th¶o d­íi ®©y dùa trªn c¬ së ch­¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn m«n Ng÷ v¨n líp 7 vµ môc tiªu cña viÖc båi d­ìng häc sinh giái m«n Ng÷ v¨n líp 7. Nh÷ng néi dung dù th¶o d­íi ®©y gi¸o viªn cÇn linh ho¹t trong qu¸ tr×nh ¸p dông ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ ®Æc biÖt lµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c båi d­ìng häc sinh giái.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liÖu, cã thÓ cßn nhiªï khiÕm khuyÕt, rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp cña ®ång nghiÖp ®Ó tµi liÖu ngµy cµng hoµn thiÖn.
b/ Mét sè ®Ò bµi minh ho¹: 
Gi¸o viªn cÇn biªn so¹n l¹i theo c¸c kiÓu bµi (biÓu c¶m, nghÞ luËn) vµ cã thÓ sö dông ®Ó ra ®Ò kiÓm tra cuèi mçi chuyªn ®Ò ( v¨n biÓu c¶m, chuyªn ®Ò ca dao, tôc ng÷...).
§Ò sè 1:
 Loµi c©y mµ em yªu.
§Ò sè 2: 
Bãng d¸ng cña mét ng­êi th©n yªu.
§Ò sè 3: 
C¶m nghÜ cña em vÒ mét bµi ca dao mµ em yªu thÝch.
§Ò sè 4: 
C¶m nhËn cña em vÒ hai ®o¹n th¬ ®­îc trÝch trong bµi “Th­ göi mÑ” cña Hen-rÝch Hai-n¬.
§Ò sè 5:
 “ NÕu truyÖn cæ tÝch chiÕu räi mét ¸nh s¸ng hi väng vµo mét cuéc sèng kh¸c, kh¸c h¼n cuéc ®êi hµng ngµy tÎ nh¹t, kh« c»n th× ca dao d©n ca t×m thi høng ngay ë c¸i cuéc ®êi hµng ngµy ®ã” 
B»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ ca dao, h·y lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh trªn.
§Ò sè 6: 
Mét ng­êi ViÖt Nam ®i du lÞch nhiÒu n¬i, khi trë vÒ nhµ, b¹n bÌ, ng­êi th©n ®Õn hái n¬i nµo ®Ñp nhÊt, anh ta tr¶ lêi: 
	“Kh«ng n¬i nµo ®Ñp b»ng quª h­¬ng”.
 	Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ ý kiÕn trªn? B»ng nh÷ng bµi ca dao viÕt vÒ quª h­¬ng, h·y tr×nh bµy nh÷ng c¶m nhËn cña riªng m×nh ®èi víi t×nh yªu quª nhµ Èn chøa trong lßng mçi con ng­êi ViÖt Nam.
§Ò sè 7:
 Bµn vÒ vai trß vµ vÞ trÝ cña nhµ v¨n trong x· héi, cã ng­êi cho r»ng: “Nhµ v¨n lµ kÜ s­ t©m hån”.
	Em h·y gi¶i thÝch ý kiÕn trªn. B»ng viÖc c¶m nhËn mét sè v¨n b¶n nghÖ thuËt chän läc trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7, em h·y lµm râ thiªn chøc vµ sø mÖnh cao c¶ cña nhµ v¨n trong viÖc båi ®¾p t©m hån con ng­êi.
§Ò sè 8: 
Nhµ phª b×nh v¨n häc Hoµi Thanh cã viÕt: “V¨n ch­¬ng sÏ lµ h×nh dung cña sù sèng mu«n h×nh v¹n tr¹ng. Ch¼ng nh÷ng thÕ, v¨n ch­¬ng cßn s¸ng t¹o ra sù sèng”. (Theo Ng÷ v¨n 7, tËp hai) 
	H·y gi¶i thÝch vµ chøng minh ý kiÕn trªn.
§Ò sè 9:
 “Gi¶n dÞ trong ®êi sèng, trong quan hÖ víi mäi ng­êi, trong t¸c phong, Hå Chñ tÞch còng rÊt gi¶n dÞ trong lêi nãi vµ bµi viÕt” 
	 (Theo Ng÷ v¨n 7, tËp hai) 
	B»ng mét sè dÉn chøng trong bµi “Tinh thÇn yªu nøoc cña nh©n d©n ta” (Hå ChÝ Minh), h·y chøng minh r»ng c¸ch viÕt cña B¸c Hå rÊt gi¶n dÞ.
§Ò sè 10: 
Trong truyÖn ng¾n “Sèng chÕt mÆc bay”, t¸c gi¶ Ph¹m Duy Tèn ®· khÐo lÐo kÕt hîp phÐp t­¬ng ph¶n vµ phÐp t¨ng cÊp ®Ó béc lé tÝnh c¸ch nh©n vËt, v¹ch trÇn b¶n chÊt “lßng lang d¹ thó” cña tªn quan phñ tr­íc sinh m¹ng cña ng­êi d©n. 
	Em h·y gi¶i thÝch vµ chøng minh ý kiÕn trªn.
§Ò sè 11: 
C©u 1 :
 Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ v¨n b¶n sau ;
Con cß mµ ®i ¨n ®ªm
§Ëu ph¶i cµnh mÒm lén cæ xuèng ao
¤ng ¬i «ng vít t«i nao
T«i cã lßng nµo «ng h·y x¸o m¨ng
Cã x¸o th× x¸o n­íc trong
§õng x¸o n­íc ®ôc ®au lßng cß con
C©u 2 :
 Tinh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc lµ m¹ch nguån xuyªn suèt trong v¨n häc ViÖt Nam.
H·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh yªu Êy trong v¨n th¬ tr÷ t×nh hiÖn ®¹i ViÖt Nam.
§Ò sè 12
C©u 1: ( 6 ®iÓm)
 Trong bµi th¬ “ Nhí con s«ng quª h­¬ng” nhµ th¬ TÕ Hanh cã viÕt: 
 “ Quª h­¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc.
 N­íc g­ong trong soi tãc nh÷ng hµng tre 
 T©m hån t«i lµ mét buæi tr­a hÌ
 To¶ n¾ng xuèng dßng s«ng lÊp lo¸ng.”
Em h·y ph©n tÝch c¸i hay, c¸i ®Ñp mµ em c¶m nhËn ®­îc tõ bèn c©u th¬.
C©u 2: ( 14 ®iÓm
 C¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬ “TiÕng gµ tr­a” cña nhµ th¬ Xu©n Quúnh.
§Ò sè 13
 	 §Ò thi häc sinh giái 
 M«n :Ng÷ V¨n 7 
C©u 1 : (4®) §äc ®o¹n v¨n sau : 
“ Sµi Gßn vÉn trÎ .T«i th× ®­¬ng giµ.Ba tr¨m n¨m so víi n¨m ngµn tuæi cña §Êt N­íc th× c¸i ®« thÞ nµy cßn xu©n ch¸n .Sµi Gßn cø trÎ hoµi nh­ mét c©y t¬ ®­¬ng ®é nân nµ , trªn ®µ thay da ®æi thÞt , miÔn lµ c­ d©n ngµy nay vµ c¶ ngµy mai biÕt c¸ch t­íi tiªu ch¨m bãn , tr©n träng , gi÷ g×n c¸i ®« thÞ ngäc ngµ. 
 T«i yªu Sµi Gßn da diÕt T«i yªu trong n¾ng sím , mét thø n¾ng ngät ngµo vµo buæi chiÒu léng giã nhí th­¬ng, d­íi nh÷ng c©y m­a nhiÖt ®íi bÊt ngê .T«i yªu thêi tiÕt tr¸i chøng víi trêi ®ang ui ui buån b· bçng trong v¾t l¹i nh­ thuû tinh , t«i yªu c¶ ®ªm khuya th­a thít tiÕng ån.T«i yªu phè ph­êng n¸o ®éng, dËp d×u n¸o ®éng , dËp d×u xe cé vµo nh÷ng giê cao ®iÓm. Yªu c¶ c¸i tÜnh lÆng cña buæi sím tinh s­¬ng víi lµn kh«ng khÝ m¸t dÞu , thanh s¹ch trªn mét sè ®­êng cßn nhiÒu c©y xanh che chë.”
 ( “Sµi Gßn t«i yªu” - Lª Minh H­¬ng)
 T¸c gi¶ giíi thiÖu Sµi Gßn b»ng c¸ch nµo ? C¸i hay cña c¸ch giíi thiÖu Êy?
 Ng­êi viÕt ®· béc lé t×nh yªu cña m×nh víi Sµi Gßn nh­ thÕ nµo ? C¸ch béc lé cã g× ®Æc biÖt?
C©u 2 : (6 ®) Nhµ v¨n ng­êi §øc Hen –rich Hai- n¬ cã viÕt ®o¹n th¬ trong bµi “Th­ göi mÑ” nh­ sau :
 “Con th­¬ng sèng ngÈng cao ®Çu , mÑ ¹ 
 TÝnh t×nh con h¬i ngang b­íng , kiªu k×
 NÕu cã vÞ chóa nµo nh×n con vµo m¾t
 Con ch¼ng bao giê cói mÆt tr­íc uy nghi
 Nh­ng mÑ ¬i, con xin thó thËt
 Tr¸i tim con dï kiªu h·nh thÕ nµo 
 §øng tr­íc mÑ dÞu dµng , ch©n thËt 
 Con thÊy m×nh bÐ nhá lµm sao .”
 ( TÕ Hanh dÞch)
Nªu ý chÝnh cña tõng khæ th¬? Hai ý chÝnh Êy cã quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo?
Hai khæ th¬ trªn nèi liÒn nhau thµnh mét v¨n b¶n. H·y ph©n tÝch sù liªn kÕt chÆt chÏ cña v¨n b¶n ? 
Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ hai khæ th¬ trªn b»ng mét ®o¹n v¨n ng¾n.
C©u 3 : (10 ®). Cã mét ®äan th¬ rÊt hay , rÊt xóc ®éng viÕt vÒ B¸c Hå kÝnh yªu nh­ sau :
 “ §Êt n­íc ®Ñp v« cïng . Nh­ng B¸c ph¶i ra ®i.
Cho t«i lµm sèng d­íi con tµu ®­a tiÔn B¸c
Khi bê b·i dÇn lui lµng xãm khuÊt 
Bèn phÝa nh×n kh«ng bãng mét hµng