Bài giảng X quang bụng không chuẩn bị và bệnh lý bụng ngoại khoa

Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 1
X QUANG BỤNG KHÔNG 
CHUẨN BỊ
VÀ BỆNH LÝ BỤNG 
NGOẠI KHOA
BM Chẩn đoán hình ảnh
Đại học Y Dược Cần Thơ
MỤC TIÊU
1. Liệt kê các chiều thế X quang sử
dụng trong khảo sát vùng bụng.
2. Phân tích được một phim X quang
bụng.
3. Nêu được 4 chỉ định chụp X quang
bụng không sữa soạn.
4. Phân tích được hình ảnh X quang
của 4 bệnh lý bụng cấp thường
gặp.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 2
NỘI DUNG

Kỹ thuật chụp.

Giải phẫu X quang bụng.

Chỉ định.

Hình ảnh bất thường X quang bụng.

Các bệnh lý bụng cấp thường gặp.
NỘI DUNG

Kỹ thuật chụp.

Giải phẫu X quang bụng.

Chỉ định.

Hình ảnh bất thường X quang bụng.

Các bệnh lý bụng cấp thường gặp.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 3
KỸ THUẬT CHỤP

Các chiều thế thường sử dụng:
 Phim bụng thẳng, thế đứng/thê   ngồi.
 Phim bụng thẳng, thế nằm.
 Phim bụng tư thế nằm nghiêng (P)/(T) 
với tia song song mặt bàn.
Lưu ý: - Lấy đủ từ vòm hoành đến lỗ bịt.
- Lấy đủ thành bụng hai bên.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of 
Imagings 2rd Edition
KỸ THUẬT CHỤP
THẾ ĐỨNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 4
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of 
Imagings 2rd Edition
KỸ THUẬT CHỤP
THẾ NẰM
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of 
Imagings 2rd Edition
KỸ THUẬT CHỤP
THẾ NGHIÊNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 5
NGHIÊNG (T)
NGHIÊNG (P)
NỘI DUNG

Kỹ thuật chụp.

Giải phẫu X quang bụng.

Chỉ định.

Hình ảnh bất thường X quang bụng.

Các bệnh lý bụng cấp thường gặp.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 6
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG

Các tạng rỗng.

Các tạng đặc.

Đóng vôi trong ổ bụng.

Các đường mỡ.

Bộ xương.
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 7
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 8
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
HƠI TRONG RUỘT NON
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
HƠI TRONG ĐẠI TRÀNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 9
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
MỰC NƯỚC HƠI BÌNH THƯỜNG
ĐÓNG VÔI HẠCH MẠC TREO
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 10
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
ĐÓNG VÔI ĐỘNG MẠCH CHỦ BỤNG
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
ĐƯỜNG MỠ CẠNH 
PHÚC MẠC
ĐƯỜNG MỠ CẠNH 
CƠ THẮT LƯNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 11
GIẢI PHẪU X QUANG BỤNG
NỘI DUNG

Kỹ thuật chụp.

Giải phẫu X quang bụng.

Chỉ định.

Hình ảnh bất thường X quang bụng.

Các bệnh lý bụng cấp thường gặp.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 12
CHỈ ĐỊNH X QUANG BỤNG

Thủng tạng rỗng.

Tắc ruột.

Chấn thương.

Viêm phúc mạc.
NỘI DUNG

Kỹ thuật chụp.

Giải phẫu X quang bụng.

Chỉ định.

Hình ảnh bất thường X quang bụng.

Các bệnh lý bụng cấp thường gặp.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 13
HÌNH ẢNH BẤT THƯỜNG 
X QUANG BỤNG

Mức khí-dịch.

Quai ruột giãn.

Khí bất thường.

Đóng vôi bất thường.

Mất đường mỡ.

Dịch tự do.

Đè ép các tạng.
MỰC KHÍ-DỊCH
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 14
QUAI RUỘT GIÃN
RUỘT NON > 3cm RUỘT GIÀ > 6cm
KHÍ BẤT THƯỜNG
KHÍ SAU PHÚC MẠC LIỀM HƠI DƯỚI HOÀNH
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 15
KHÍ BẤT THƯỜNG
HOẠI TỬ SINH HƠI TRONG 
THÀNH TÚI MẬT
KHÍ BẤT THƯỜNG
HƠI TRONG ĐƯỜNG MẬT
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 16
ĐÓNG VÔI BẤT THƯỜNG
SỎI MẬT ĐÓNG VÔI ĐÓNG VÔI TRONG VIÊM TỤY MẠN
ĐÓNG VÔI BẤT THƯỜNG
SỎI THẬN SỎI NIỆU QUẢN
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 17
MẤT ĐƯỜNG MỠ
VIÊM PHÚC MẠC
ĐÈ ÉP CÁC TẠNG
ĐÈ ÉP CÁC QUAI RUỘT
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 18
NỘI DUNG

Kỹ thuật chụp.

Giải phẫu X quang bụng.

Chỉ định.

Hình ảnh bất thường X quang bụng.

Các bệnh lý bụng cấp thường gặp.
CÁC BỆNH LÝ BỤNG CẤP 
THƯỜNG GẶP

Thủng tạng rỗng.

Tắc ruột

Viêm phúc mạc.

Viêm tụy cấp.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 19
CÁC BỆNH LÝ BỤNG CẤP 
THƯỜNG GẶP

Thủng tạng rỗng.

Tắc ruột

Viêm phúc mạc.

Viêm tụy cấp.
THỦNG TẠNG RỖNG

Nguyên nhân:
 Viêm loét.
 Nhiễm trùng.
 Chấn thương.

Vị trí:
 Thường xảy ra ở phần cao ống tiêu hóa.
 Các đoạn ống tiêu hóa trước cột sống.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 20
THỦNG TẠNG RỖNG
Tư thế thẳng đứng.

Liềm khí dưới hoành một hoặc hai
bên.

Thấy được khi lượng khí # 20-50ml.

Thấy rõ sau 6-8 giờ sau thủng.

Thấy trong 60% các trường hợp.
THỦNG TẠNG RỖNG
LIỀM KHÍ DƯỚI HOÀNH
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 21
THỦNG TẠNG RỖNG
 GIAI ĐOẠN MUỘN

Hình mức nước ngang
đi kèm.

Quai ruột dày do phù
nề.

Dịch phần thấp ổ bụng.
THỦNG TẠNG RỖNG
Chẩn đoán phân biệt liềm khí dưới
hoành.

Túi hơi dạ dày.

Mô phổi bình thường nằm giữa đáy
phổi và cung sườn sát với trên đáy
phổi.

Hội chứng Chilaiditi.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 22
THỦNG TẠNG RỖNG
HỘI CHỨNG CHILAIDITI
THỦNG TẠNG RỖNG
?
?
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 23
THỦNG TẠNG RỖNG
Tư thế nằm nghiêng (T).

Thấy khí giữa thành bụng và bờ
ngoài gan hay bờ ngoài hố chậu.
Chỉ định:

Khi tư thế đứng không thấy liềm khi  
dưới hoành.

Tràn khí lượng ít.
THỦNG TẠNG RỖNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 24
THỦNG TẠNG RỖNG
Tư thế nằm ngửa
Khó đánh giá khí trong ổ bụng, một
vài dấu hiệu gợi ý chẩn đoán.

Khí tụ ¼ trên (P) (khi   tu * * khoang
Morison).

Dấu “Rigler”.

Dấu “tam giác”.

Dấu “quả bóng”.

Dấu “dây chằng liềm”.

Dấu “dây chằng bên rốn”.
THỦNG TẠNG RỖNG
DẤU RIGLER DẤU DÂY CHẰNG LIỀM
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 25
THỦNG TẠNG RỖNG
DẤU TAM GIÁC DẤU QUẢ BÓNG
THỦNG TẠNG RỖNG
DẤU DÂY CHẰNG BÊN RỐN KHÍ TỤ KHOANG MORISON
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 26
THỦNG TẠNG RỖNG
THỦNG TẠNG RỖNG
Một số trường hợp không thấy hình
liềm khi   dưới hoành.
 Khoảng 40%.
 Thủng vào khoang sau phúc mạc.
 Thủng vào hậu cung mạc nối với lỗ
Winslow bị bít.
 Thủng phần cao ống tiêu hóa được phúc
mạc bít.
 Lổ thủng bị bít do giả mạc hoặc do niêm
mạc phù nề.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 27
TẮC RUỘT
1. Định nghĩa: là sự ngưng trệ lưu
thông của các chất trong lòng ruột.
2. Phân loại:
 Tắc ruột cơ học.
 Tắc ruột cơ năng.
Xoắn ruột

Xoắn đại tràng.

Xoắn manh tràng.
Bẩm sinh

Teo ruột bẩm sinh.

Teo hẹp bẩm sinh
hậu môn.
Tắc hẹp lòng ruột

Búi giun, ba 6 6 thức
ăn, sỏi mật.

Lồng ruột.

K đại trực tràng.

Tắc ruột do dính.

Thoát vị bẹn nghẹt.
Tắc ruột cơ học
TẮC RUỘT
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 28
TẮC RUỘT CƠ HỌC
Phần trên chổ tắt:
 Giãn ống tiêu hóa (3-8h).
 Hình mực khí dịch (12-24h).
Phần dưới chổ tắt:
 Mất hơi (12-48h).
TẮC RUỘT
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 29
TẮC RUỘT CƠ HỌC
TẮC RUỘT NON
TẮC RUỘT CƠ HỌC
TẮC RUỘT G IÀ
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 30
TẮC RUỘT CƠ HỌC
HÌNH BẬT THANGHÌNH CHUỖI HẠT
TẮC RUỘT CƠ HỌC
TẮC RUỘT NON TẮC RUỘT GIÀ
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 31
Ngoại biên.
Chỉ chạy ngang một
phần.
Kích thước lớn, xa
nhau.
Chiều rộng < cao
> 6cm
Ít
Trung tâm.
Chạy ngang hết
khẩu kính.
Kích thước nhỏ, 
gần nhau.
Chiều rộng >cao
3-5 cm
Nhiều
Vị trí
Niêm mạc
Quai ruột
Khẩu kính
Số lượng
Tắc đại tràngTắc ruột nonĐặc
điểm
TẮC RUỘT CƠ HỌC
TẮC RUỘT CƠ HỌC
XOẮN ĐẠI TRÀNG SIGMA HÌNH HẠT CÀ PHÊ
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 32
TẮC RUỘT CƠ HỌC
TẮC RUỘT CƠ HỌC
XOẮN MANH TRÀNG
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 33
TẮC RUỘT CƠ HỌC
Tắc ruột cơ năng

Liệt ruột sau mổ.

Liệt ruột do thần kinh (chấn thương
cột sống).

Liệt ruột trong viêm phúc mạc
TẮC RUỘT
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 34
TẮC RUỘT CƠ NĂNG
PHÂN BIỆT TẮC RUỘT CƠ 
HỌC VÀ CƠ NĂNG
CƠ HỌC

 Tắc hẹp lòng ống
tiêu hóa.

 Còn nhu động ruột.

 Dãn trên chỗ tắc, 
mất hơi phần dưới
chổ tắc.

 Mực nước hơi
chênh nhau trên
cùng một quai ruột.
CƠ NĂNG

 Không hẹp.

 Mất nhu động ruột.

 Tất cả các quai ruột
đều dãn.

 Mực nước hơi
ngang nhau trên
cùng một quai ruột.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 35
TẮC RUỘT
Lưu ý.

Không thụt tháo.

Không thăm khám trực tràng.

So sánh giữa các phim khi có bán tắc
ruột.
VIÊM PHÚC MẠC 
Do nhiều nguyên nhân, có thể thấy
các dấu hiệu sau trên X quang.

Liệt ruột.

Khoảng cách giữa các quai ruột tăng
lên.

Các nếp quai ruột hiện rõ và dày.

Có bọt khí giữa các quai ruột.

Đường mỡ cạnh phúc mạc dày lên và
đứt đoạn tại một hoặc nhiều nơi (dấu
Laurell).
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 36
VIÊM PHÚC MẠC
VIÊM TỤY CẤP
Tùy mức độ mà có biểu hiện khác
nhau.
X quang chỉ đánh giá nhờ dấu hiệu
gián tiếp.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 37
Hình ảnh X quang.

Quai ruột canh gác.

Dấu đại tràng cắt cụt.

Dấu Epsilon.

Khoảng cách dạ dày và đại tràng
ngang tăng do có tụ dịch.

Viêm phổi kẻ và tràn dịch màng phổi
tại đáy phổi.

Có thể thấy các nốt nhỏ đóng vôi ở
tụy chạy ngang qua trước cột sống.
VIÊM TỤY CẤP
VIÊM TỤY CẤP
QUAI RUỘT CANH GÁC
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 38
ĐẠI TRÀNG CẮT CỤT
VIÊM TỤY CẤP
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 39
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ
Câu 1: Trên phim X quang bụng đứng, 
hình ảnh mực khí dịch bình thường
gặp ở các vị trí sau? Chọn câu sai.
a. da * * dày.
b. hổng tràng.
c. manh tràng.
d. đại tràng (T).
Câu 2: Các đóng vôi bình thường trong 
ổ bụng bao gồm?
a. hạch mạc treo.
b. đóng vôi niệu quản.
c. a va L L b đều đúng.
d. a va L L b đều sai.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 40
Câu 3: Trên phim X quang bụng đứng, 
đường mơ6 6 trên bàng quang?
a. luôn thấy trên phim.
b. Không thấy được trên phim.
c. thấy được khi bàng quang căng đầy
nước tiểu.
d. thấy được khi bàng quang xẹp.
Câu 4: Đường mơ6 6 cạnh phúc mạc có 
vai tro L L trong chẩn đoán?
a. thủng tạng rỗng.
b. tắc ruột.
c. viêm tụy cấp.
d. viêm phúc mạc.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 41
Câu 5: Hình ảnh liềm khi   dưới hoành
trong X quang bụng đứng thấy được
khi? 
a. có khi   tư* * do trong ổ bụng.
b. thủng phần cao ống tiêu hóa.
c. thủng vào sau phúc mạc.
d. thường gặp bên (P) nhiều hơn (T).
Câu 6: Dấu Rigler trong X quang bụng
đứng?
a. thấy được thành của ống tiêu hóa.
b. thấy được ở 2 thê   thẳng va L L nằm.
c. a va L L b đều đúng.
d. a va L L b đều sai.
Lippincott Williams & Wilkins, The 
Basics and Fundamental of Imagings 
2rd Edition 42
Câu 7: Đê O O phân biệt tắc ruột non va L L
ruột gia L L trên phim X quang bụng
đứng ta dựa vào các yếu tô   sau? 
Chọn câu sai.
a. hình dạng các quai ruột.
b. vị trí nếp niêm mạc.
c. khẩu kính quai ruột.
d. sô   lượng các quai ruột.
Câu 8: Hình ảnh xoắn manh tràng trên
X quang bụng không chuẩn bị có 
hình ảnh?
a. hạt cà phê.
b. hạt đậu.
c. cắt cụt.
d. mỏ chim.